بخشی از مقاله
چکیده
اسراف عبارتست از خرج کردن مال بسیار در غرض کوچک، یا تجاوز ازحد که در آیات و روایاتی فروان از این کار نهی شده است.
راههاي پیشگیري از اتلاف و اسراف
-1 تعیین حدود مالکیت و مشترکات که در اسلام اطلاق می شود به آبها، زمین و متعلقاتش از قبیل معادن، جنگلها و مراتع، انفال و غیره …
-2 تعیین شیوه هاي بهره برداري
-3 سهم صاحبان تولید
-4 اولویت منافع جامعه بر فرد
-5 حرمت اتلاف و ضمانت جبران
-6 عدم اکل مال به باطل
-7 نظارت دقیق حاکم اسلامی
-8 اطلاعات و آمار دقیق از نیازهاي اجتماعی و مقدار تولید.
مقدمه
موضوع اتلاف و اسراف موضوع مهمی است که با پیدایش انسان همواره در زندگی فردي و اجتماعی مطرح بوده است و این خود نشانگر اهمیت موضوع و ارتباط با حیات انسانیت و عدالت اجتماعی است و بسیاري از اختلالات در زندگی انسان از قبیل فقر تبعیض و جنگ ها با این موضوع مرتبط است و در تمام امور مادي و معنوي انسان مصداق دارد و در نظر همه عقلاء اتلاف و اسراف منابع، چیزي زشت شمرده شده و مبارزه همگانی با این بیماري صورت گرفته است ولی میزان موفقیت این مبارزه بستگی دارد به نوع بینش و شناخت انسان از جهان و نوع جهان بینی انسان، به هر میزانی که جهان بینی دقیقتر باشد و ارتباط انسان و جهان را بهتر توضیح دهد انسان در مبارزه با این موضوع موفقیت بهتري بدست خواهد آورد.باید اعتراف کرد جهان بینی که اسلام براي انسان عرضه داشته است بهترین شناخت است که موافق فطرت انسان نه اینکه از برون بر او تحمیل شده باشد بلکه کتاب تشریع را بر کتاب تکوین تطبیق داده است و در این مقاله سعی شده است که موضوع اسراف و اتلاف منابع به عنوان کلی و راههاي پیشگیري آن به نحو اختصار بیان شود.
اسراف و معانی لغوي آن
اسراف در کلام لغویین شامل معانی فراوانی است که ملا احمد نراقی در کتاب ارزنده خویش عوائد الایام ص 634 آورده است که از آن جمله است: اغفال، جهل، نادانی، خطا، تبذیر، ضدالقصد و.…ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشري متوفاي 538 در اساس البلاغه ص 209 اسراف را از حد تجاوز کردن، افراط و زیاده روي دانسته است.علی اکبر دهخدا نیز در کتاب با ارزش لغتنامه خویش معانی مختلفی را آورده است. اسراف عبارت از خرج کردن مال بسیار زیاد است در غرض کوچک. یا به معناي تجاوز کردن ازحد معمول و یا خرج کردن چیزي در محل خود زیاده ازحد لازم و تبذیر خرج کردن چیزي است در غیرمحل.و مضمون این معانی در صحاح جوهري، در قاموس فیروزآبادي و در مجمع البحرین طریحی آمده است.الصحاح 1373 :4 ، القاموس المحیط 156/3، مجمع البحرین 69:5
اسراف در قرآن
در اسلام حرمت اسراف از ضروریات بشمار می آید و کتاب و سنت بر حرمت آن تأکید دارد و اجماع قطعی در بین علماء و فقها بر آن وجود دارد. قرآن کریم در آیات فراوانی از اسراف نهی کرده است:
-1 سورة اعراف » 31 : 7کلو واشربوا و لا تسرفوا انه لا یحب المسرفین« استفاده از نعمتهاي الهی در حد لازم نیکو، ولی زیاده روي حرام و انسانهایی که ازحد تجاوز می کنند خداوند آنها را دوست ندارد.
-2 سورة بنی اسرائیل 26 – 27 می فرماید: »ولا تبذرتبذیراًانّالمبذّرین کانوا إخوان الشاطین« آنان که ثروت و منابع اقتصادي را در غیرمحل صرف می کنند برادران شیطانند.
-3 سورة شعراء می فرماید: »و لا تطیعوا امرالمسرفین« پیروي از مسرفین را نهی کرده است و به فرمایش علامه طباطبائی در المیزان ج 82 :8 افراط وتفریط اجتماع انسان را تهدید می کند و موجب فساد در زمین می گردد.
اسراف و اتلاف در روایات
امیرالمؤمنین - ع - در نهج البلاغه می فرماید: »أن اعطاء المال فی غیرحقّه تبذیر و اسراف«الد - لیل علی نهج البلاغه - 886خرج کردن مال در غیر جائیکه باید خرج شود تبذیر و اسراف است.امام صادق - ع - می فرماید: »إن السرف یورث الفقر و إن القصد یورث الغنی«کافی .53 :4 وسایل 258 .15اسراف را علت فقر و میانه روي را سبب غنی و آباد شدن کشور دانسته است.در روایات دیگر از امام صادق - ع - : »إن مع الاسرافقلّه البرکه:« اسراف برکت را از بین می برد.
