بخشی از مقاله
چکیده:
تربیت کودک در مبانی اسلامی یکی از اساسی ترین بخش های نظام تعلیم و تربیت اسلامی است که به صورت بنیادی و کاربردی به آن توجه شده است . هدف این پژوهش طراحی مدل مفهومی تربیت کودک با رویکرد اسلامی نظام آموزشی می باشد ، روش تحقیق کیفی و به صورت مروری و انجام مطالعات کتابخانه ای و اسنادی میباشد . در این مقاله ضمن بررسی مفاهیم ، تعاریف و همچنین دیدگاه های معصومین - ع - و دانشمندان مختلف حوزه اسلام در خصوص ابعاد مختلف تربیت و پرورش کودک و تأثیر گذاری آن در رشد و تعالی و بالندگی کودک و با رویکرد به آینده کودکان ، سعی خواهد شد بر اساس مبانی نظری اسلام و مطالعات انجام شده به مهمترین پرسش تحقیق یعنی اساسی ترین ارگان تربیت کودک از دیدگاه اسلام، پاسخ لازم گردآوری گردد . نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد تربیت کودک از نگاه اسلام دارای سه رکن اساسی شامل:
-1 تربیت بر اساس الگو
-2 تربیت بر اساس نصیحت و موعظه
-3 تربیت بر اساس عمل می باشد. که با همدیگر در تعامل هستند .
مقدمه
دگرگون کردن و متحول ساختن آدمی ، بدون داشتن تصویر و توصیفی از وی ، میسر نیست . از این رو ، در هر نظام تربیتی ، توصیف انسان به منزله سنگ بنای آن است ؛ زیرا همه اجزای یک نظام تربیتی ، اعم از مفاهیم ، تمثیل ها ، اهداف ، اصول ، روش ها و مراحل تربیت به نحوی ناظر بر وضع انسان است . این که انسان را به کدام مقصد باید رهنمون شد ، حرکت او به سوی این مقصود چگونه است و به چه می ماند ، با چه قواعد و شیوه های باید در او حرکت آفرید ، از چه منزل گاه هایی باید او را گذارند تا به مقصود مورد نظر قائل شود ، هیچ یک بی ارتباط با این نیست که انسان چگونه موجودی است.
موضوع تربیت ، از موضوعات اساسی و بنیادی اسلام بوده است . در دنیای امروز با توسعه و رشد تکنولوژی های پیشرفته و چشمگیر و محیط متلاطم و نیز در عصر آگاهی و دنیای دانش محور و همچنین رویکردهای جدید به مسند دین ، اخلاق و خداپرستی و تربیت الهی موضوع تربیت به ویژه تربیت کودک که ریشه و بنیان افراد آینده ساز می باشد ، همچنان از اهمیت فوق العاده برخوردار است در شرایط کنونی چه در جوامع اخلاق محور یا غیر اخلاقی به نوعی نگران آینده فرزندان خود هستند خصوصاً جوامع اخلاق محور ، ارزش مدار و اصل و با تمدن انرژی بی پایانی حرف حفظ - نگهداشت ، بهسازی و توسعه و تربیت کودکان و فرزندان خود هستند . جهان امروز جهان تغییر و نوآوری است و شتابی عظیم در حال دگرگونی است .
توجه به اساسی ترین پایه جامعه و اجتماع یعنی بُعد تربیتی کودک و مدیریت تغییر است و ایجاد تعادل بر اساس آموزه های دینی و اسلامی برای رشد و تربیت کودک ضرورتی اجتناب ناپذیر است ، تربیت دینی و الگوی اسلامی تربیتی توان برآوردن نیازهای کودکان و نوجوانان را دارد . بر همین اساس محقق بر آن است با طرح یک سئوال اساسی این که چه الگو و مدل نظری که جامع و کامل می تواند رویکرد تربیت اسلامی را تقویت نمایند ؟ با بحث و مطالعه اساسی روی این موضوع و یافتن پاسخ و طراحی الگوی آن مهمترین متغیرهای اثر گذار را به صورت مطالعات مروری مورد بررسی قرار خواهد داد .
در مدیریت تغییرات و آشوب ها ، سیستم های تربیتی و اجتماعی هم زمان با تحولات جامعه به سوی حرکت های جدید و نوآوری تربیتی سوق داده می- شوند . در این میان ، فرآیند تربیت دینی نیز باید بتواند جوابگوی نیاز مخاطبان خود باشد ؛ بنابراین این امر ، بازنگری ، تجدید نظر و نوآوری در شیوه و روش های تربیت دینی و ارائه الگوها و مدل- های واقعی و قابل اتکا را ضروری می کند . اگر تربیت دینی بتواند از نظر محتوا ، اجرا و روش ها با نیازهای جدید کودکان و نوجوانان منطبق شود و با خود نوآوری و تازگی را به همراه داشته باشد ، گام مؤثری برای جذب نسل جوان به دینداری و دین برداشته است . بنابراین ، نکته مهم این است که روند تربیت دینی با توجه به ضرورت های زمان چگونه باید پیش برود و چه مدل و الگوی نوآوری در تربیت کودک مطابق مبانی اسلامی را ارائه نمود ، بحث اساسی ما است.
اهمیت و هدف پژوهش :
انسان ها در هر جامعه ایی مهمترین عناصر و اجزاء تشکیل دهنده آن محسوب می شوند . میزان پیشرفت و موفقیت هر جامعه ایی در گرو تربیت و توسعه نیروی های انسانی آن جامعه است . اگر جامعه اهمیت و ارزش افراد را به عنوان منابع غیر قابل جایگزین درک کند بیشترین هزینه ها در حوزه تعلیم و تربیت انسان ها انجام خواهد شد . فراهم کردن فضای آموزشی مناسب و مطابق با مهترین شاخص های علمی و اسلامی برای تعلیم و تربیت افراد منجر به رشد و توسعه همه قابلیت های آنان خواهد شد و این امر هر جامعه ایی را در مسیر پیشرفت قرار خواهد داد .
هدف پژوهش حاضر تدوین چارچوب های مدل مفهومی تربیت و رشد کودک از دیدگاه اسلام برای دستیابی به یک واقعیت قابل اتکا می باشد . این پژوهش مبتنی بر اصول و مفاهیم اسلامی با تمرکز بر روی حوزه کودک و نوجوان و جستجوی اصل موضوع در مفاهیم ، احادیث ائمه و بزرگان دین که مبنایی پایه ای و واقعی است ، نظر به واقعیت این دانش نیازی به آزمون نداشته و با تفسیر و توضیح هرمنوتیکی زوایی مؤثر بر حوزه تربیت کودک در اسلام استخراج می گردد . اهمیت این پژوهش از جهات زیر قابل بررسی است :
-1با انجام این پژوهش ادبیات مناسب جهت پژوهش های آینده را فراهم می آورد .
-2سیاستگذاران و برنامه ریزان حوزه تربیت کودک به نقش طراحی مدل تربیتی برای آینده وتوسعه این مدل، پی خواهند برد؛ پشتوانه ای پژوهشی برای برنامهریزی و سیاستگذاری حوزه تربیت کودک پیدا خواهد شد؛
روش پژوهش
در پژوهش حاضرکلیه اسناد و مدارک مرتبط با حوزه تربیت کودک در اسلام و همچنین تربیت دینی در جامعه اسلامی گردآوری و در راستای سؤال های پژوهش مورد بررسی واقع شده است از این رو، روش انجام پژوهش تحلیل اسنادی بوده است .درپژوهش اسنادی سعی می شود، کلیه اسناد و مدارک موجود مرتبط با موضوع پژوهش به منظور پاسخ گویی به سؤال پژوهش مورد استفاده قرار گیرد . - بست، - 1379
