بخشی از مقاله
چکیده
از ویژگی های مهم انسان قدرت اندیشه او و از عالی ترین جلوه های اندیشه انسانی ، تفکر خلاق است ، قدرتی که تا کنون با آن تصمیم گرفته وتوانسته است به حل مشکلات بپردازد و به رشد و تعالی نایل شود.دنیای امروز نیازمند زنان و مردانی خلاق است که به رشد و ارتقا در تمام زمینه های اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی برسند به همین دلیل آموزش صحیح دانش آموزان ، در جهت رشد خلاقیت آنان باید مورد توجه نظام های آموزش و پرورش جهان قرار بگیرد .بدین منظور در پژوهش حاضر با معرفی برخی روش های ایجاد خلاقیت و تاکید بر روش بارش فکری در مبحث مدارهای الکتریکی و قوانین ان که به صورت میدانی در پایه سوم دبیرستان مدرسه ی تیزهوشان فرزانگان ورامین انجام شده است . نتیجه حاصل از این پژوهش افزایش خلاقیت دانش آموزان در حل مسائل مدارهای الکتریکی و قوانین ان از طریق تدریس بارش فکری بوده است.
کلید واژه خلاقیت ، بارش فکری ، مدارهای الکتریکی ، دانش آموزان پایه سوم دبیرستان
مقدمه
خلاقیت جنبه های متعددی دارد که هر کدام از آن ها باید در جای خود بررسی شوند. یک جنبه بسیار مهم خلاقیت وجود شرایط لازم برای بروز این استعداد همگانی است. بنابراین آموزش و پرورش برای رشد خلا قیت و نواندیشی در دانش آموزان محسوب می شود.امروزه ثابت شده است که خلاقیت یک ویژگی صرفا ذاتی نیست، بلکه همه انسان ها از این توانایی برخوردار هستند و همه درجات گوناگونی از این استعداد را دارند، علا وه بر این عواملی هم چون مهارت یابی، آموزش پذیری، انعطاف پذیری، سطح دانش و آگاهی، خطرپذیری، نترسیدن از اشتباه و شکست نیز در میزان خلا قیت و نوآوری دانش آموزان تاثیر فراوانی دارند. معلم می تواند همه این عوامل را به صورت یک مجموعه در دانش آموزان شناسایی کند و بکوشد آن ها را پرورش دهد. در این پژوهش سعی شده است عوامل موثر در خلا قیت شناسایی و راهکارهایی برای پرورش این توانایی در دانش آموزان ارائه شود.
ابتدا می توان این سؤال را طرح کرد: آیا امکان پرورشخلّاقیت وجود دارد؟ تورنس تحقیقی انجام داد که سؤال مزبور فرضیه آن را تشکیل می داد. بر اساس این تحقیق، تورنس نتیجه گیری می کند که می توان دسته ای از اصول را به کودکان یاد داد که به آن ها اجازه می دهد تعداد بسیار زیادی عقیده، آن هم عقایدی خیلی بهتر نسبت به زمانی که هیچ گونه تربیتی دراین مورد ندیده باشند، از خود ابراز دارند.4بنابراین، در این مورد کهخلّاقیت را می توان پرورش داد تردید وجود دارد. روان شناسان از مدت ها قبل این اعتقاد را که هر استعدادی را می توان با تمرین تربیت نمود و پرورش داد، پذیرفته اند.5برای خلاق ساختن دانش آموزان می توان اقدامات زیر را به کار بست:
- 1آشنا ساختن مدیران و معلمان با مفاهیم خلاقیت و راهکارهای پرورش و تقویت آن در فراگیران.
- 2تغییرات اساسی در کتاب های درسی
- 3تغییرات در شیوه ارزشیابی و امتحانات
- 4علاقه مند کردن دانش آموز به مطالعه
- 5استفاده صحیح و مطلوب از روش های نوین تدریس از جمله بارش فکری و...
روش بارش مغزی هم از سوی متخصصان آموزش و پرورش و هم از سوی متخصصان آموزش خلاقیت به عنوان روش تدریس حل خلاق مسائل معرفی شده است و یافته های پژوهشی زیادی اثرگذاری آن را بر روی پرورش مهارت های حل مساله دانش آموزان به اثبات رسانده اند .آموزش دادن دانش آموزان با روش بارش مغزی حل مساله را به نحو خلاقانه ای در آنان بالا می برد. روش بارش مغزی می تواند به عنوان وسیله ای برای یادآوری مفاهیم و اصول مورد نیاز برای حل مساله به یاد گیرندگان کمک می کند. بارش مغزی در تدریس و یادگیری کارکردهای مفیدی نشان می دهد و به تسهیل برقراری ارتباط بین راه حل ها و ایده ها می انجامد. در گروههای بارش مغزی، مشارکت اعتلا می یابد، انتقاد و ایرادگیری کاهش می یابد، حمایت اجتماعی افزوده می شود و توانایی دانش آموزان برای " انتقال " اطلاعات برای حل مساله تعیین شده، افزایش و بهبود می یابد.دکتر اسبورن چهار قاعده اساسی را برای روش بارش فکری ارائه کرده است. این روش ها عبارتند از :
.1ممنوعیت انتقاد
.2 آزادی ارائه ایده ها
.3 مطلوبیت کمیت
.4 مطلوبیت ترکیب ایده ها.15
اسبورن به نقل از آرنولد می نویسد: بارش مغزی به این دلیل با موفقیت روبه رو شده است که در آن، محیط ایده آلی برای ابراز آزادانه شخصیت وجود دارد; به این معنا که در بارش فکری، محیطی که حاوی امنیت و آزادی روانی است پدید می آید. در چنین محیطی ارزیابی بیرونی از بین رفته، فرد ترسی از تمسخر دیگران نخواهد داشت .
هدف کلی
راه های پرورش خلاقیت دانش آموزان پایه سوم دبیرستان مدرسه تیزهوشان فرزانگان ورامین در درس مدارهای الکتریکی و قوانین آن
اهداف رفتاری
- 1دانش آموزان باید عوامل موثر بر خلاقیت را بدانند.
- 2دانش آموزان باید بتوانند ذهن و تفکر خود را پرورش دهند.
- 3دانش آموزان باید بتوانند مسایل درسی را با خلاقیت و قدرت تفکر خود حل نمایند.
- 4دانش آموزان بتوانند مسایل زندگی خود را از طریق خلاقیت حل کنند.
- 5دانش آموزان باید بتوانند مسایل مربوط به بحث مدارهای الکتریکی را با استفاده از روش های نوین حل نمایند.
یادگیرندگان
پژوهش حاضر بر روی 30 دانش آموز دختر پایه ی سوم دبیرستان مدرسه ی تیزهوشان فرزانگان ورامین انجام شده است. این مدرسه دارای500 دانش آموز در 16 کلاس،و در پایه های هفتم تا چهارم دبیرستان تشکیل شده ؛که به طور متوسط 20 دانش آموز در هر کلاس قرار داده شده است.به طور تصادف دو کلاس15 نفره پایه سوم دبیرستان انتخاب شده است. دانش آموزان این مدرسه تقریبا از بهره هوشی متوسط رو به بالایی برخوردار اند.چون دانش آموزان با آزمون ورودی که در ابتدای سال گرفته شده است ،پا به این مدرسه گذاشته اند،نسبت به مدارس دولتی عادی - مدارسی غیر از نمونه و تیزهوشان - از وضع تحصیلی و اجتماعی نسبتا خوبی برخوردارند.
دانش آموزان مورد نظر دارای سنی در حدود17 سال می باشند و اکنون در سن حساس و پر تنش بلوغ خود به سر می برند.این بدان معناست که آنان هنوز به ثبات شخصیتی اولیه خود نرسیده اند.دانش آموزان برای گرفتن نمره با هم سخت رقابت دارند و برای برتر بودن تلاش زیادی می کنند.یکی از نشانه های برتر بودن،خلاقیت است.در این پژوهش راههایی برای ایجاد خلاقیت اشاره شده است.برای رسیدن به اهداف تعیین شده در این پژوهش،فعالیت هایی برای دانش آموزان مشخص گردید.این فعالیت ها شامل پاسخ به سوالات در حین تدریس به صورت گروهی و بررسی جواب سوالات توسط دانش آموزان و کارورز و همچنین پاسخ به سه سوال نسبتا سخت ومفهومی در پایان تدریس باز هم به صورت گروهی و نیز حل تمرین های کتاب درسی به صورت انفرادی در منزل از جمله فعالیت ها یی در این پژوهش بود.
اجرا
در این فعالیت برای افزایش خلاقیت دانش آموزان پایه سوم دبیرستان،یکی از مباحث فیزیک را از طریق بارش فکری و همیاری به دانش آموزان گفته شده است.»مدارهای الکتریکی ازجمله مباحثی است که دانش آموزان ذهنیتی درباره ی آن دارند و روش بارش فکری برای آموزش این مبحث مناسب است. - « منطقی، - 15:1392ابتدا با تقسیم بندی کردن دانش آموزان به گروه های 5 نفره و نشاندن اعضای گروه در کنار هم ،کلاس شروع شد. بعد با کشیدن چند مدار الکتریکی بر روی تخته کلاس و نشان دادن الکترونی بر روی مدار ؛از گروه ها خواسته شد که هر چه به ذهنشان می رسد را در برگه ای
