بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه تدریس درس تربیت بدنی توسط معلم زن و مرد با رفتار دانش آموزان پسر پایه سوم مدارس ابتدایی شهر شیراز می باشد. پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. نمونه آماری این پژوهش 10 نفر معلم زن و 10 نفر معلم مرد که به صورت نمونهگیری طبقه ای و نیز تعداد 436 دانش آموز پسر پایه سوم مقطع ابتدایی میباشد که به شیوه نمونهگیری خوشهای انتخاب گردیدند. گردآوری داده ها توسط پرسشنامه ای محقق ساخته - 1390 - ، شامل گویه های رفتارهای حرکتی، رفتارهای حفظ سلامت ، رفتارهای عاطفی - اجتماعی انجام شد. رابطه تدریس درس تربیت بدنی توسط معلم زن و مرد با رفتار دانش آموزان پسر با استفاده از روش آماری همبستگی دو وجهی نقطه ای بررسی گردید، نتایج نشان داد بین جنسیت معلم و رفتار دانش آموزان پسر رابطه معنی داری وجود دارد.
در ابعاد رفتار های حرکتی و رفتارهای حفظ سلامت دانش آموزان پسر همبستگی معنی داری وجود دارد. در بعد رفتارهای عاطفی - اجتماعی رابطه معنی داری مشاهده نشد. تفاوت میانگین معلمان مرد و زن در رابطه تدریس درس تربیت بدنی با رفتار دانش آموزان پسر با استفاده از روش مانوا بررسی گردید که نتایج نشان داد میانگین معلمان مرد و زن متفاوت از یکدیگر است و این تفاوت معنی دار می باشد. در بعد رفتارهای حرکتی و رفتارهای حفظ سلامت نیز بین معلمان مرد و زن تفاوت معنی داری وجود دارد. اما در بعد رفتارهای عاطفی و اجتماعی تفاوتی بین دو جنس مشاهده نشد. با توجه به نتایج پژوهش بهتر است از معلمان مرد متخصص تربیت بدنی برای دانش آموزان پسر استفاده شود و یا حداقل در درس تربیت بدنی به جای به کار گیری معلمان زن از معلمان مرد استفاده شود.
کلید واژه ها: تدریس، معلم ابتدایی، رفتار دانش آموز
مقدمه
امروزه دانش تربیت بدنی و علوم ورزشی، در نظام آموزش و پرورش جهان جایگاهی بس مهم و پر اهمیت یافته است. از این رو لازم است تربیت بدنی و علوم ورزشی که جزء جداناشدنی نظام آموزشی دنیای کنونی است، از ارزش ها و روش های صحیح برخوردار باشد تا بتواند نیازهای اساسی دانش آموزان و نوآموزان را برآورده سازد - . - 1در بین دوره های مختلف تحصیلی، سال های دبستان در رشد کودکان اهمیت حیاتی دارد. این سال ها می تواند از طرفی کودک را در جهت تندرستی، سازگاری، فعالیت و نشاط و از طرف دیگر به افسردگی، خمودگی و ابتلاء به انواع اختلال جسمانی و روانی سوق دهد. به همین دلیل برنامه های آموزشی باید به گونه ای طراحی شود که کودکانی شاداب و تندرست برای نوعی زندگی فعال و پویا پرورش یابند . - 2 -
بخش عمده کارآیی دروس مدارس در فرایند تندرستی که عامل رشد کودک است به درس تربیت بدنی و ورزش در سال های دبستان مربوط می شود و معلم متخصص تربیت بدنی مسئولیت ایجاد فرصت های مناسب را به منظور کمک به تأمین نیازهای کودک به عهده دارد . - 3 - معلم تربیت بدنی به علت آن که روح دانش آموزان را تغذیه می کند و جسم آنان را پرورش می دهد، موقعیت خاصی دارد و می تواند با طرح درس و اجرا در کلاس تربیت بدنی، در امور آموزش فرد فرد دانش آموزان و بالا بردن پیشرفت آنان مساعی و راهنمایی های لازم را به عمل آورد و احیاناً گروهی را از این آموزش بی بهره نسازد - . - 1میزان موفقیت معلمان در تدریس و آموزش، به میزان اطلاعات آنها از دانش آموزان، تخصص و تجربه آنها در برقراری ارتباط یا نفوذ در آنها بستگی دارد. چگونگی به کار بستن اطلاعات نظری نیز به تجربه، عمل، آزمایش و آگاهی های معلم بستگی دارد. - . - 4
علمای تعلیم و تربیت معتقدند درس تربیت بدنی و ورزش می تواند به عنوان وسیله ای بسیار مؤثر جهت رسیدن به اهداف تعلیم و تربیت عمومی مورد استفاده قرار گیرد و به نحو مؤثری رفتار دانش آموزان را تغییر دهد. از جمله عوامل یادگیری در ورزش، معلم و روابط او با شاگردان است که می تواند نتایج رفتاری و تربیتی بسیاری را به همراه خواهد داشت. . - 1 - تربیت بدنی عبارت است از تعلیم و تربیت که از طریق حرکت و فعالیتهای بدنی جریان رشد را در تمام ابعاد وجودی انسان تسهیل و باعث شکوفایی استعدادهای مطلوب می گردد" . - 5 - رفتار نیز عبارت است از هر فعالیتی که ارگانیسم - جاندار - انجام می دهد و به وسیله ارگانیسمی دیگر یا یک ابزار اندازه گیری قابل مشاهده یا اندازه گیری است . - 6 - با توجه به نتایج پژوهش ها رفتار در حوزه تربیت بدنی شامل سه بعد رفتارهای حرکتی، رفتار های حفظ سلامت و رفتارهای عاطفی - اجتماعی می باشد.
رفتارهای حرکتی: کسب مهارت در حرکت هایی مانند راه رفتن، دویدن، پریدن، را رفتارهای حرکتی می گویند. . - 7 -
رفتارهای حفظ سلامت: به رفتارهای مرتبط با سلامت از قبیل افزایش در رفتارهای شیوه زندگی سالم و کاهش در رفتارهای ناسالم رفتارهای حفظ سلامت گفته می شود - . - 8
رفتارهای عاطفی - اجتماعی: رفتارهای عاطفی - اجتماعی مجموعه رفتارهای آموخته شده ای است که فرد را قادر می سازد با دیگران رابطه اثر بخش داشته و از واکنش های نامعقول اجتماعی خودداری کند . - 9 -
رشد حرکتی و شرکت فعال کودک در بازیهای گوناگون حرکتی اساس رشد عاطفی و اجتماعی، روانی - حرکتی و شناختی او را تشکیل می دهد. . - 10 - فعالیتهای حرکتی - ادراکی کودک در دوره دبستان را پایه و وسیله ای برای کشف دنیای پیرامون، برقراری روابط با اشیا و افراد و تعاملات عاطفی و هیجانی است. مسئولیت اصلی در تحقق اهداف تربیت بدنی، شرح و تفسیر فواید آن در مدارس، بهعهده مربیان تربیت بدنی می باشد . - 11 - سنین دبستان از حساسترین دوره های رشد است که در این دوره طی فرآیند شکلگیری شخصیت و توانایی های ذهنی کودکان، بیشترین نقش، متوجه الگوهای اجتماعی رفتاری است. در واقع ویژگیهای الگو کهعمدتاً معلم و سپس همسالان هستند، نقش مهمی در این فرآیند یادگیری دارند . - 12 -
کودکانی که مهارت اجتماعی کافی کسب کرده اند در ایجاد رابطه با همسالان - - 13 و یادگیری در محیط آموزشی - - 14 موفق تر ازکودکانی هستند که فاقد این مهارت هستند . مهارت اجتماعی به کودک کمک می کند تا با دیگران رابطه اثر بخش داشته باشد.مفاهیمی مانند تندرستی، بهداشت، و سلامت ارتباط نزدیکی با تربیت بدنی و ورزش دارد. نگاهی به تاریخ نشان می دهد که ملل متمدن جهان همواره به نقش و اهمیت ورزش در این زمینه توجه داشته اند . - 2 - رفتارهای بهداشتی جزء مکملی از شیوه های صحیح زندگی و عامل تمایل انسان به ثبات و تعادل است که احتمال بروز بیماری را کاهش می دهد و وی را به سوی سلامتی و بهتر زیستن هدایت و رهبری می کند. یک چنین شیوه زندگی سبب رضایت و لذت فرد می گردد . - 15 -
عادات و الگوهای حفظ سلامت در سنین پیش دبستان و دبستان شکل می گیرد و رفتارهای صحیح بهداشتی در این دوران بر تندرستی سالهای بعد تأثیر می گذارد. همچنین محیط مدرسه نقش بسیار مهمی در انتقال عادات بهداشتی سالم یا ناسالم به دانش آموزان دارند . شکی نیست که اگر کودکان در آموزش اصول سلامتی سهیم شوند و نقش فعالی را بر عهده بگیرند، خود به درک بهتری از این مفاهیم خواهند رسید . - 16 - ممکن است به کارگیری معلمان زن و مرد برای دانش آموزان پسر در تدریس درس تربیت بدنی نتایج رفتاری خاصی را به همراه داشته باشد، لذا پژوهش حاضر بهدنبال بررسی رابطه تدریس تربیت بدنی توسط معلمان زن و مرد با رفتار دانش آموزان پسر پایه سوم دوره ابتدایی می باشد.
روش
پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان پسر مدارس پسرانه ابتدایی شهر شیراز می باشد که در سال تحصیلی 89-90 ، در مناطق چهارگانه آموزش و پرورش شهر شیراز مشغول به تحصیل می باشند. نمونه آماری این پژوهش 10 نفر معلم زن و 10 نفر معلم مرد که به صورت نمونهگیری طبقه ای و نیز تعداد 436 دانش آموز پسر پایه سوم مقطع ابتدایی میباشد که به شیوه نمونهگیری خوشهای ٌ با توجه به جدول مورگانٍ، 1970؛ - 17 - ،انتخاب گردیدند. نحوه انتخاب به اینصورت بود که از نواحی چهارگانه آموزش و پرورش شهر شیراز، ناحیه چهار بهصورت تصادفی انتخاب و از بین مدارس این ناحیه، دانش آموزان 10 کلاس پایه سوم دبستان دارای معلم زن و دانش آموزان 10 کلاس پایه سوم دبستان دارای معلم مرد به صورت تصادفی لحاظ گردیدند. حجم نمونه از طریق فرمول کوکران محاسبه گردید.
اطلاعات مربوط به مقوله رفتار دانش آموزان، با استفاده از مقیاس محققساخته - 1390 - ، جمعآوری گردید و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این پرسشنامه که بهمنظور سنجش رفتار آزمودنیها تهیه شدهاست؛ مشتمل بر چهار قسمت است، که قسمت اول آن شامل اطلاعاتی مانند: نام آموزشگاه، پایه، جنسیت، تحصیلات و سابقه معلم میباشد. قسمت دوم آن مقیاسی است که به تعیین رفتارهای حرکتی دانش آموزان میپردازد. قسمت سوم گویه های رفتارهای حفظ سلامت و قسمت چهارم نیز به تعیین رفتارهای عاطفی - اجتماعی دانش آموزان می پردازد.نحوه ساختن پرسشنامه به این صورت بود که گویههای مرتبط با تأثیر تدریس معلم زن و مرد بر رفتار دانش آموزان از مطالب کتابها و مقاله ها استخراج گردید. منابع اصلی مورد استفاده در تهیه پرسشنامه، کتاب "معلم تربیت بدنی دبستان" - 7 - و مقاله "رفتار حرکتی برای کودکان"، - 18 - و مقاله" بررسی نیازهای آموزشی درس تربیت بدنی و ورزش مدارس متوسطه ایران"، - - 19 میباشد که تعدادی گویه در زمینه تدریس رفتار دانش آموزان از این منابع استخراج گردید.
پرسشنامه مزبور مقیاسی از نوع لیکرت می باشد، به این نحو که در مقابل هر عبارت چهارگزینه بهشرح - عالی، خوب، متوسط، ضعیف - قرارگرفته است.بهمنظور تعیین روایی ابزار پژوهش ابتدا، مقیاس مقدماتی، شامل 57 عبارت، بههمراه تعاریف کاربردی ابعاد تهیه و به تعدادی از اساتید دانشکده علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه شیراز و نیز تعدادی از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا در رشته تربیت بدنی ارایه گردید، نحوه کار به این صورت بود که از آنها خواسته شد عباراتی را که بهنظرشان با ابعاد ذکرشده همخوانی ندارد، مشخصنمایند. پس از بررسی میزان توافق پاسخدهندگان در مورد کلیه عبارات هر دو بخش پرسشنامه آشکارشد که اکثریت پاسخدهندگان بر وارد بودن عبارات هر بعد اتفاقنظر دارند. در نهایت با توجه به توافق پاسخدهندگان در مورد عبارات هر بعد تعداد 57 عبارت انتخابگردید.
بهمنظور حذف عبارات نامناسب، پرسشنامه مقدماتی بر روی 60 نفر از دانش آموزان پسر پایه سوم دارای معلم زن و 60 نفر از دانش آموزان پسر پایه سوم دارای معلم مرد که بهطور تصادفی انتخاب شده بودند اجرا گردید. پس از تکمیل پرسشنامه وجمعآوری آن و استخراج دادهها با استفاده از روش تحلیل گویهها و محاسبه ضرایب همبستگی بین نمره کل هر بعد با تکتک نمرات همان بعد روایی عبارات تعیینگردید، به این نحو عباراتی که ضریب همبستگی معنادار نداشتند حذفگردیدند، در این میان تعداد 4 گویه حذف شد و مقیاس 53 عبارتی تهیهگردید که همه عبارت ها دارای ضرایب معنیداری در سطح 0/00 1 بودند.همچنین از روش تحلیل عوامل نیز بهمنظور تعیین روایی استفاده گردید. نتایج تحلیل عوامل بهروش مؤلفههای اصلی، با چرخش واریماکس مؤید وجود سه عامل در پرسشنامه بود. ملاک استخراج عوامل شیب منحنی اسکری و ارزش ویژه بالاتر از یک بود. پایایی از طریق محاسبه آلفایکرنباخ به تأیید رسید.
