بخشی از مقاله
چکیده
بی تردید اگر بخواهیم شاهد تربیت صحیح وایده آل و پربازده در جامعه اسلامی باشیم، می بایست از شیوه ها و روش های تربیتی مناسب که مطابق با موازین و راهکار های عقلی و شرعی است، بهره جویی کنیم. بهترین و کلیدی ترین شیوه های تربیتی را می توان در اقوال و افعال شایسته حضرات پیشوایان معصوم - ع - پی جویی کرد؛ زیرا آنان به عنوان بالاترین و برترین مربیان تربیتی بشر به حساب می آیند برهمین اساس پژوهش حاضر با هدف تطبیق روشهای تربیتی در آیات قران کریم و سیره تربیتی امام رضا - ع - انجام شده است . این پژوهش از نوع کتابخانه ای است بنابراین با مراجعه به کتب و منابع در دسترس و معتبری که حاوی مطالب مورد نظر درارتباط با موضوع می باشد ، اطلاعات لازم استخراج شده است.
هدف از انجام این پژوهش -1 شناسایی روشهای تربیتی آیات قرآن کریم -2 شناسایی روشهای تربیتی امام رضا - ع - -3 تطبیق روشهای تربیتی استخراج شده از قرآن کریم و سیره تربیتی امام رضا - ع - است. لذا با مراجعه به کتب و منابع دردسترس ، که حاوی روشهای تربیتی قرآن و امام رضا - ع - است، اطلاعاتی در این زمینه جمع اوری و براساس سوالات مطرح شده در پژوهش مورد شناسایی و طبقه بندی قرار گرفت . و نتایج ذیل بدست آمد: در خصوص بررسی روشهای تربیتی قرآن کریم و امام رضا - ع - باید گفت: روشهایی که در سیره تربیتی امام رضا - ع - بکار گرفته شده اند، نیز برگرفته از روشهایی است که در آیات قران کریم برای تعلیم و تربیت انسان ها از طرف خداوند متعال نازل شده است.
مقدمه
از دیرباز اساس دغدغه فکری انسان،موضوع تعلیم و تربیت و روش های دست یابی به آن بوده و همواره در تمامی ادوار این امر توجه آدمی را به سوی خود معطوف نموده است. اسلام به عنوان یک مکتب دارای نظام تربیتی خاص خود است . این نظام تمایزات اساسی با سایر نظامهای تربیتی دارد. تبیین عناصر این نظام شامل : هدف ، برنامه ، روش ، ارزشیابی و ... مستلزم نظریه پردازی و استخراج این عناصر از متون و منابع معتبر دینی است . بعد تربیت نیز همانند بعد آموزش مستلزم روشهایی است . روش های تعلیم و تربیت اسلامی، که با عناوینی کلی بیان می شوند، ناظر به انواعی از فعالیت های اختیاری در حوزه ی تعلیم و تربیت اسلامی هستند که می توانند ما را - هرچند در شرایطی - به اهداف مطلوب در این حوزه برسانند.
این پژوهش بر آن است که فرصت آشنایی بیشتر را برای علاقمندان به روشهای تربیتی قرآن کریم فراهم نماید. همچنین بعد از بررسی فوق به شناسایی روشهای تربیتی امام رضا - ع - خواهیم پرداخت و در آخر هدف از انجام این پژوهش تطبیق روشهای تربیتی استخراج شده از قرآن کریم و سیره تربیتی امام رضا - ع - در تعلیم و تربیت است. تربیت مصدر باب تفعیل و از ریشه ربو یا ربب است که به معنای رشد و نمو و پرورش دادن و غذا دادن و مانند آن به کار می رود.
تربیت در اصطلاح، همان رشد طبیعی و تدریجی و هماهنگ همه نیرو ها و استعدادهای آدمی است و یا تربیت، ارائه نوعی زندگی است که با ساخت شخصیت انسان مطابق و مبتنی بر ارزش های معنوی باشد - شکوهی - م - :. - 258 مرحوم مطهری تربیت را این گونه تعریف می کند »:تربیت عبارت است از به فعلیت در آوردن استعداد های درونی که در شیء موجود می باشد - «مطهری:. - 33 مراد از روش، راه و طریقه ای است که میان اصل و هدف قرار دارد و عمل تربیتی را منظم می کند و به هدف می رساند - احمدی:. - 149 خواجه نصیر الدین طوسی در روش تعلیم و تربیت چنین می گوید:اولاً،» باید به طبیعت کودک پی برد و استعداد های او را کشف کرد و ثانیاً، از راه تکرار و تذکار متواتر، درس را ملکه او ساخت تا از آفت نسیان محفوظ بماند.
هر گاه کودک از انجام وظایف دینی امتناع کرد و افعال قبیحه از او دیده شد و به دیگران زیان رساند، باید او را مؤاخذه کرد و بالأخره باید کودک را عادت به سختی داد.« - صدیق:139و - 166 خداوند به عنوان " رب العالمین" تربیت هر موجودی را خود عهده دار شده است . و تمامی انها را با طبیعتهای مختلفشان به سوی کمال لایق خود پیش می برد، و فیض خویش را به قدر استعداد و به فراخور حال آنان به سویشان سرازیر می کند. او انسان را به عنوان عصاره هستی آفرید و در مکان "کرمنا"یش جای داد - اسراء - 70/ و بالاترین ظرفیتها و استعدادها را بدو بخشید و بزرگترین و وسیعترین قدرت را از آن او ساخت.
او بار امانتی سنگین را که کوهها از حمل آن ابا کرده و آسمان و زمین طاقت تحمل آن نداشتند بر این موجود"ظلوم" و "جهول" بار کرد و انسان نیز با اشتیاق تمام آن را پذیرا شد - احزاب - 72/ و غرض از خلقت او احراز کمال انسانی در سایه بندگی خداوند اعلام گشت - ذاریات - 56 / ویژگی انسان آن است که ایزد منان بر او منت گذاشت و ابتدا از روح خود در او دمید - ص - 72/ و آن گاه قسمتی از کار خود در تربیت را بدو واگذار کرد و در انتخاب خیر و شر مختارش گذاشت - انسان2/و - 3 خداوند در نظام تربیتی انسان به شیطان مهلت داد و بدو اجازه وسوسه و دعوت به شرور داد - اسراء - 64/ ولی در قبال آن سفیران خویش را با محکمترین و رساترین دعوتها و بلیغ ترین بیانها به جانب مردم گسیل داشت و آنان را به سوی خویش فراخواند و کتابهای آسمانی را همراه پیامبران بدین منظور نازل کرد.
خاتم رسولان و افضل آنها - ص - و کاملترین کتاب آسمانی نصیب این امت شد و مقصود از نزول آن را تربیت و تعلیم معرفی کرد - جمعه. - 2/پس از او جانشینان پاک و معصومش - س - هماره این پرچم سبز را در اهتزاز داشتند وهرازچندگاهی آن را با خون خود گلگون می ساختند. امام رضا - ع - به عنوان امام و پیشوای مسلمانان جهان، شیوه های تربیتی خاصی را مطرح نمودهاند که لازم است جامعه دینی برای رشد و بالندگی افراد جامعه با این روشها آشنا بوده و از آن بهرمند شوند.
روش تحقیق
این پژوهش از نوع کتابخانه ای-اسنادی است بنابراین به منظور گردآوری داده های لازم برای دست یابی به اهداف پژوهش با مراجعه به کتب و منابع در دسترس و معتبری که حاوی مطالب مورد نظر درارتباط با موضوع می باشد ، با استفاده از فرم های فیش برداری از منابع گردآوری شده ،اطلاعات لازم استخراج شده است.
