بخشی از مقاله
چكيده
هدف از انجام اين پژوهش تعيين راهكارهاي تأثيرگذار مالي و قابل پيادهسازي در بيمارستانهاي دانشگاههاي علوم پزشكي ايران براي مديران بهمنظور فراهم كردن زمينهاي براي استقرار نظام مالي نظاممند جهت غلبه بر چالشهاي مالي بيمارستانهاي دولتي است.به اين منظور، با استفاده از شاخصهاي مطرحشده، ١٢ فرضيه اصلي و ١٣ فرضيه فرعي در نظر گرفتهشده و ابزار پرسشنامه با نظرات ٤١ نفر از كاركنان مراكز آموزشي و خدمات درماني شمال غرب كشور انجامشده است و سپس دادهها در نرمافزارهاي SPSS و MATLAB با استفاده از آزمونهاي آماري توصيفي و تحليلي مورد تجزيهوتحليل قرارگرفتهاند. نتايج اين آزمونها به تأييد ١٦ فرضيه،انجاميد كه حاكي از اثربخشي راهكارهاي ارائهشده جهت غلبه بر چالشهاي مالي بيمارستانهاي دولتي است.
مقدمه
زيربناي اقتصادي-اجتماعي و موقعيت بهداشتي ايران، شامل شاخصهاي اساسي اقتصادي، شاخصهاي توسعه انساني، شاخصهاي بهداشتي و شاخصهاي تركيبي حاصل از تعاملات است - جورجشيبر, نيكولكلينگن, و پوررضا, ١٣٧٩ - .در سالهاي اخير،تلفيق علم حسابداري و نوآوريهاي عرصه فناوري اطلاعات و ارتباطات سبب شده تا با استفاده از ابزارها و روشهاي نوين، شاهد سرعت و دقت روزافزون در سيستمهاي مالي باشيم - عربمازاريزدي, سليماني, و خاكساري, ١٣٨٦ - . اندازهگيري و اطلاعات مالي در پيشبرد يك سازمان و نظارت بر موفقيت آن در يك محيط بسيار رقابتي الزامي است؛ گواه آن تمركز بر ارزش سهامداران و نظارت بر وجوه نقد و هزينهها است؛ جهانيشدن جريان سرمايه با سرمايهگذاران، وامدهندگان و تدوينكنندگان مقررات كه انتظار دارند با يك مدير مالي و گروه مالي حرفهاي سروكار داشته باشند،حتي در كشورهاي درحالتوسعه نيز كه شيوههاي متفاوت اقتصادي بر آنها حاكم است، غالب بوده است.
ازاينرو ممكن است سپردن مسئوليت بيشتر به واحدها و رشد بيشتر آنها بدون در نظر گرفتن اين موضوع كه آياواقعاً براي سازمان مناسب هستند يا نه - از ديدگاه وجود ارزش مثبت - ، سبب ايجاد قدرت و موقعيتهايي با مزاياي مالي مفيد براي آنها ميشود - ريكپين, رحماني و شفيعزاده, ١٣٩٠ - . در اغلب كشورهاي درحالتوسعه حدود ٥ الي ١٠ درصد هزينههاي دولت به بخش سلامت اختصاصيافته است - شجاعيتهراني و فردآذر, ١٣٨٤ - .
ارزيابي اقتصادي عملكرد واحدهاي ارائهدهنده خدمات سلامتي، امروزه به موضوع بسيار مهمي تبديل شده است، استفاده از نتايج ارزيابيها، بهعنوان ابزارآموزشي مديريتي غيرقابلچشمپوشي، براي تمام مديران در سطوح مختلف نظام سلامت عموميتيافته است. مشكلات مالي و بيمهاي بيمارستان و بازپرداخت سازمانهاي بيمهگر به يكي از چالشهايي تبديلشده است كه بيمارستانها را با مشكلات زيادي دستبهگريبان كرده است. يكي از عوامل مهم در مورد مسائل مالي بيمارستانها، نقيصهاي است كه از عدم سازماندهي امور مالي و حسابداري بيمارستانها سرچشمه ميگيرد و هزينههايي را بر بيمارستان تحميل ميكند - . - Askari, Dehghan, Bahrami , & Keshmiri, 2011
تعاريف
چالشهاي مالي بيمارستانهاي دولتي
هزينههاي سرسامآور تأمين سلامت در كشور باعث شده كه بيشترين محل مراجعه مردم براي درمان بيماريهايي كه با آنها مواجه هستند، بيمارستانهاي دولتي باشد. بهطوريكه بيش از ٨٠ درصد بستريها در بخش دولتي انجام ميشود. اين مسئله نشان ميدهد اكثريت جامعه به دليل فقر مالي و تنگناهاي اقتصادي، توان مراجعه به بيمارستانهاي خصوصي را ندارند، بيمارستانهاي دولتي وسيعترين طيف تختهاي بيمارستاني را تحت پوششدارند و سختترين و پيچيدهترين كيسهاي درماني را ميپذيرند يا از مراكز درماني ديگر به آنها ارجاع داده ميشود. آنها حق انتخاب بيمار را ندارند و بايد پذيراي هر مراجعهكنندهاي باشند.
بسياري از بيمارستانهاي دولتي باوجود مزاياي مختلفي كه دارند به دليل نداشتن يك نظام بودجهاي مستقل با مشكلات عديدهاي مانند بدهي به بخشها و شركتهاي دارويي و خدماتي مواجه ميشوند و يكي از مهمترين مشكلات آنها نيز بدهي به كاركنان است. امروزه افزايش روزافزون هزينههاي خدمات درماني، بيمارستان را بهصورت يكي از سازمانهاي مهم و درعينحال ، بسيار پرهزينه درآورده است. اين وضع بهگونهاي است كه قسمت عمده منابع بخش بهداشت و درمان جامعه به بيمارستانها تخصيص مييابد و در حدود ٥٠ درصد از هزينههاي جاري دولت در بخش بهداشت و درمان را به خود اختصاص ميدهد.
بااينوجود، همواره فاصلهاي فزاينده بين امكانات موجود و نيازهاي جامعه وجود دارد - . - Stewart & Wild, 2017 اطلاعات موجود حاكي از آناند كه ، در سالهاي اخير، نزديك به نيمي از هزينههاي بخش درمان در ايران صرف هزينههاي خدمات بستريشده است. درواقع، با بهبود عملكرد اين سازمانها، گامي مهم در جهت كنترل و نگهداشت هزينههاي بخش سلامت برداشته خواهد شد. سنجش عملكرد، همانند ساير جنبههاي كنترل، يك فرآيند مستمر، دائمي و پويا است كه تكرار سنجش يا دفعات اندازهگيري در آن به نوع فعاليت موردنظر بستگي دارد - استونر, ١٣٧٥ - .هدف از اندازهگيري عملكرد، ارائه بهترين خدمت ممكن است بهنحويكه مؤثر، بهموقع، انساني و ازلحاظ اقتصادي كارآمد باشد.
اين مسئله،مخصوصاً براي نهادهاي عمومي، بااهميتتر است - . - Montoya-Aguilar & Organization, 1994 بهطوركلي،بهبود عملكرد به معناي اقتصادي، نقش بسيار مهمي در تخصيص درست منابع مالي و انساني بهعنوان مهمترين سرمايههاي نظام سلامت دارد. در اين راستا، طراحي نظامي كارا و اثربخش، با مديريتي صحيح و اصولي، بهبود عملكرد بيمارستان را در پي خواهد داشت . در شرايط حاضر ، افزايش هزينههاي مراقبت سلامت و كاهش نرخ رشد اقتصادي بيمارستانها، بهمثابه يكي از مصرف كنندگان اصلي نظام سلامت، دغدغههايي را براي مديران اجرايي و سياستگذاران حوزه سلامت، ازجمله جامع و واضح بودن برنامه بهبود عملكرد، نظام پرداخت و نظام تأمين منابع مالي بيمارستان ايجاد كرده است.
با عنايت به نقش ويژه سازمانهاي واسط و بيمههاي سلامت در مقام نماينده مصرفكنندگان خدمت و خريداران خدمات ارائهشده، اعمال ديدگاه هاي سازمانهاي مذكور ازنظر مداخله در كيفيت خدمات ارائهشده ضروري است. بديهي است ازآنجاكه بخش مهمي از منابع مالي بيمارستانها از طريق سازمانهاي بيمه سلامت تأمين ميشود، تأمين و پاسخگويي به ديدگاه اين سازمانها از منظر بيمارستانها از اهميت ويژهاي برخوردار است. در اين راستا، توجه به اصلاح وضع موجود با محوريت سازمان و مديريت، نظام پرداخت و نظام تأمين منابع مالي اهميتي ويژه مييابد - صادقي & زارع, ١٣٨٨ - .در شكل - ١ - ، مهمترين چالشهاي مالي بيمارستانهاي دولتي آورده شده است كه نشاندهنده ابعاد اقتصادي و اجتماعي موضوع موردبحث اين مقاله است.
