بخشی از مقاله
چکیده:
همه ی انسانها در ارتباط با محیط اطراف خود هستند و به نحوی یا از آن تاثیر می گیرند و یا بر آنها تاثیر می گذارند. از سوی این تحقیق کوشش می شود براساس الگوهای رفتاری، کیفیت فضای سبز را بالا برد به نحوی که باتوجه به ساختار و ویژگی های کالبدی و کیفی فضای سبز - قرارگاه رفتاری - و تاثیر آن بر الگوهای رفتاری فرد و با ارائه ی راهکارهایی در جهت بالا بردن کیفیت فضایی، هماهنگ با خصوصیات و نیازها افراد و استفاده کنندگان باشد. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر قرارگاه رفتاری در افراد و چگونگی اعمال روش هایی در جهت افزایش کیفیت فضای سبز هماهنگ با افراد است. این تحقیق در پارک خلدبرین شیراز واقع در منطقه 1 شیراز صورت گرفته است.
در این تحقیق از روش های مشاهده حضوری، مصاحبه و تهیه پرسشنامه در مورد کیفیت فضاهای متفاوت که گروههای مختلف سنی استفاده کنندگان آن فضا هستند، مورد بررسی قرار گرفته است. ساختار نامناسب یک فضا می تواند منجر به رفتارهای ناهنجار در جامعه شود، بنابراین هماهنگ کردن فضا با ویژگی های استفاده کنندگان بسیار حائز اهمیت می باشد. نتایج بدست آمده حاکی از این مطلب می باشد که بالا بردن کیفیت فضای سبز عمومی در جهت هماهنگ شدن رفتار افراد ضرورتی است که به افزایش کارایی و بهبود امنیت و کیفیت محیط می انجامد.
کلمات کلیدی: فضای سبز، الگوهای رفتاری، ارتباط محیط با انسانها، پارک خلبرین، شیراز.
-1 مقدمه
فضای سبز با خواص گوناگون و چند جانبه نقش فوق العاده ای در زندگی انسان دارد. خواص چند جانبه آن ایجاد محیط امنیت، آسایش و تفریح و تفرج تا مرکزی جهت تجمع انسان ها و غیره را در بر داشته که در واقع زمینه تنوع را در ذهن تداعی می کند. یکی از معیار های ارزیابی کیفیت محیط هر شهر، وجود فضای سبز عمومی است، فضاهایی که شهروندان در آنها بتوانند با ایمنی و آسایش خاطر با هم به تعامل و گفتگو بپردازند. اهمیت این مساله تا حدی است که امروزه توجه به فضاهای سبز شهری و اعمال سیاست هایی که مردم شهرها را از مشکلاتی مانند یاس و نامیدی برهانند و باعث ارتباط با فضای سبز و محیط گردد - صالحی فرد،. - 1388
شناخت روان شناسانه رفتارهای انسان و تعامل انسان با محیط، از مقوله های مورد توجه معماران و شهرسازان به شمار می رود. طراحی براساس الگوهای روانشناختی این امکان را به طراحان می دهد که محیط هایی انعطاف پذیر به وجود آورند که پاسخگوی گرایش های متغیر افراد باشد. محیطی که به گفته آلتمن هم تاثیر پذیر است و هم نظارت بر تعامل اجتماعی را ممکن می سازد - انصاری،. - 1389:34 ارتباط انسان و محیط در شکل اولیه از یک سیستم پیروی میکند که در آن، گیرندهای حسی تحت تاثیر محرکهای محیطی قرارگرفته و در نهایت عکس العمل انسان به صورت رفتار ظاهر می گردد. تمامی رفتارهای انسان در فضاهای معینی صورت می پذیرد که بستر رفتار به شمار می آیند. هنگامی یک فضا مطلوب است که مطابق با ویژگی ها، خصوصیات رفتاری و نیازهای افراد، طراحی شده باشد.
در طراحی فضاها، لازم است حضور انسان و نحوه ادراک و رفتار او در نظر گرفته شود تا با هدف محیط هماهنگ شود از این رو به منظور برخوردار از فضاهای انسانی که در آنها به ارزش های محیط نیز توجه شده باشد. لازم است، تاثیر متقابل انسان و محیط و پیامدهای ناشی از آن، بر الگوهای رفتاری مورد بررسی قرار گیرد - پارک تهران،. - 2013 بارکر تحت عنوان روانشناسی اکولوژیک به بررسی الگوهای رفتاری "فوق فردی" به معنی رفتارهایی که به طور جمعی و در قرارگاههای رفتاری ارائه می شوند، می پردازد. او معتقد است که بین ابعاد فزیکی و رفتاری این گونه قرارگاهها تناسب و رابطه خاصی وجود دارد.
رابطه مورد نظر با مفهوم همساخت بیان می شود و معتقد است فرد باقرارگرفتن در قرارگاهها تناسب و رابطه خاصی وجود دارد. رابطه مورد نظر با مفهوم همساخت در قرارگاههای رفتاری مختلف، نقش های اجتماعی معینی راعهده دار می شود. او قرارگاه رفتاری را مجموعه ثابتی از فعالیت و مکان تعریف می کند که یک فعالیت تکراری یا الگوهای ثابت رفتاری در آن اتفاق بیفتد، طرحی خاص از محیط را دارا باشد و ارتباط مناسبی بین فعالیت تکراری و محیط برقرار کند که در یک دوره زمانی معین انجام گیرد - مرتضوی،. - 1380 در این جا لازم است به بررسی عوامل تاثیر گذار بر الگوهای رفتاری در قرارگاه رفتاری - فضای سبز - پرداخته شود و با توجه به آن عوامل کیفیت فضا سبز را بالا برد و فضا را با رفتار استفاده کنندگان هماهنگ کرد.
-2 مرور سابقه تحقیق:
در مورد فضای سبز، علیزاده - 1381 - در بررسی اثرات اقتصادی ایجاد فضای سبز، به اهمیت استقرار درختان در شهرها از جنبه رفع نیازهای اجتماعی، فرهنگی و روان شناختی می پردازد - شکل - 1 و بیان می دارد که فضای سبز شهری باعث بروز آثار مثبت رفتاری چون ماندن افراد در وضعیت فزیکی و روحی مناسب، اجتماعی شدن افراد در نتیجه برقراری رابطه دوستی، کسب و شناخت برخی از شاخص های اجتماعی برای افزایش و بالا بردن و افزایش احساس خویشاوندی و یا وحدت منافع و مسولیت اجتماعی می شود - شکل - 2، همچنین صالحی فرد - 1381 - در بررسی و تحلیل چالش ها و تنگناهای مدیریت فضای سبز در کلانشهرهای کشور تاکید می کند که یکی از مهم ترین ساز و کارهای موفقیت مدیریت فضای سبز شهری ارتقا بهره وری اجتماعی فضاهای سبز شهری است، در ادامه صالحی - 1386 - در تشریح نقش برنامه ریزی و طراحی محیطی در ایجاد پارک های شهری امن تاکید اصلی را در تدوین ضوابط محیطی پیشگیری از جرایم در فضاهای شهری قرار داده که به صورت نمونه به سه پارک بزرگ تهران اشاره کرده است.
ایران نژاد پاریزی و همکاران در آسیب شناسی فضای سبزشهری یزد نشان می دهند که آسیب های فضاهای سبز شهری در سه دسته تقسیم بندی می شوند. دسته اول آسیب های ناشی از عوامل بیولوژیکی، دسته دوم آسیب های ناشی از عوامل فزیکی و انسانی و دسته سوم تنش های محیطی و آسیب های ناشی از عوامل فزیکی و انسانی و دسته سوم تنش های محیطی و آسیب های ناشی از آنها و سپس به تشریح آسیب ها می پردازند، در نهایت امین زاده - 1386 - در بررسی تاثیر مناظر شهری در شفابخشی و منظر درمانی با طبیعت به بررسی نظریههای مرتبط بین منظر و سلامت پرداخته و معتقد است دو رویکرد منظر شفابخش و منظر درمانی که عمدتا در رابطه باطراحی باغ است، می بایست در حوزه فضاها و مناظر شهری بسط یابند - صالحی فرد،. - 1388بارکر - 1960 - اولین کسی است که به بحث قرارگاه رفتار پرداخته است. وی معتقد است که یک قرارگاه رفتاری فرد را قادرمی سازد که به رضایت مندی نایل شود؛ همچنین می تواند نیازهای مختلف یک فرد را در زمانهای مختلف برآورد سازد - عینی فر،. - 1391 از دیدگاه وین لیو - 1994 - افراد هرگاه وارد یک قرارگاه رفتاری می شوند تحت تاثیر هم ساخت موجود قرار گرفته و رفتار خود را براساس آن تنظیم می نمایند. وی معتقد است، قرارگاه های رفتاری شامل هر دو مولفه انسانی و
