بخشی از مقاله
خلاصه
هدف اصلی این پژوهش، ارائه روشی برای محاسبه کارایی تعاونی های بین شهری میباشد. به همین منظور به بررسی بهره وری و کارایی فنی تعاونی 3 پایانه تهران جنوب، استان تهران با استفاده از شاخص مالم کوئیست و روش تحلیل پوششی داده ها به عنوان مطالعه موردی میپردازیم. دراین راستا، عملکرد 15 خط این تعاونی، طی سالهای -1392 1394 با در نظرگرفتن سه پارامتر تعداد ناوگان، تعداد کارمند ها و تعداد سرویس های انجام شده هرخط به عنوان متغیر ورودی و پارامتر میزان درآمد هر خط به عنوان متغیرهای خروجی، مورد بررسی قرار گرفته شد.
در مجموع، نتایج به دست آمده از تغییرات بهره وری کل عوامل تولید، با استفاده از شاخص مالم کوئیست، نشان می دهد که بهره وری کل عوامل تولید طی دوره مورد بررسی، از میانگین رشد 17 درصد برخوردار بوده است. همچنین تغیرات تکنولوژیکی را میتوان از دلایل رشد بهرهوری خطوط مورد بررسی اعلام کرد. میانگین کارایی فنی خطوط مورد بررسی با گرایش ورودی محور، با فرض بازده متغیر نسبت به مقیاس طی سالهای مورد مطالعه 0,613، 0,674، 0,649 بوده است.
.1 مقدمه
سالانه میلیونها مسافر برای جابه جایی از پایانه های مسافری برونشهری استان تهران استفاده میکنند. علاوه بر این، سیاست های تکلیفی نظیر قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت - مصوب در سال - 1386 دولت را موظف به سرمایه گذاری در بخش حمل ونقل عمومی کرده اند. این امر نشان دهنده لزوم توجه به پایانه های مسافربری برون شهری به عنوان پل ارتباطی بین حمل و نقل عمومی درون شهری و برون شهری است.
اما علاوه بر اهمیت جابجایی مسافران و وظایف دولت در این خصوص، موضوع دیگری نیز حائز اهمیت میباشد و آن کاهش سفرها و تعداد مسافران میباشد لذا برای شرکتها و تعاونی های مسافربری ضروری است که با برنامه ریزی مناسب و توزیع مناسب ناوگان ها در مسیرهای مختلف بین شهری، میزان درآمد تعاونی را افزایش دهند. از عواقب عدم ارزیابی و ناتوانی در جبران کسری مالی تعاونی میتوان به اخراج شدن برخی از کارمندان و یا قاچاق سوخت توسط راننده ها اشاره کرد. در راستای اهداف تحقیق ، ابتدا به بررسی مبانی نظری و سوابق تجربی تحقیق پرداخته میشود. سپس روش تحقیق ارائه شده و نتایج حاصل از کارایی و بهره وری کل عوامل تولید در هر یک از خطوط مورد مطالعه تجریه وتحلیل میشود. همچنین در بخش پایانی به نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد می پردازیم.
.2 مبانی نظری تحقیق
کوشش های اقتصادی انسان همواره معطوف بر آن بوده که حداکثر نتیجه را با کمترین امکانات و عوامل موجود به دست آورد. این تمایل را می توان دستیابی به کارایی و بهره وری بالاتر نامید. بهره وری مفهومی جامع و دربرگیرنده کارایی است که افزایش آن به منظور ارتقائ سطح زندگی؛ رفاه و آسایش و آرامش انسان ها همواره مدنظر دست اندرکاران سیاست و اقتصاد بوده است. امروزه مساله کارایی به دلیل تخصیص و استفاده بهینه از نهاده ها دارای اهمیت نهایی می باشد.
تا کنون تعاریف مختلفی از بهرهوری و کارایی و به تبع آن روشهای متفاوتی برای اندازهگیری آن ارایه شده است. این فصل شامل سه بخش است: بخش اول، کارایی و بهره وری، بخش دوم تحلیل پوششی داده ها و بخش سوم معرفی شاخص مالم کوئیست می باشد. ابتدا به تعریف بهرهوری و کارایی و انواع آن پرداخته و سپس روشهای اندازهگیری آنها بیان میشود. در نهایت روش تحلیل پوششی داده ها و شاخص مالم کوئیست آورده شده است.
.1-2 بهره وری و کارایی
1-1-2بهرهوری
از نظر برخی افراد بهرهوری به معنی تولید است. اما تولید را میتوان بیشتر کرد بدون آنکه بهرهوری افزایش یابد. واژه تولید اصولاً بر حجم - میزان - کل تولید دلالت دارد، در حالی که بهرهوری، تولید را در ارتباط با نهادهها، توضیح میدهد. به عبارت دیگر بهرهوری به چگونگی میزان کارایی تولید و درجه اثربخشی آن ارتباط دارد. کارایی انجام درست کارهاست. کارایی از نظر اقتصادی عبارتست از نسبت تولید کالاها یا خدمات نهایی به منابع بکار رفته در آن. لذا صرفاً به افزایش کمی تولید دلالت دارد. اما اثربخشی مقولهای هدفدار است. این مفهوم بر بهتر و در جهت هدف انجام دادن کارهای درست دلالت دارد.
اثربخشی برخلاف کارایی، روشی است که چگونگی تحقق اهداف را میسنجد.هر چه فعالیتهای به ظاهر مختلف و با جهتهای متفاوت در یک سازمانی بهتر بتواند در جهت هدف نهایی سازمان همسو شوند، اثر بخشی نیز افزایش مییابد.[1] با توجه به موارد مطرح شده، چگونگی تحقق مجموعهای از اهداف، نشان دهنده اثربخشی و چگونگی بکارگیری منابع جهت تحقق این اهداف گویای کارایی است و بهرهوری در برگیرنده این دو مفهوم به این صورت است: ×اثربخشی+ کارایی = بهرهوری ×انجام کارهای درست + انجام درست کارها = بهرهوری لازم به ذکر است در برخی منابع حاصل ضرب اثربخشی و کارایی را بهرهوری تعریف کردهاند. با توجه به مطالب فوق بهرهوری انجام کارهای درست بهصورت صحیح میباشد.
.2-1-2 کارایی
از کارایی تعاریف متنوعی از بعد افزایش ستادهها یا کاهش نهادهها ارایه شده است. به طورکلی، کارایی عبارتست از » نسبت ستادهها به دادهها در مقایسه با یک استاندارد مشخص.« این استاندارد مشخص میتواند تابع تولید باشد که در این صورت لازم است این تابع به نحوی تعیین شود. اما در این حال با توجه به خدماتی بودن بانک ها و همچنین، اهداف محاسباتی، کارایی به شرح زیر تعریف شده است: »نسبت حداقل هزینه ممکن به هزینه تحقق یافته، برای ارایه میزان مشخصی ستانده در مقایسه با واحدهای مشابه آن« بر اساس تعاریف فوق هر گونه اتلاف منابع و عدم استفاده بهینه از آنها، ساختار نامناسب و ریخت و پاشهای غیرضروری موجب کاهش کارایی میشوند. به علاوه محاسبه کارایی و پایین بودن احتمالی آن به عنوان علامتی که دلالت بر وجود بیماری دارد، میتواند در هر مؤسسه کاربرد داشته باشد.
انواع کارایی .1-2-1-2 کارایی تکنیکی - فنی -
کارایی تکنیکی توانایی یک بنگاه را برای بدست آوردن ماکزیمم ستانده از یک مجموعه از نهادههای داده شده منعکس مینماید. این کارایی با استفاده از نهادهها - نیروی انسانی، سرمایه، ماشینآلات و... - برای تولید ستادهها، نسبت به بهترین عملکرد در یک نمونه از بنگاههای موجود، ارتباط دارد. به بیان دیگر، با فرض فنآوری یکسان برای همه بنگاهها، عدم اتلاف نهادهها در تولید مقدار مشخصی از ستادهها، مورد توجه است. به یک سازمان فعال که بهترین عملکرد را در مقایسه با سایر سازمان ها در همان نمونه دارد، یک سازمان کاملا کارا از لحاظ تکنیکی اطلاق میشود. سازمانها در مقابل عملکرد بهترین سازمان محک زده میشوند و کارایی تکنیکی آنها به عنوان درصدی از بهترین عملکرد بیان میشود. کارایی تکنیکی به واسطه مقیاس تولید است و بر مبنای روابط فنی و نه قیمت ها و هزینهها میباشد.
.2-2-1-2 کارایی تخصیصی
کارایی تخصیصی توانایی یک بنگاه را برای استفاده از نهادهها در نسبتهای بهینه با توجه به قیمتهای متناظر نهادهها منعکس مینماید. این کارایی به حداقلسازی هزینه تولید با انتخاب مناسب نهادهها برای سطح داده شده از ستادهها و با توجه به مجموعهای از قیمتهای نهادهای مربوط میشود، با این فرض که سازمان مورد نظر از لحاظ تکنیکی کاملا کارا باشد. کارایی تخصیصی به صورت یک مقدار درصدی بیان میشود.
به طوری که مقدار %100 نشان میدهد که سازمان از نهادههایش به نسبتهایی استفاده میکند که هزینههایش را حداقل میکند . به طور کلی کارایی تخصیصی نشاندهنده توانایی بنگاه برای استفاده از ترکیب بهینه عوامل تولید با توجه به قیمت آن عوامل میباشد که حداقل هزینه را بدنبال داشته باشد. این کارایی در روش تحلیل پوششی دادهها با قرار دادن قیمت محصول و هزینه عوامل تولید بعنوان وزنهای آنها، قابل محاسبه میباشد.
