بخشی از مقاله
چکیده :
طی سال های متمادی رویکرد های متفاوتی در تدریس ارائه شده اند .این رویکرد ها را - - الگوهای تدریس - - می نامند .در واقع الگوی تدریس یک طرح و برنامه کلی است که در یادگیری انواع مطالب و مهارت ها و نگرش ها به دانش آموزان یاری می رساند .طرح اقدام پژوهی حاضر در رابطه با بکارگیری یکی از انواع الگوهای تدریس از خانواده ی روش های فعال به اجرا در آمد . من با سابقه تدریس 15 ساله در رشته شیمی با توجه به نتایج مصاحبه فردی و مشاهدات و نتایج تحلیل آماری آزمون شیمی - - 1 دیماه 93 در کلاس اول ج در آموزشگاه دخترانه حافظ مقطع متوسطه دوم در منطقه برخوار استان اصفهان با دامنه آماری 30 نفر مشکلاتی نظیر کاهش نمرات وپایین بودن میانگین کلاسی ،اشکال در فرایند یاددهی و یادگیری،فرد مداری ، رقابت ناسالم ،عدم برقراری رابطه ی صحیح با گروه همسالان،بی انگیزگی و شلوغی بیش از حد دانش آموزان واز طرفی علاقه زیاد به انجام آزمایش،رفتن به آزمایشگاه ،استفاده از کامپیوتر در تدریس را از سوی آنان شاهد بودم .
بنابر این برای رفع این مشکلات تصمیم به استفاده ازروش تدریس یادگیری فعال فناورانه همراه با کتاب الکترونیک گرفتم پس.از امتحان دیماه 93 تاخرداد ماه سال 94در یازده مرحله این الگو را در مراحل مختلف آموزش شیمی از جمله تدریس ، ارزشیابی تکوینی و ارزشیابی پایانی مورد استفاده قرار دادم . نتایج تحلیل آماری آزمون پایانی و مصاحبه فردی و همچنین مشاهداتم از رفتار های فردی وگروهی دانش آموزان حاکی از اثر بخش بودن این الگو درآموزش وتدریس شیمی 1، ایجاد انگیزه ،روحیه همکاری و گروه گرایی،افزایش مهارت های فناورانه در یادگیری و آموزش،رقابت سالم ،بهبود نمرات پایانی وپیشرفت تحصیلی دانش آموزان دردرس شیمی 1 بود .
مقدمه درطی سال های اخیر،بهره گیری از فناوری های نوین در کلاس درس بیشتر مورد توجه واقع شده است ،تغییرات سریع فناوری در فرآیند یاددهی -یادگیری موجب تحولات وسیع شده و هدف آن بهبود کیفیت آموزش در مدارس بوده است. فناوری های جدید با به همراه آوردن فرصت های مناسب در جهت استعدادها وعلایق شخصی دانش آموزان ،به بهبود نظام آموزشی مدارس کمک می کند. هرچند محیط یادگیری غیر قابل پیش بینی و غیر خطی است،ولی برای تسهیل هرچه بهتر فرآیند یادگیری توجه به نظریه های یادگیری جدید ،رشد دانش ، رشد فناوری ،جهانی شدن و دیدگاه های جدید در علوم شناختی ،افق ها و در عین حال چالشی مهم پیش روی تعلیم و تربیت گشوده است و استفاده از فناوری ها در حوزه تولید محتوا و اشتراک گذاری و تعامل در حال گسترش است.
- داونرز4 ،2009 - فناوری در حکم ابزاری است برای سهولت بخشیدن به فرایند یاددهی - یادگیری و توسعه یادگیری فعال که این امر موجب مشارکت فراگیران شده و سرانجام به یادگیری پایدار منجر می شود . من به عنوان دبیر شیمی با سابقه کاری 24 سال که تقریبا 15 سال آن به تدریس شیمی اختصاص داشته است، سال گذشته با پیشنهاد خودم تدریس شیمی 1 در کلاس های اول دبیرستان حافظ را به عهده گرفتم .دراین آموزشگاه سه کلاس اول با جامعه آماری 98 نفر تشکیل شده بود.
از ابتدای سال تحصیلی93-94 تصمیم گرفتم دانش آموزان هر سه کلاس را به خوبی بشناسم ،به همین دلیل از آنها خواستم هر کدام جدول مشخصاتی را تکمیل کرده ،تحویل دهند . اطلاعات داده شده بررسی شد ، دانش آموزان از نظر میزان تحصیلات پدر و مادر ووضعیت اقتصادی تقریبا هم سطح بودند.در رابطه با هر کلاس لیست دانش آموزانی که باید بیشتر مورد توجه قرار می گرفتندومشکلات خاصی داشتند، استخراج شد . سپس برای اطمینان از صحت اطلاعات داده شده ، لیست ها را به معاونت محترم آموزشی و مشاور نشان داده و با حضور این دو نفر صحت مطالب مورد بررسی قرار گرفت .
نتیجه امر این که در کلاس اول ج تعداد دانش آموزانی که مشکلات ویژه ای داشتند وبایستی بیشتر مورد توجه کادر آموزشی واین جانب باشند بیشتر از دوکلاس دیگر بود .از طرفی معدل سال تحصیلی گذشته تعداد زیادی از آنها رضایت بخش نبود .این کلاس در مدت تدریس و ارزشیابی بسیار شلوغ بود ودائما در خواست رفتن به آزمایشگاه و کارگاه کامپیوتر برای گذراندن وقت را داشتند، این امر از ابتدای سال سبب کندی روند تدریس شیمی 1 و نقصان یادگیری دانش آموزان شده بود.
در سه ماهه اول سال با توجه به سابقه استفاده از روش مشارکتی همراه با پوشه کارو نتایج مطلوب آن در دو سال گذشته ،آموزش و تدریس رابا این روش پیش بردم ، اما با برگزاری امتحانات دیماه 93 و نتایج نا مطلوب آزمون شیمی 1 در این کلاس مشکل در روند یاددهی و یادگیری عمیق تر خود را نشان می داد. به نظر می رسید تغییر در روش تدریس شیمی به گونه ای که بتواند انگیزه بیشتری برای یادگیری و مطالعه شیمی در دانش آموزان ایجاد کرده و سبب تعمیق یادگیری مطالب شیمی و ایجاد علاقه بیشتر در دانش آموزان و پیشرفت تحصیلی آنان در این رشته شود، ضروری است.
بنابراین تصمیم به مطالعه بیشتر منابع علمی در زمینه روش های فعال تدریس و انتخاب الگویی مناسب جهت رفع این مشکل اساسی برآمدم . در ضمن مطالعه با روشی تلفیقی به نام روش فعال فناورانه آشنا شدم که برای اولین باردر سال 1993توسط استاد فیزیک هندی تباری به نام هک - Hake - در دانشگاه MIT در درس فیزیک اجرا شده بود - بلچر، - 2003 وگروهی که به روش فعال فناورانه آموزش دیده بودند،درفهم مفاهیم فیزیک به صورت شگرف ومعناداری نسبت به گروهی که به صورت سخنرانی آموزش دیده بودند،نمراتشان پیشرفت کرده بود.
یکی ازدستاورد های فناوری اطلاعات وارتباطات درگستره علوم انسانی،فناوری آموزش فعال فناورانه - - TEAL می باشد .استفاده از ترکیب روش تدریس کاوشگری گروهی در کلاس و آزمایشگاه و شبیه سازی - یا استفاده از فیلم ،اینترنت ،انیمیشن یا تصویر سه بعدی بنا به ضرورت تدریس - و سخنرانی کوتاه در موقعیت های مختلف - بنا به ضرورت - روش تدریس فعال فناورانه TEAL - - نام دارد.در این روش کلاس و آزمایشگاه از هم جدا نیست وبا استفاده از کامپیوترمی توان برای هر دانش آموز ،با توجه به تفاوت های فردی ،تکالیف خاصی را معین نمود.
- بلچر ، - 2005 روش فعال فناورانه هر دو مشکل یادگیری گاوشگری گروهی شامل خطاهای یادگیری و اتلاف وقت آموزشی را با استفاده از تکنولوژی و سخنرانی های کوتاه در زمان های مختلف تدریس ،مرتفع نموده است . در این روش فراگیران در گروه های سه نفره یا بیشتر دور یک میز می نشینند ،کلاس در کارگاه کامپیوتر برگزار می شود ،از طرفی وسایل آزمایشگاهی مورد استفاده بسیار ساده، طراحی شده توسط دبیر با همکاری دانش آموزان به صورت گروهی ساخته شده و بر روی هر میز مشترک قرار می گیردتا در زمان لازم مورد استفاده قرار گیرد.
اساس تئوری معلم در این روش ،رویکرد یادگیری ساختن گرائی است .فعالیت گروهی وچیدمان کلاس درس تعهدی دردانش آموزان به وجود می آوردکه سبب ساخت دانش ازسوی فراگیران میشود .محیط TEAL در جهت حمایت از تعامل اجتماعی ،تشویق فراگیران به یادگیری فعال و علاقمند کردن آنها و نیز ایجاد فضای کلاسی که پرورش دهنده و اصلاح کننده تصورات می باشد طراحی شده است . - وطن خواه وحاج مومنی ،1392 - به این ترتیب این روش رابرای اجرادر کلاس درس و رفع مشکل مناسب دیدم. هدف کلی از انجام این طرح ایجاد علاقه وانگیزه بیشتربرای یادگیری درس شیمی ونهایتا پیشرفت تحصیلی دانش آموزان این کلاس در این رشته بود. اهداف جزئی از انجام این طرح عبارت بود از:
-1استفاده از یک روش تدریس تلفیقی به منظور ایجاد علاقه و انگیزه در کلاس شیمی
-2 برقراری آرامش در کلاس درس و ایجاد روحیه همکاری و گروه گرایی در دانش آموزان با گروه بندی و تنظیم پوشه کار
-3 کمک به تعمیق و پایداری یادگیری با آوردن آزمایشگاه به کلاس و همزمان استفاده از فنآوری های نوین
-4 ایجاد روحیه تحقیق و نوآوری در دانش آموزان و ساخت دانش فردی توسط آنان با تهیه پاور و پوسترو..
- 5 و نهایتا بهبود نمرات پایانی شیمی 1 دانش آموزان کلاس و پیشرفت تحصیلی آنان .
روش
گردآوری اطلاعات به سه روش انجام شد - قبل از اجرای راه حل و بعد از آن - که عبارت بودند از : -1 مشاهدات فردی در سه ماهه اول سال تحصیلی -2 .93-94مصاحبه فردی با دانش آموزان و تکمیل جدول مشخصات فردی توسط آنان - طبق کارت مصاحبه - -3 استفاده از مدارک ومستندات شامل : الف - جدول آماری دانش آموزان درآزمون میانسال و پایانی ، ب - نمودارهای طبقه بندی دانش آموزان درگروه های عالی ، خوب ، متوسط ،نیازمند به تلاش بیشتر و در حال یادگیری درکلاس اول - ج - در این دو آزمون - لیست نمرات، جدول آماری وتحلیل آزمون در فایل ضمیمه آمده است .
پس از جمع آوری شواهد اولیه و بدست آوردن نتایج از آنها به اجرای راه حل مورد نظر که همان روش تدریس یادگیری فعال فناورانه همراه با کتاب الکترونیک بود، در یازده گام پرداختم . تمامی مراحل اجرای راه حل به صورت زیر از اولین جلسه بعد از امتحانات دیماه تا خرداد ماه 94 شخصا توسط خودم و با نظارت مدیریت آموزشگاه و معاونت آموزشی انجام شد - در ضمن تهیه عکس از روش تدریس را شخصا بر عهده گرفتم .
-گام اول : - فعالیت های مقدماتی - :توصیف روش تدریس یادگیری فعال فناورانه برای دانش آموزان،معرفی کتاب الکترونیک پایه اول وگروه بندی جدیدآنها در کارگاه کامپیوتر با هماهنگی قبلی دفتر آموزشگاه - 93/ 10/ 28 ، در ضمن با آنان در رابطه با روش جدیدو دلیل آمدن به کارگاه صحبت کردم وبه آنها کتاب الکترونیک آریا پایه اول متوسطه را معرفی نمودم و آنها را توجیه کردم که نتایج فعالیت های گروهی آنان از این به بعد در کسب نمرات ماهانه و مستمر بسیار مهم است .در هر گروه یک نفر با نظر خودم به عنوان راهنمای موقت به مدت یک ماه انتخاب شد.او موظف گردید یک پوشه کار برای گروه تهیه نموده و در جدولی نام اعضای گروه همراه با ذکر تاریخ فعالیت های هریک یا عدم همکاری اعضادر زمینه های خواسته شده را ثبت نماید.بخشی از نمرات ماهانه گروه ها به پوشه ی کار اختصاص یافت.
