بخشی از مقاله
چکیده
آنچه در این مقاله مشاهده میکنید شاید به جرأت بتوان گفت بررسی بهترین روشهای تعلیم و تربیت کودک است چون خداوند خالق انسانهاست و تنها خالق میتواند بهترین برنامه را برای مخلوقش ارائه دهد و خداوند متعال با ارائه دین اسلام این برنامه را ارائه داده است،پس بهترین تعلیم و تربیت را میتوان در معارف اسلامی یافت و این مقاله نیز به بررسی تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلام پرداخته است.
واژه های کلیدی:تعلیم،تربیت،کودک،اسلام،تربیت عملی
مقدمه
یکی از مسئولیت های والدین و معلمان در زندگی تعلیم و تربیت کودکان است.در نظر اسلام ادب و تربیت فرزندان از تامین نیاز های جسمانی آنان ارزنده تر است.امام علی علیه السلام میفرمایند هیچ ارثی برای فرزندان بالاتر از ادب و تربیت نیست.
حضرت سجاد علیه السلام نیزدر تبیین این وظیفه مهم میفرماید:حق فرزندت به تو این است که بدانی وجود او از تو است و نیک و بدی های او در این دنیا وابسته به تو است و بدانی که در حکومت پدری و سرپرستی او مؤاخذه و مسئولی. موظفی فرزندت را به آداب و اخلاق پسندیده پرورش دهی،اورا به خداوند بزرگ راهنمایی کنی و در اطاعت و بندگی پروردگار یاریش نمایی،به رفتار خود در تربیت فرزندت توجه کنی،پدری باشی که به مسئولیت خویش آگاه است و میداند اگر نسبت به فرزند خود نیکی کند،در پیشگاه خداوند اجر و پاداش دارد و اگر درباره ی او بدی کند ، مستحق مجازات و کیفر خواهد بود.
همچنین به اهمیت تعلیم و تربیت در این سن اشاره داشته اند.پیغمبر اسلام میفرماید : تعلیم و فراگیری در طفولیت همانند نقشی است بر سنگ که حک کردن آن دشوار است. از این رو لازم است پدران و مادران و معلمان که همان نقش والدین را نسبت به شاگردان خود دارند ،به مسئولیت شرعی خویش آگاه باشند و در پرورش ایمان و اخلاق فرزندان ، کمال جدیت و کوشش را اعمال نمایند دسته ای از روایات، بیست و یک سال نخست عمر را به سه بخش هفت سال تقسیم نموده و مقتضیات آن را بیان نموده اند.پیامبر اسلام میفرماید : کودک هفت سال آقا و سرور است و هفت سال زیر دست و فرمانبردار و هفت سال وزیر و مشاور پدر و مادر است.
در روایتی دیگر نیز مولا امیرالمومنین می فرماید:کودک هفت سال آزاد است و هفت سال مورد ادب و توجه و هفت سال دیگر مورد خدمت و یاور است ما نیز در این مقاله به بیان روایاتی میپردازیم که بیشتر مربوط به محدوده ی سنی هفت سال اول زندگی کودک بوده و این روایات را در دو بخش پیش از تولد و بعد از تولد بررسی میکنیم.منتها قبل از اینکه به مباحث تربیتی قبل و بعد از تولد بپردازیم ابتدا به بیان اصل بسیار مهم تربیت عملی پرداخته که مبنای هر نوع تربیت چه کودک،چه نوجوان چه جوان بوده و بسیار کاربردی است و باعث میشود که اولیای تربیتی با عنایت به این مبحث در مواجهه ی با انواع مشکلات تربیتی بهترین تصمیم را اتخاذ نمایند.سپس به صورت اختصاصی به بررسی روشهای تعلیم و تربیت کودک از دیدگاه اسلام می پردازیم.
تربیت عملی
انسان به گونه ای است که تأثیر رفتار بر او بسیار بیشتر از تاثیر گفتار است و چنانچه گفتاری مطابق عمل و کردار باشد،مطلوب فطرت آدمی است و اگر جز این باشد مایه ناخواهی فطرت و سبب انزجار است. بنابراین، تربیت عملی با ارائه الگوهای عینی راهی مطلوب برای آدمی است، چنانکه امیرمؤمنان علی - علیه السلام - در حکمت 73 نهج البلاغه فرموده است آن که خود را پیشوای مردم سازد، پیش از تعلیم دیگری باید به ادب کردن خویش بپردازد؛ و پیش از آن که به گفتار تعلیم فرماید باید به کردار ادب نماید، و آن که خود را تعلیم دهد و ادب اندوزد، شایسته تر به تعظیم است از آن که دیگری را تعلیم دهد و ادب آموزد.
امیر مؤمنان علی - علیه السلام - خود نمونه ای والا در تربیت عملی بود.آن حضرت در توصیف این شأن.مردم! به خدا من شما را به طاعتی بر نمی انگیزم، مگر آنکه خود پیش از شما به گزاردن آن پیشی می گیرم. و شما را از معصیتی باز نمی دارم، جز آنکه پیش از شما از آن خودداری کنم.لعنت خدا بر آنان که به معروف فرمان دهند، و خود آن را واگذارند، و از منکر باز دارند و خود آن را به جا آرند پس اگر بهترین اندیشه ها و والاترین سخنان صورت عملی نیابد و در رفتار و کردار الگوها متجلی نشود، از تأثیر می افتد و نتایج معکوس به بار می آورد.
روشهای تعلیم و تربیت کودک پیش از تولد
توجه به انتخاب همسر،از نظر اسلام اولین ریشه ها و عوامل موثر در تربیت را باید از دوران انتخاب همسر مورد توجه قرار داد ،چرا که اعمال و گفتار و روحیات پدر و مادر و بالاخص مادر در دوران پیش از تولد فرزندشان در آینده ی کودک تأثیر بسزایی دارد. از پیامبر نور و رحمت حضرت محمد صلی االله علیه و آله روایت شده که میفرماید : شالوده ی شقاوت و شالوده ی سعادت در شکم مادر ریخته میشود.علاوه بر این قانون وراثت صفات پدر و مادر را به این بچه منتقل میکند،از همان وقتی که این بچه در شکم مادر پرورش پیدا میکند ، با روحیات مادر بزرگ میشودبنابر این مادر باید مواظب باشد صفت رذیله نداشته باشد.
تاریخ به ما میگوید که هند جگر خوار،معاویه تحویل جامعه میدهد.خدیجه ی کبری علیها السلام ، زهرا علیها السلام به جامعه تحویل میدهد.تاریخ به ما میگوید مادر حجاج ابن یوسف ثقفی چون زن عیاشی بود حجاج ابن یوسف ثقفی به جامعه تحویل میدهد - همان،ص. - 26پس با توجه به روایات مذکور نتیجه میگیریم که انتخاب همسر بویژه برای مردان بسیار مؤثر در تربیت کودک بوده و باید مورد توجه بسیار قرار گیرد.انعقاد نطفه،سیستم فکری و حالت روانی پدر و مادر در حین آمیزش بر روحیات فرزند مؤثر خواهد بود و در پی روایاتی که بیانگر تأثیرات معنوی و روانی است،
