بخشی از مقاله
چکیده
اقتصاد مقاومتی یعنی کاهش وابستگیها و تأکید روي مزیتهاي تولید داخل و تلاش براي خود اتکایی و مستقل که در برابر همه فشارها بتواند مقاومت کند و ستون هاي جامعه را به استواري محافظت نماید. مدیریت اقتصادي ، به معناي مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر. اقتصاد سالم در بالندگی اجتماع و سلامت ارکان جامعه برهیچ کس پوشیده نیست. باید اذعان داشت که سلامت اقتصاد شرط لازم و بدیهی براي زندگی سالم وآحاد جامعه است تا جایی که دستورات شریعت مقدس اسلام وآیین زندگی ائمه اطهار وگفتار معصومین نیز جایگاه مهمی بر معیشت حلال وارزش دنیایی واخروي آن قائل شده و سیره عملی بزرگان دین نیز برآن گواهی می دهد. استقلال اقتصادي مقوله اي کلیدي است که حیات ملت بدان وابسته و دستیابی به استقلال اقتصادي کشور را بیمه خواهد کرد. از نظر فرهنگ اقتصادي جامعه می بایست به این باور برسد که تولید و عدالت اقتصادي یک وظیفه الهی است و به عنوان یک ارزش آن را در رفتارهاي اجتماعی خود به کار گیرد. بنابراین، نگارنده سعی دارد که در این مقاله به بررسی چگونگی مدیریت و رفع مشکلات اقتصادي جامعه بپردازد.
کلید واژه : قرآن، نهج البلاغه ، فرهنگ ، مدیریت اقتصاد مقاومتی .
-1مقدمه
دین مقدس اسلام بهره برداري مشروع از نعمتهاي الهی و زیبایی هاي زندگی را مباح و روا و اسراف و زیادهروي را حرام و ناروا می داند و این بدان جهت است که مسلمان به تناسب امکانات و توانایی و کارآیی خود، در برابر جامعه مسؤولیت دارد. در این صورت فرد اسرافکار قهرا از اجراي مسؤولیت و تعهدات اجتماعی خود بازمیماند به خاطر همین بر پیکر جامعه ضربه میزند. خد سَبیلِ اللﱠهِدرفرماید:وَقرآنمی لاأَنْفِقُواتُلْقُوابِأَیْدیکُمْفی إِلَی التﱠهْلُکَهِ ...؛ یعنی در راه خدا انفاق کنید و با دستهاي خود، خود را به هلاکت و نابودي نیفکنید.3 از این آیه شریفه چنین استفاده می شود که اگر مال در راه خدا و به سود جامعه و رفع نیازمندیهاي مردم مصرف نشود سرنوشت آن جامعه و ملتبه هلاکت و سقوط میانجامد. اقتصاد مقاومتی به معناي اقتصاد خودکفا، مولد، مستقل و شکوفایی که در برابر همه فشارها بتواند مقاومت کند و ستون هاي جامعه را به استواري محافظت نماید. درزمینه استقلال اقتصادي امام خمینی - ره - بر این باور بودند که استقلال اقتصادي مقوله اي کلیدي است که حیات ملت بدان وابسته است و دستیابی به آن کشور را بیمه خواهد کرد.
طبیعی است چنین امر خطیري نیازمند فداکاري،ایستادگی و تحمل مشقات در عرصه هاي تولید و صنعت است و لذا امام می فرمایند: مادامی که بخواهیم مستقل باشیم و زیر بار وابستگی نرویم ، باید تحمل این ﻣﺸﮑﻼت و قدرت مبارزه با آن را پیدا کنیم.4باید زحمت بکشیم تا در همه جناح ها خودکفا باشیم، امکانندارد که استقلال به دست ﺑﯿﺎﯾﺪ قبل از اینکه استقلال اقتصادي داشته باشیم.5 در این مورد در جاي دیگري می فرمایند: چنانچه امروز وفا دارید در وفاداري استقامت کنید که شما را و کشور و ملت شما را از ننگ وابستگی ها و پیوستگی ها به قدرت هایی که همه شما را جز براي برد گی خویش نمی خواهند و کشور و ملت عزیزتان را عقب مانده و بازار مصرف و زیر بار ننگ ستم پذیري نگه میدارند نجات می دهد و زندگی شرافتمندانه را ولو با مشکلات بر زندگانی ننگین بردگی اجانب ولو با رفاه حیوانی ترجیح دهید.
6 در این گفتار، امام زندگی شرافتمندانه و حصول استقلال اقتصادي را در گرو تحمل مشکلات و اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ملت درمقابل تنگناهاي اقتصادي می داند و نجات ملت از وابستگی به کالاهاي مصرفی اجانب و تلاش براي تولید آنها در داخل به دست تولیدکنندگان داخلی را که به نوعی همان برداشت از سیاست جایگزینی واردات کلاسیک است ، مورد تاکید قرار می دهد. در کنار تاکید جدي و اصولی حضرت امام بر تحمل مشقات به عنوان بستر مناسب براي حرکت به سمت استقلال اقتصادي، اعتماد به نفس و باور به رشد تولید و صنعت نیز به عنوان مولفه مهم دیگر در بیانات حضرت امام در مقاطع مختلف مورد تاکید قرار گرفته است.7 اقتصاد مقاومتی، یک شعار نیست؛ بلکه یک واقعیت است. کشور درحال پیشرفت است . ما افقهاى بسیار بلند و نویدبخشی را در مقابل خودمان مشاهده میکنیم. ، بدیهی است که حرکت به سمت این افقها، معارضها و معارضههائی هم دارد. بعضی از این معارضهها انگیزههاى اقتصادى وسیاسی و منطقهاى و بینالمللی است. این معارضهها در مواردى هم منتهی میشود به همین فشارهاى گوناگونی که عبارتند از ؛ فشارهاى سیاسی، تحریم، غیر تحریم، فشارهاى تبلیغاتی هست.8
-2 اقتصاد در قرآن و نهج البلاغه
در قرآن کریم واژه قصد و مشتقات آن در معانی، راست ، متوسط و معتدل به کار رفته استوَ.ماننداقْصِدْ - مَشْیِکفی..، در رفتارت 9 وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیْراتِ . ، بعضی بر خود ستم کردند و بعضی راه میانه را نَفْسِهِ وَ مِنْهُمْراهمیانهرا برگزینمُقْتَصِدٌ. برگزیدند و عدهاي به اذن خدا در نیکیها از همه - پیشی - ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ.10 آیاتی که بیانگر جنبههاي اقتصادي می باشد عبارتند از: الف-اسراء26/ و 27 ، ب- اعراف31 / ، ج-. انعام141 /، د- فرقان.67/ خداوند در سوره اسراء در آیات 26/و27 در زمینه اقتصاد چنین حَقﱠهُبیانفرمودهوَ است:الْمِسْکینَوَآتِالف-ذَاالْقُروَابْبینَ السﱠبیلِ وَ لا تُبَذﱢرْإِنﱠالْمُبَذﱢرینَتَبْذیراً، کانُوا إِخْوانَ الشﱠیاطینِوَ کانَ شﱠیْطانُ لِرَبﱢهِ کَفُوراً ، و حق نزدیکان را بپرداز! و - همچنین - مستمند و در راهمانده را، و هرگز تبذیر مکن چرا که تبذیرکنندگان برادران شیطانند و شیطان کفران - نعمتهاي - پروردگار کرد.11 واژه - ﺗﺒﺬﯾﺮ - ، تنها یک واژه اقتصادي است و در قرآن کریم تنها در همین دو آیه از سوره اسراء به کار رفته است.
و شاید در قرآن کریم کمتر مواردي بتوان پیدا کرد که با چنین لحن تند و شدیدي از عملی نهی شده باشد.12بَذر:پاشیدن تخم و باسراف کار از آن مبذّر میگویند که مال را میپاشد و متفرّق ﻣﯿﮑﻨﺪ. راغب گوید: تبذیر بمعنی تفریق و اصل آن بذر پاشیدن است بعدا بطور استعاره بآنکه مال خویش را ضایعمیکند مبذّر گفتند.13 در قاموس گوید: بذر: 14 الشﱠیاطِینِ وَ لا ﺗُﺒَﺬﱢرْ تَبْذِیراً ، 15 اسرافکاران برادران ﺷﯿﺎﻃﯿﻦاﻧﺪ ، پیام سوره اسراء نﱠ الْمُبَذﱢرِینَتخموکانُواپاشیدنإِخْوانَآناست: الف- مصرف مال و دارایی در غیر مورد آن، کارى شیطانی و نوعی ناسپاسی است. ب-مبذّر و اهل ریخت و پاش باید تحقیر شود، نه آنکه مورد ﺗﻘﺪﯾﺮإِﻧﱠﻤَﺎواحترام قرارالْمُؤْمِنُونَگیرد.ج- - 16 ... إِخْوانَ إِخْوَةٌ ؛ مؤمن با مؤمنإِنﱠبرادرالْمُبَذﱢرِینَاست،و - الشﱠیاطِینِ ؛ اسرافکار الْمُبَذﱢرِینَباشیطان.ص- - بﱢهِ...لِرکَفُوراً؛ تبذیر، نشانهى کفران و ناسپاسی است، نه نشانهى سخاوت و بخشندگلﱢ مَسْجِدٍ. وَبکُلُوا-یابَنیوَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنﱠهُ لا یُحِبﱡ الْمُسْرِفینَ ، اى فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود بردارید! و - از نعمتهاى الهی - بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمیدارد!.18 اشاره به - زینتهاى جسمانی - باشد که شامل پوشیدن لباسهاى مرتب و پاك و تمیز، و شانه زدن موها، و به کار بردن عطر و مانند آن میشود، و هم شامل - زینتهاى معنوى - ، یعنی صفات انسانی و ملکات اخلاقی و پاکی نیت و اخلاص ، اما در بعضی از روایات، زینت به معنی رهبران و پیشوایان شایسته تفسیر شده است.19که دلیل بر وسعت مفهوم آیه است که همه زینتهاى
