بخشی از مقاله
چکیده
حفظ بقای سازمان ها در محیط رقابتی دنیای امروز ،راهی جز کسب مزیت رقابتی برای آنها باقی نمی گذارد. مدل زنجیره ارزش پورتر یکی از مشهورترین مدل هایی است که چگونگی دستیابی به مزیت رقابتی را تشریح می کند. این مدل به درک چگونگی تاثیر فعالیت های شرکت بر ایجاد هزینه و ارزش کمک می نماید و پورتر معتقد است که برای همه سازمان ها و صنایع مختلف معتبر می باشد. در این فرایند از طریق انجام هر فعالیت برای مشتری ارزش ایجاد می شود و از این رهگذر زنجیره ارزش باعث خلق ارزش در سازمان می شود.
در این مقاله روش جمع آوری داده ها، کتابخانه ای و با استفاده از منابع دسته اول می باشد. بهطور کلی در این مقاله به مفهوم مدل زنجیره ارزش پورتر، ارزش افزوده و روش های محاسبه آن پرداخته خواهد شد و در ادامه به نگرش زنجیره ارزش در طراحی زنجیره تامین و طراحی مدل زنجیره ارزش در ابعاد کلی صنعت پرداخته میشود و مختصری درباره پیشینه تحقیقهای انجام شده صحبت خواهد شد و سپس راهکارهای افزایش ارزش افزوده بر اساس مدل پورتر بهطور کلی بیان و مورد بررسی قرار می گیرد.
.1 مقدمه
در دنیای امروز بنگاه ها بدنبال کسب سود بیشتر با صرف هزینه های کمترند، در این میان مزیت رقابتی هدف اصلی بنگاه ها می باشد. شناسایی حوزه های کسب و کار گام اول می باشد. تعیین اولویت و اهمیت آنها می تواند بنگاه را به هدف نزدیک کند و از طرفی منابع دراختیار بشر محدود می باشد و رقابت جهانی برای تصرف سهم بیشتر بازار از سوی شرکتها شدت گرفته است، داشتن یک استراتژی رقابتی موثر برای یک شرکت بسیار ضروریست. تعدد بنگاه ها و شیوه های نوین تولید، استفاده از منابع را بیشتر و سریعتر کرده است. رقابت بین شرکتها برای دستیابی به منابع بیشتر، بیش از پیش بالا گرفته است. از طرفی شرکتها بدنبال راهی برای ایجاد مزیت رقابتی از طریق کاهش هزینه های تولید و کسب سود - ارزش افزوده - 1 بیشتر در فرایند تولید شان هستند.
یکی از مدل هایی که برای محاسبه میزان ارزش افزوده تولید سازمان های مختلف مورد استفاده قرار میگیرد مدل زنجیره ارزش پورتر است. در این مدل حوزه های کاری مهم در بنگاه شناسایی و طبقهبندی میشوند. آقای پورتر این مدل را در برای موسسات و شرکت های تولیدی و رقابتی مطرح نمود، از مفاهیم مطرح شده در این مدل می توان برای دسته بندی و شناسایی فعالیتها و محاسبه میزان افزایش ارزش افزوده هر فعالیت استفاده کرد.
زنجیره ارزش مجموعه ای از عملیات هایی است که در یک صنعت به صورت زنجیر گونه انجام می پذیرد تا به خلق ارزش منجر شود. محصولات از حلقه های این زنجیره عبور می کنند و در هر حلقه، ارزشی به محصول نهایی افزوده می گردد. باید دقت کرد تا زنجیره ارزش با هزینه یابی بر اساس فعالیت های اشتباه نشود. مدل زنجیره ارزش مایکل پورتر2 کمک می کند تا بتوانیم تحلیل دقیق تری از سازمانها و شرکتهایی که توان ایجاد ارزش و مزیت رقابتی دارند داشته باشیم . [17]
به هر حال مدل زنجیره ارزش در دههی 90 رشد چشمگیری پیدا کرد و تبدیل به اولین ابزار مدیران در مدیریت استراتژیک شده بود. امروزه نیز در صنایع مختلف از قبیل مبلمان- صنعت خودرو سازی و حتی تولیدات کشاورزی و آزمایشگاهی بدنبال بهره بردن از مدل زنجیره ارزش مایکل پورتر3 هستند و همچنین عوامل مختلفی که بر این زنجیره مرتبط هستند شناسایی و میزان تاثیر آنها نیز محاسبه می گردد مثل تاثیر فناوری اطلاعات بر زنجیره ارزش در شرکت پترونت ، شرکت سازه اطلاعات سازمانی.[3] مجموعه حوزه های کاری تشکیل دهنده زنجیره ارزش در بنگاه های مختلف تاثیرات متفاوتی بر ارزش و توان رقابتی و اجرایی ایجاد شده بجا میگذارند.
میتوان نتیجه گرفت بکارگیری مفهوم زنجیره ارزش منجر به شکل گیری نگاه یکپارچه به فعالیت ها و وظایف مختلف و به تبع آن منابع سازمان می گردد. این امر کمک می نماید که منابع سازمان در جهت مزیت های سازمان مورد توجه و ارزیابی قرار گیرند. از آنجایی که زنجیره ارزش برای بنگاه های مختلف متفاوت است، لذا اگر شرکتی بتواند در شناسایی و تحلیل فعالیتهای ارزش زای تولیدی بدرستی عمل کند و آن را مدیریت کند، در این صورت می تواند میزان تاثیر هر فعالیت در فاز های تولید را محاسبه و جهت حذف یا توسعه فعالیتی خاص با آگاهی کامل از وضعیت موجود و نتیجه آتی اقدام نمود. معمولاً زنجیره ی ارزش یک شرکت به زنجیره ی ارزش شرکتهای دیگر متصل می شود و خود عضوی از زنجیره ای بزرگتر است. عده ای معتقد هستند استفاده از واژه ی شبکه4 به جای زنجیره بهتر است.
رویکرد زنجیره ارزش در تحلیل فعالیتهای درون سازمانی ابزاری موثر در شناخت نقاط ضعف و قوت و تصمیم گیری درمورد هریک از این فعالیتهاست. بادردست داشتن کلیه فعالیتهای مرتبط با تولید ومیزان هزینه های آنها و میزان هزینه کل و در نتیجه ارزش افزوده نهایی که از هر واحد محصول خواهیم داشت می توان میزان ارزش افزایی هر فعالیت را محاسبه کرد.از این طرق می توانیم درصد سود دهی هر فعالیت را بدست آوریم. بسیاری از شرکتها، فعالیتهای خود در جهت بهبود را بدون در نظر گرفتن لزوم ایجاد طرح و برنامه ای جامع و کلی آغاز می کنند. این موضوع سبب می شود تا تلاشهای بهبود آنها به طور یکپارچه و کامل انجام نشده و منجر به نتایج کامل و مطلوب نشود.
یکی از ابزارهای مطرح شده برای آغاز فعالیتهای بهبود و پشتیبانی از اجرای فلسفه ناب، نقشه برداری جریان - زنجیره - ارزش است .جریان - زنجیره - ارزش مجموعه فعالیتهای ارزش افزا و غیر ارزش افزای مورد نیاز برای رساندن محصول یا گروهی از محصولات به مشتری است که در طول جریانات اصلی فرایند، منابعی مشابه را مصرف می کنند. [4] این مجموعه، کلیه فعالیتها ، از زمانی که محصول به شکل ماده خام است تا زمانی که محصول نهایی به دست مشتری می رسد را در بر دارد. نقشه برداری زنجیره ارزش ابزاری جهت بهبود تشکیلات اقتصادی به حساب می آید که موجب به نمایش درآمدن فرایند کامل تولید می شود.
هدف در این روش شناسایی تمامی اتلافات موجود در جریان ارزش و برداشتن گامهایی جهت حذف آنهاست. زنجیره ارزش همچنین به عنوان ابزاری ارزشمند جهت برنامه ریزی راهبردی مطرح شده که به شناسایی نقاط قوت وضعف فرایند و جریان تولید کمک کرده است. بهطور کلی در این مقاله به مفهوم مدل زنجیره ارزش پورتر ،ارزش افزوده و روش های محاسبه آن پرداخته خواهد شد و در ادامه به نگرش زنجیره ارزش در طراحی زنجیره تامین و طراحی مدل زنجیره ارزش در ابعاد کلی صنعت پرداخته میشود و مختصری درباره پیشینه تحقیقهای انجام شده صحبت خواهد شد و سپس راهکارهای افزایش ارزش افزوده بر اساس مدل پورتر بهطور کلی بیان و مورد بررسی قرار می گیرد.
