بخشی از مقاله
چکیده
به اعتقاد بسیاري از محققان و مورخان، مطالعات تاریخی عمدتاً نوعی مطالعهي کیفی به شمار رفته و کاربرد روشهاي کمی در بررسی تاریخی در گذشته نادیده گرفته شده است. اما تجزیه و تحلیل کمی دادههاي تاریخی در سالهاي اخیر گسترش بیشتري یافته و نتایج موفقیت آمیزي را به نمایش گذاشته است. با این وجود، هنوز بحث و تبادل نظر بین محققین وجود دارد مبنی بر این که این روشهاي کمی تا چه حد براي تحقیقات تاریخی جوابگو بوده و در چه موقع و چگونه از این روشهاي کمی میتوان استفاده کرد؟ یکی از دشواريها براي مورخان در موقع استفاده از این روشها این است که آگاهی کافی و درست از آنها نداشته و بر فنون کمی تسلط دارند.
نظریهاي دربارهي روشهاي کمی در مطالعهي تاریخی در کتاب مقدمه بر روشهاي کمی براي مورخان1 اثر رودیک فلود Roderick Floud مطرح شد و این نوشته به ما اطلاعات و آگاهی جدید دربارهي روشهاي کمی quantities یا کمیت نامعلوم یا گم شده lost quantities میدهد و در واقع مطالب جالبی در مورد کمیت دربردارد. این روش درتحقیقات تطبیقی دو یا چند منابع توصیفات کمیquantities descriptions تاریخنگاري سنتی خوب جواب داد. در این مقاله نگارنده این روشها را بطور خلاصه معرفی کرده و نقاط قوت و ضعف و نیز دشواريها و آگاهی لازم براي استفاده از این روش را مورد بررسی قرار میدهد. سعی بر این است یک روش کمی را که به نظر نگارنده تا حد زیادي براي مطالعهي منابع تاریخنگاري سنتی ایران مناسب باشد همراه با مثالهاي علمی توضیح دهد. براي انجام این تحقیق، روش توصیفی و تحلیلی مورد استفاده قرار میگیرد تا مطالب بطور روشنی مطرح شود.
کلیدواژهها: روشهاي کمی، کمیت، کمیت گم شده، منابع تاریخنگاري سنتی ایران
مقدمه
از اواسط قرن بیستم میلادي، روش هاي کمی در تحقیقات تاریخی بیشتر مورد استفاده قرار گرفت. هرچند تا کنون بحث و گفتگو بین محققان درمورد فوائد و عیوب این روشها در علوم انسانی و رشته تاریخ وجود دارد اما یک نکته مهم و انکارناپذیر این است که روش هاي کمی راههاي جدید و دقیقی براي روشن ساختن مسائل تاریخی بهوجود آورده است. کتابها و مقالات فراوانی در مورد روشهاي کمی در رشته تاریخ نوشته شده اند، این روند از کشورهاي غربی آغاز شد و اکنون به یک مهارت مهم براي محققان در انجام دادن تحقیقات خود تبدیل شده و جایگاه خاصی به خود اختصاص داده است. به مرور زمان این روشها نه تنها در مقوله تاریخ اقتصادي، بلکه در تاریخ سیاسی و اجتماعی نیز استفاده شد. در مشرق زمین این روند دیرتر شروع شده است و همچنین کندتر پیش میرود.
یکی از دلایل مهم براي این امر ویژگی تاریخ نگاري سنتی این منطقه میباشد که این دلیل در مورد تاریخ اسلام و تاریخ ایران اسلام نیز صدق میکند. در این سنت، مورخان به ذکر ارقام دقیق اهمیت چندانی نمیدادند و در عوض به عبارات ادبی و بزرگنمایی بیشتر علاقهمند بودند. مؤلفان این آثار اغلب ادیب بودند و معمولاً به دستور یا خواسته پادشاهان و حاکمان این آثار را به قلم میآوردند در نتیجه این ویژگی مهم مانع پیشرفت روند استفاده از روش هاي کمی در تحقیق آثار تاریخی و سنتی ایران اسلامی شد. معمولاً موارد استفاده از الگوهاي کمی در آثار سنتی نسبت به حجم زیاد این آثار کم است و تنها بخش ناچیزي از آنها را تشکیل میدهند. محققان همیشه با این سوالها درگیر هستند که کدام مدل کمی در بررسی این آثار خاص جوابگو است و چگونه آن را اجرا کنند؟ این مقاله به نظریهاي که دربارة روشهاي کمی در مطالعه تاریخی در کتاب"مقدمه بر روشهاي کمی براي مورخان" 1اثر رودیک فلود - Roderick Floud - مطرح شد، اشاره می کند.
این اثر براي اولین بار در سال 1973م منتشر و در سال 2006م تجدید چاپ شد. هرچند این کتاب نوشته یک محقق در زمینه اقتصاد بود اما این روش در تحقیقات تطبیقی دو یا چند منبع تاریخنگاري سنتی خوب جواب داد . در این مقاله نگارنده این روش ها را بطور خلاصه معرفی میکند، در عین حال نقاط قوت و ضعف و همچنین دشورايها و آگاهی لازم براي استفاده از این روشها را هم مورد بررسی قرار میدهد. در واقع سعی بر این است که یک روش کمی را که به نظر نگارنده تا حد زیادي براي مطالعه منابع تاریخنگاري سنتی ایران مناسب میباشد همراه با مثالهاي علمی توضیح دهد.بخش مهم این تحقیق بررسی موردي دربارة "کشته شدگان هجوم مغول در چهار منبع"با استفاده از مدل پیشنهادي فلود میباشد که بطور عملی جایگاه این مدل را ثابت میکند.در انجام این تحقیق از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده است تا مطالب بطور روشنی مطرح شود.رودیک فلود و روش هاي کمی اورودیک فلود در سال 1941م در انگلستان به دنیا آمد و در رشته تاریخ اقتصادي دانشگاه هاي معتبر انگلستان مانند دانشگاه آکسفورد، لندن، کمبریج تحصیل و تدریس کرد. او در آخر دورة دکتري خود کتابی به نام "مقدمهاي بر روشهاي کمی براي
