بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق دارای ماهیت کاربردی است و از نظر یافت، توصیفی-پیمایشی است. هدف از نگارش این مقاله بهبود ایمنی عملیات پایانه کانتینری بندر امام خمینی از طریق شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر در سوانح رخداده این پایانه می باشد. این مقاله در دو مرحله انجام شده است. در مرحله اول، با استفاده از پیشینه تحقیق، ریسک های عملیات تخلیه و بارگیری کانتینری شناسایی شدند. سپس در مرحله دوم با استفاده از نظرات 15 نفر از کارشناسان بخش کانتینری و HSE بندر امام خمینی، این ریسک ها با استفاده از تکنیک سلسله مراتبی رتبه بندی شدند. روایی پرسشنامه ها توسط مدیران و معاونین بندر امام خمینی مورد تایید قرار گرفته و پایایی پرسشنامه ها 0/88 بوده که نشاندهنده سازگاری پرسشنامه ها است. یافته های تحقیق نشان می دهد که نیروی انسانی بیشترین نقش را در سوانح داشته و خطرات برخورد وسائل نقلیه باری با دیگر وسائل نقلیه و تجهیزات پایانه بندر نسبت به سایر عوامل مهمتر میباشد
واژههای کلیدی:ریسک، پایانه کانتینری، تکنیک سلسله مراتبی
-1 مقدمه
بنادر مهمترین شاهراه اقتصادی و یکی از ارکانهای مهم کشور در امر صادرات و واردات کالا تلقی میگردند. روزانه هزاران نفر نیروی کار به عنوان بازوهای اجرایی در بنادر فعالیت میکنند. متأسفانه، محوطههای عملیاتی بنادر یکی از محلهای پرمخاطره شغلی محسوب میگردند که کار در آنها پتانسیل بالایی را در خصوص بروز حادثه دارد. از این رو سازمان بنادر و دریانوردی صیانت حفاظت از نیروی کار و پیشگیری از وقوع حوادث انسانی در بنادر را مبنای تمامی فعالیتهای خود قرار داده است - صالحی، . - 1393 بدون تردید، یکی از اصلیترین و پرچالشترین مسائل بنادر بیتوجهی لازم به مقوله ایمنی و سلامت نیروی کار در حوزههای حوادث و بیماریهای ناشی از عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، بیولوژیکی و روانی است - رسولی، . - 1394 ناخوشایند است که در سالهای اخیر حوادث دلخراش زیادی در بندر امام خمینی اتفاق افتاد. حوادثی که منجر به آسیبهایی چون مرگ، قطع عضو، شکستگی، بریدگی، سوختگی و از دسترفتن روزهای کاری متعددی شد. این حوادث علاوه بر خسارات جانی و مالی فراوان، صدمات روحی جبرانناپذیری برای خانواده مصدومان در پی داشته است و نگرانیهای زیادی را نسبت به ایمنی محوطه عملیاتی بندر به وجود آورده است.حادثه از لحاظ قانون تأمین اجتماعی اتفاقی است پیشبینی نشده که تحت تأثیر عامل یا عوامل خارجی رخ میدهد و موجب صدماتی به جسم یا روان بیمهشده میگردد. بدین ترتیب هر اتفاقی را نمیتوان حادثه تلقی نمود مگر اینکه دارای ویژگی چهارگانه ذیل باشد - عابدی، : - 1385
• اتفاق قابل پیشبینی نباشد؛
• وقوع آن ناگهانی باشد؛
• متأثر از عامل یا عوامل خارجی باشد؛
• باعث وارد آمدن صدمه به جسم و روان فرد گردد.
طبق مطالعات مختلف، انواع حوادثی که در پایانه های مختلف بندر رخ می دهند عبارتند از - هاشمی، : - 1393
• سقوط اشیا
• سقوط کردن و لغزیدن
• ضرب خوردگی
• گیرکردن داخل یا بین اشیا
• داخل شدن اجسام در چشم
• داخل شدن اجسام در بدن
• حوادث ناشی از جابهجا کردن اشیا
• سوختگی
• حوادث ناشی از مواد سوزان
• انفجار و آتشسوزی
• ریزش و ماندن زیر آوار
• تصادف با وسیله نقلیه
• بریدگی و قطع اعضا
• شکستگی اعضا
• تصادف با اجسام مختلف
• حوادث ناشی از ابزار ماشینی
• حوادث ناشی از ابزار دستی
• برقگرفتگی
• سایر حوادث
حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمهشده اتفاق میافتد، منظور از حین انجام وظیفه اوقاتی است که بیمهشده در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمانها و محوطه آن مشغول به کار باشد یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهدهدار انجام مأموریتی باشد اوقات مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان و یا برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمهشده از منزل به کارگاه جزء اوقات انجام وظیفه محسوب میگردد. مشروط بر اینکه حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد، حوادثی که برای بیمهشده حین اقدام برای نجات سایر بیمهشدگان و مساعدت به آنان اتفاق میافتد نیز حادثه ناشی از کار محسوب میگردد - وزارت کار و رفاه اجتماعی، . - 1389
1-1 بیان مساله
سهم حمل و نقل دریایی در جابجایی کالاها در تجارت بینالمللی حدوداً 90 درصد کل این تجارت را تشکیل می دهد این میزانبه لحاظ تناژی حدوداً یازده میلیارد تن از انواع کالااست که تقریباً یک سوم آن را کالاهای نفتی و یک سوم آن را کالاهای خشک و فله و بقیه را کالاهای غیرفله تشکیل می دهند. با توجه به احراز چنین درصدی از جابجایی کالا در تجارت جهانی اهمیت تجارت و حمل و نقل دریایی بعنوان دو بخش جدا نشدنی قابل بررسی است. بنظر می رسد که ارائه خدمات کارامد در حمل و نقل دریایی از پارامترهای لازم و تاثیرگذار در انجام تجارت موفق بینالمللی است. بررسی روند توسعه تجارت نمانگر توسعه همزمان چنین حمل و نقلی است، حمل و نقل کارآمد بطور یقین باعث افزایش تجارت بینالمللی خواهد شد پارامتر های موثر بر چنین حمل و نقلی متاثر از مقررات و ضوابط حاکم حمل و نقل و همچنین حاکم بر خدمات جانبی که به نحوی بر هزینه های حمل و نقل اثر گذار خواهد بود می باشد.
بنابراین حمل و نقل را می توان بعنوان ابزار اصلی توسعه تجارت بین المللی و تامین نیازهای گوناگون فعالان اقتصادی معرفی نمود. توسعه ظرفیت حمل با توسعه جابجایی کالا تقریبا از روند یکسانی برخوردار بوده است لیکن هزینههای حمل و نقل هنوز بعنوان بخش قابل توجه ای از قیمت تمام شده کالا را برای مصرف کننده در بر دارد، این هزینه ها در کشور های در حال توسعه به دلیل خلاء موجود در تاسیسات زیر بنایی و همچنین تجهیزات لازم در ارائه سرویس های سریع و به موقع که می بایستی در خدمت حمل و نقل باشد ناشی می گردد. بنادر در سیستم حمل و نقل هر کشوری نقش عمدهای را ایفا میکنند به طوری که از آنها به عنوان گلوگاه ارتباطی هر کشور با دنیای خارج یاد میشود و مأموریت اصلی آنها در سیستم حمل و نقل، تخلیه و بارگیری کالا از کشتی به بندر و برعکس میباشد. افزایش حجم و تنوع مبادلات تجاری، احتمال وقوع حوادث در بنادر را افزایش داده است - آنکتاد1، . - 2015
یکی از تغییرات و پیشرفتهای بزرگ تکنولوژیکی شبکه حمل و نقل بینالمللی، پیدایش و شیوع کاربرد کانتینر در این شبکه میباشد. این تغییر به دلیل امتیازات خاصی که کانتینر ایجاد مینماید به سرعت در میان کشورهای جهان گسترش یافته و به منطقه خلیج فارس و آسیا نیز سرایت کرده است. به دلیل تفاوت های ماهوی کالا از نظر اندازه، وزن، مشخصات شیمیایی و به منظور حمل و نقل مؤثر و کارآمد، حمل کالا نیاز به یکسانسازی دارد. کانتینر در حقیقت یک روش عام برای یکسانسازی کالا میباشد. با یکسانسازی، کالا میتواند آسانتر، سریعتر و با هزینه کمتر جابجا شود. امروزه حمل و نقل کانتینری، به عنوان یک صنعت حمل و نقلی نوین، نقش مهمی را در ایجاد اشتغال، کسب درآمد و درنتیجه توسعه اقتصادی کشورهاایفا میکند - زارع و همکاران، . - 1394
