بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه آموزش مبتنی بر دیالوگ با مهارتهای فراشناختی درس ریاضی انجام شده است. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود و جامعه آماری آن کلیه دانشآموزان پایه سوم دوره دوم متوسطه شهر اصفهان در سال تحصیلی 94-93 است. برای اجرای این پژوهش با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی خوشهای چند مرحلهای 375 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری دادهها پرسشنامه محقق ساخته آموزش مبتنی بر دیالوگ و پرسشنامه مهارتهای فراشناختی داوسون و مک اینری استفاده شد.
پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ به ترتیب 0/88و 0/90 محاسبه شد. و روایی صوری پرسشنامه توسط چند تن از اساتید مجرب تأیید گردید. تجزیه و تحلیل دادهها در دو سطح آمار توصیفی - فراوانی، درصد، میانگین - و آمار استنباطی - ضریب همبستگی پیرسون، آزمون رگرسیون چند گانه، آزمون تحلیل واریانس چند راهه - انجام گرفت. یافتههای تحقیق نشان داد بین آموزش مبتنی بر دیالوگ و مهارتهای فراشناختی و همچنین راهبرد کنترل و نظارت و نظم دهی رابطه معناداری وجود دارد. اما بین آموزش مبتنی بر دیالوگ و راهبرد برنامه ریزی این رابطه تأیید نمیگردد.
مقدمه
نقش اصلی و اساسی در فرایند یاددهی - یادگیری به عهده معلم میباشد. آگاهی و شناخت معلمان از روشهای مختلف تدریس و نحوه کاربرد آنها یک ضرورت محسوب میشود - ندیمی وبروج، . - 1387 آموزش مبتنی بر دیالوگ بر اساس دیدگاه بوهم فرآیندی برای رسیدن به معنا به صورت جمعی است هدف تدریس و یادگیری آموزش مبتنی بر دیالوگ توسعه فهمی متقابل که از طریق فرایند جست و جوی مشترک صورت میگیرد، نه انتقال حقایق از متخصص به دریافت کننده منفعل. آموزش مبتنی بر دیالوگ بحث با واقعیتها و مسائلی آغاز میشود. که با زندگی دانشآموزان همراه است قصد معلم ایجاد جوی برای رسیدن به دانایی و پرورش اندیشه انتفادی و تقویت روح برابری، مشارکت و همدلی بین دانشآموزان است. - نیستانی،. - 1391
آموزش مبتنی بر گفتگو - دیالوگ - بسیار متفاوت است، از شیوههای معمول در کلاس درس این است که در آن معلمان جلسات پرسش و پاسخ ایجاد میکند و در آن سوألات خود را میپرسند اغلب سوألها بسته و دانشآموزان به صورت رقابتی از این فرصت برای پاسخ دادن به طور کوتاه استفاده میکنند. در آموزش گفت و گویی تعاملات طولانی بین یک معلم و یک دانشآموز یا گروهی از دانشآموزان در یک زمینه از همکاری و حمایت متقابل این فعل و انفعالات در تمام زمینه کلاس رخ میدهد.
گروه در یک فعالیت یادگیری طراحی شده است . - Scott , 2009 - گفت وگو به عنوان یک عنصر ارتباطات آموزشی است ایجاد روابط انسانی و مؤثر و مناسب با دانشآموزان، معلم را در رسیدن به هدفهای تدریس و روابط آموزشی و انضباطی یاری میدهد بنابراین شناخت و به کارگیری ارتباط صحیح میتواند معلم را در بهبود فرآیند یادگیری و ارتباط صحیح با دانش آموزان یاری دهد - صفوی، . - 1387نیکول - 1999 - بر اهمیت آگاهی معلمان برای گوش دادن به دانشآموزانشان برای تشویق آنها به بحث فعالیتهای کلاسی تأکید دارد.
گوش دادن معلم به راه حلهای دانشآموزان بد فهمیها را برای معلم نمایان میکند و معلم با پرسیدن سوأل مناسب و مرتب کردن پاسخهای دانشآموزان، این بد فهمیها را برطرف مینماید شاید این مهمترین تأثیر گفتمان ریاضی در پیشرفت ریاضی دانشآموزان باشد. البته ایجاد محیطی ایمن و با احترام در کلاس برای شرکت در بحث و گفت وگو، عامل مهمی است تا دانشآموزان بدون ترس از مسخره شدن پنداشتهایشان را به اشتراک بگذارند. عامل دیگری که میتواند در موفقیت این شیوه مؤثر باشد استفادهی به جای معلم از اقدامهای گفت وگو است.
تأکید در آموزش مبتنی بر دیالوگ بر یادگیری فعال است که در آن دانشآموزان به جای حفظ طوطیوار به تجربه آموزی در خصوص ایدهها، نظریهها و فرضیهها در موقعیتهای واقعی زندگی میپردازد. آموزش مبتنی بر دیالوگ باعث پرورش قوه تفکر و کسب مهارتهای اجتماعی و رشد مهارتهای فراشناختی دانشآموزان میشود - نیستانی، . - 1391 بسیاری از مشکلات یادگیری و انتقال، ناشی از فقدان مهارتها و راهبردهای فراشناختی است. نقص مهارتهای فراشناخت یکی از عوامل مهم شکست یادگیرندگان در انجام تکالیف ریاضی است.
شخصی که از آگاهی فراشناختی نسبتاً خوبی برخوردار است. میداند که چه مقدار مطالب ریاضی را کاملا درک و چه میزان از تکالیف ریاضی را بدون غلط حل کرده است. و میداند که برای انجام دادن یک تکلیف معین ریاضی به چه اطلاعاتی نیاز دارد یا از چه شیوههای باید استفاده کند. انجام مطالعات متعددی وجود توانایی فراشناختی را برای حل مسئله ریاضی ضروری دانستهاند - گلیک و رشتچی، . - 1384 مهارتهای فراشناختی تدابیری هستند برای نظارت بر راهبردهای فراشناختی و هدایت آنها. دمبو - 1994 - مؤلفههای فراشناختی را شامل راهبردهای برنامهریزی، کنترل و نظارت، نظم دهی میداند.
نولان و مورگان - - 2000 معتقدند که این مهارتهای فراشناختی و راهبردهای مربوط به آنها هستند که باعث میشود یادگیرنده بر تفکر خود کنترل آگاهانهتری داشته باشد و در نتیجه فراشناخت میتواند یادگیری معنادارتری ایجاد کند - زارعی و همکاران، . - 1391 پژوهشهای متعدد نشان میدهد استفاده از مهارتهای فراشناختی باعث بهبود یادگیری دانشآموزان در درس ریاضی میشود. ریاضیات همواره جزء مواد درسی همه دورههای تحصیلی در همه نظامهای آموزشی رسمی جهان بوده است.
طبق نظر توبیاس - 1993 - تاکنون میلیونها نفر فرصتهای شغلی و تحصیلی خود را به دلیل ترس از ریاضی و عملکرد ضعیف خود در این زمینه از دست دادهاند. آنان در دوران مدرسه تجاربی منفی با یادگیری ریاضی داشتهاند که خاطره آن در سالهای بعدی زندگی نیزحفظ شده است. تداخل منفی حاصل از این تجارب با اطلاعاتی که آنان در زمینه ریاضی داشتهاند منجر به ضعف در فهم ریاضی شده است - رضویه،. - 1384 زارع و محمدی احمدآبادی - 1390 - در پژوهشی با عنوان تأثیر آموزش فراشناخت در حل مسائل ریاضی دانشآموزان نشان داد که آموزش دانش فراشناخت، باعث بهبود عملکرد دانشآموزان در حل مسائل ریاضی میگردد. همچنین دانشآموزانی که از دانش فراشناختی بالاتری برخوردارند و از مهارتهای فراشناختی برنامهریزی، تمرکز و خود ارزیابی یا کنترل و نظارت استفاده مینمایند در حل مسئله ریاضی موفقتر عمل میکنند.
تن ساز و نعمت طاووسی - 1390 - در پژوهشی با عنوان رابطه فراشناخت و عملکرد در درس متون تخصصی نشان داد که بین عملکرد تحصیلی دانشجویان بر اساس فراشناختی تفاوت وجود دارد از طرفی دانشجویانی که به مرور به مهارتهای برتر یادگیری مانند برنامه ریزی، خودنظم جویی و راهبردهای شناختی دست یافتند موفقیت بیشتری کسب میکنند. صباغیان - 1390 - در پژوهشی تحت عنوان بررسی و نوع میزان به کار گیری راهبردهای یادگیری شناختی و فراشناختی در دروس مورد علاقه از دیدگاه دانشآموزان در شهر اصفهان به این نتیجه دست یافت که دانشآموزان رشته ریاضی گاهی اوقات از راهبرد برنامه ریزی و اغلب اوقات از راهبرد کنترل و نظارت و نظم دهی استفاده میکردند.
وکیل اسدالهی - 1392 - در پژوهشی با عنوان میزان کاربست راهبردهای فراشناختی توسط دانشآموزان رشته ریاضی دورهی متوسطه شهر اصفهان نتیجه گرفت که میزان به کارگیری راهبردهای فراشناختی یادگیری و مؤلفههای آن بالاتر از سطح متوسط است. نیستانی و حیدری و قمرانی - 2012 - در پژوهشی ارتباط بین تفکر انتقادی و آموزش مبتنی بر گفتگو مثبت ارزیابی شده است. نائینی سفیدگر - 1393 - در پژوهشی با عنوان آموزش دیالوگ با رویکرد شناختی و رفتاری بر مهارتهای زندگی دانشجو معلمان پسر دانشگاه فرهنگیان اصفهان به این نتایج دست یافتند که آموزش دیالوگ با رویکرد شناختی رفتاری بر مهارتهای زندگی دانشجو معلمان تأثیر میگذارد و از این روش می توان برای کمک به مهارتهای دانشجو معلمان در جهت ایفای نقش معلمی استفاده نمود و آن را به متولیان امر تعلیم و تربیت پیشنهاد نمود.
احمدی و همکاران - 1394 - در پژوهشی با عنوان تأثیرآموزش مبتنی بر گفتمان ریاضی بر توانایی استدلال ریاضی دانش آموزان دوره متوسطه به این نتایج دست یافتند آموزش به شیوه بحث کلاسی مبتنی بر استراتژی سیریلو توانسته است با بهبود گفتگو ریاضی در کلاس درس، مهارتهای استدلال ریاضی و استدلال استنتاجی دانشآموزان را افزایش دهد. و همچنین معلمان با شیوه بحث کلاسی و گوش دادن به مسائل دانشآموزان ریشه بد فهمی دانشآموزان را بر طرف کند.
بنابراین اهمیت و کاربرد فراوان ریاضیات و تأثیر پیشرفت آن در زندگی ایجاب میکند . نحوه آموزش و یادگیری آن مورد توجه قرار گیرد. از جنبههای نوین این پژوهش نقش معلم در استفاده از آموزش مبتنی بر دیالوگ و مهارتهای فراشناختی که بر تفکر و توانایی ریاضی دانشآموزان تأثیر میگذارد از دیگر عواملی است که تحقیق در این زمینه را ضروری میکند. بنابراین مسئله اساسی در این پژوهش حاضر آن است که آیا بین آموزش مبتنی بر دیالوگ و مهارتهای فراشناختی دانش آموزان در درس ریاضی رابطه معنا داری وجود دارد؟ آیا بین آموزش مبتنی بر دیالوگ و راهبرد برنامهریزی دانشآموزان در درس ریاضی رابطه معناداری وجود دارد؟ آیا بین آموزش مبتنی بر دیالوگ و راهبرد کنترل و نظارت و نظم دهی دانش آموزان در درس ریاضی رابطه معناداری وجود دارد؟
