بخشی از مقاله
چکیده
اکوسیستم کارآفرینی به بررسی عناصر بیرونی و خارج از کنترل بنگاه یا تیم کارآفرین میپردازد. این عناصر به صورت مستقیم و غیرمستقیم، بر نرخ راهاندازی فعالیتهای کارآفرینانه و میزان موفقیت آنها تاثیرمیگذارند. از آنجا که اکوسیستم کارآفرینی هر منطقه کاملاً منحصربفرد میباشد، شناخت دقیق وضعیت اکوسیستم کارآفرینی آن منطقه، جهت اتخاذ تصمیمهای مناسب، ضروری به نظر میرسد.
از اینرو، نگاشت و اندازهگیری وضعیت اکوسیستم کارآفرینی اهمیت پیدا میکند و اقدامی پایهای در جهت بهبود وضعیت کارآفرینی یک جامعه میباشد. علیرغم آنکه در سالیان اخیر، دولتها، سازمانهای مرتبط با توسعه و نهادهای آموزشی، ابزارهای متنوعی برای رصد میزان توسعه و بهبود اکوسیستم کارآفرینی ایجاد کردهاند، اما چارچوبهای ارزیابی منطقهای توسعه چندانی نیافته- که برای کشورهایی با تنوع اقتصادی زیاد نظیر ایران، کارایی بیشتری دارد- و همچنین توجه به محدودیهای بودجهای، علائق خاص کارفرما و ویژگیهای خاص صنعت مغفول ماندهاست.
در این پژوهش، با توجه به نظرات خبرگان ومطالعات میدانی، لیستی از شاخصهای قابل استفاده برای ارزیابی اکوسیستم کارآفرینی ایران در سطح منطقهای تهیه شده و سپس با استفاده از روش پیشنهادی OECD، کیفیت این شاخصها مورد ارزیابی قرار گرفته است و در ادامه، الگوریتمی برای انتخاب این شاخصها باتوجه به محدودیهای بودجهای، علائق خاص کارفرما و ویژگیهای خاص صنعت پیشنهاد شده است.
-1 مقدمه و بیان مساله
امروزه بسیار از اهمیت کارآفرینی برای جوامع سخن گفته میشود. مطالعات اقتصادی در سراسر دنیا، وجود ارتباط مستقیم میان کارآفرینی، با رشد سریع اقتصادی، ایجاد اشتغال، رشد تولید ناخالص داخلی و افزایش بهرهوری بلند مدت را نشانمیدهد.
از کارآفرینی به عنوان مکانیزمی یاد میشود که طی آن ناکارآمدیهای موجود در اقتصاد کشف میشود و از طریق فرآیند نوآوری که منجر به ایجاد محصولات، خدمات و فرآیندها میشود، میزان این ناکارآمدیها کاهش مییابد.
اکوسیستم یا زادبومکارآفرینی، مفهومی نوظهور اما شدیداً مورد توجه میباشد که به بررسی عناصر بیرونی و خارج از کنترل بنگاه یا تیم کارآفرین میپردازد که دارای اثرات مستقیمی بر نرخ راهاندازی فعالیتهای کارآفرینانه و میزان موفقیت آنها میباشد.
نگاه اکوسیستمی به این معنا است که کارآفرینی به صورت ایزوله شکل نمیگیرد و مجموعهای از عوامل باید فراهم شوند تا از دلِ آن فعالیت کارآفرینی به وقوع بپیوندد.[4] عواملی که بالغ بر صدها جزء متمایز داردو محققین عمدتاً آنها را در شش دسته کلی دسته بندی میکنند:[4] فرهنگی مساعد برای کارآفرینی، سیاستگذاری و رهبری توانمند کننده، در دسترس بودن منابع تامین مالی مناسب، سرمایه انسانی با کیفیت، بازارهای سرمایهگذاریپسند برای کالاها و خدمات و طیف وسیعی از حمایتهای نهادی و زیرساختی که به مجموعهی این عوامل، اکوسیستم کارآفرینی گفته میشود.
اکوسیستم کارآفرینی هر منطقه کاملاً منحصربفرد میباشد[1]، به همین دلیل جهت فراهم آوردن بستر مناسب برای انتخاب بهترین زادبوم برای فعالیتهای بنگاهها در سطح ملی و منطقهای، باید شناخت عمیق و دقیقی از وضعیت اکوسیستم کارآفرینی آن منطقه بدست آید. از اینرونگاشت و اندازهگیری وضعیت اکوسیستم کارآفرینی اهمیتی فراوان پیدا میکند و اقدامی پایهای برای اقدامات بعدی، در جهت بهبود وضعیت کارآفرینی یک جامعه میباشد. به همین دلیل تلاشهای زیادی در جهت این اندازهگیریهای در جهان قابل شناسایی میباشد و در مقیاس جهانی،دولتها، سازمانهای مرتبط با توسعه و نهادهای آموزشی در سالیان اخیر ابزارهای متنوعی برای رصد میزان توسعه و بهبود اکوسیسم کارآفرینی ایجاد کردهاند. علیرغم بهبودهای قابل توجه ایجاد شده در این ارزیابیها، کماکان سه نکته مهم بیان شده در ذیل، مغفول مانده است؛
.1 هر چند اکثر این ارزیابیهای صورت گرفته در سطح کشورها میباشد، اما در مطالعات نشان داده شده است که برای اثربخشی بیشتر و علیالخصوص برای کشورهایی که تنوع اقتصادی زیادی دارند، چارچوبهای ارزیابی اکوسیستم کارآفرینی در سطح منطقهای مفیدتر است.[5] علیرغم وجود چندین ارزیابی منطقهای قابل توجه در سطح دنیا که واحد تمرکز آن، کشورها می باشد، تاکنون تلاش خاصی برای ارزیابی اکوسیستم کارآفرینی در سطح مناطق داخلی کشورها صورت نگرفته است. در ایران نیز علیرغم وجود چند مورد ارزیابی پراکنده اکوسیستم ملی کارآفرینی، تاکنون تلاش خاصی در جهت ارزیابی اکوسیستم کارآفرینی منطقهای، صورت نگرفته است.
.2 همچنین در این ارزیابیها، همواره فرض بر این بوده است که هیچگونه محدودیت بودجهای وجود ندارد و فارغ از هزینه ارزیابی، به هر میزان پارامترهای مختلف طراحی شود، می توان آنها را ارزیابی کرد که این امر با واقعیت تفاوت زیادی دارد و ما در عالم واقع، با محدودیتهای جدی هزینهای مواجه هستیم.
.3 آخرین نکته مغفول مانده نیز این است که فرض شده است که یک ارزیابی واحد، میتواند پاسخگوی نیازهای تمامی ذینفعان باشد، اما بایستی توجه کرد هک اصولاً نحوه ارزیابی به صورت مستقیم وابسته به هدف از ارزیابی است و با توجه به اینکه هدف چه باشد، نوع ارزیابی نیز تغییر می کند. توجه به حوزه صنعت و علائق خاص کارفرمای پروژه ارزیابی، از اهمیت خاصی برخوردار میباشد. کارفرما ممکن است به دلیل اینکه در ابعاد خاصی از اکوسیستم کارآفرینی، امکان تاثیرگذاری بیشتری دارد، بخواهد آن حوزه را دقیقتر ارزیابی کند یا اینکه به دلیل اینکه در یک یا چند مورد از ابعاد اکوسیستم کارآفرینی، ابزارهای کافی برای تاثیرگذاری را در اختیار نداشته باشد یا اینکه تمایلی به ارزیابی آن نداشته باشد، از ارزیابی آن به صورت کلی صرفنظر کند یا اینکه تمایل داشته باشد صرفاً چند آیتم اساسی را در آن مورد سنجش قرار دهد و وارد جزئیات ارزیابی نشود.
در این پژوهش، با توجه به مدل پیشنهادی موسسهی ANDE ، تلاش شده است که در مرحله اول تمام شاخصهای بالقوه برای استفاده در چارچوب ارزیابی اکوسیستم کارآفرینی ایران در سطح مناطق تجمیع شده و در مرحله بعد، کیفیت آنها از لحاظ ابعادی که توسط سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه 5پیشنهاد شده است، مورد سنجش قرار بگیرد. کیفیت شاخصها، در سه دسته مناسب، قابل قبول و مورد تردید دسته بندی میشود. در این مرحله، ما جدولی را تشکیل خواهیم داد که سطرهای آن، شاخصهای ارزیابی اکوسیستم کارآفرینی و ستونهای آن، ابعاد اکوسیستم کارآفرینی میباشد. سپس با توجه به میزان بودجه در اختیار و علائق خاص کارفرما و ویژگیهای حوزه صنعتی مورد ارزیابی، الگوریتمی جهت انتخاب شاخصهای مناسب جهت ارزیابی را ارائه خواهیم داد.
-2مرور پیشینه تحقیق
مطالعات ابتدایی در حوزه کارآفرینی بیشتر بر جنبههای فردی متمرکز بود و بر این سوال متمرکز بوده است که چرا ، چه زمانی و چگونه بعضی افراد - کارآفرینان - به کشف، ارزیابی و بهرهبرداری از فرصت کارآفرینانه میپردازند، در حالیکه سایرین اینگونه اقدام نمیکند. در حالیکه به مرور، نقش عوامل پیرامونی در مطالعات کارآفرینی افزایش پیدا کرده است. به عنوان مثال گارتنر6کارآفرینی را فرآیندی چند بعدی و حاصل اثرگذاری متقابل چهار عامل محیط، شخص، سازمان و رفتار کارآفرینانه7میداند.
کوسیستم کارآفرینی، مفهومی نوظهور اما شدیداً مورد توجه میباشد که به بررسی عناصر بیرونی و خارج از کنترل بنگاه یا تیم کارآفرین میپردازد که دارای اثرات مستقیمی بر نرخ راهاندازی فعالیتهای کارآفرینانه و میزان موفقیت آنها میباشد.
پاراهالد اکوسیستم کارآفرینی را اکوسیستمی تعریف میکند که افراد، سازمانها و جامعه را قادر میسازد که به طور موثر برای خلق و ایجاد ثروت و موفقیت، به یکدیگر ملحق شوند و ویژگی قابل توجه اکوسیستم از نگاه وی این است که ذینفعان و اجزایی که غالباً اهداف و انتظارات متفاوتی دارند را با هم پیوند میدهد و درهم میآمیزد.
کوهن اکوسیستم کارآفرینانه پایدار را مجموعهای از اجزای به هم وابسته در یک اجتماع جغرافیایی محلی میداند که از طریق حمایت و تسهیل سرمایهگذاریهای جدید، موجب دستیابی به رشد پایدار میشوند.
نگاه اکوسیستمی به این معنا است که کارآفرینی به صورت ایزوله شکل نمیگیرد و مجموعهای از عوامل باید فراهم شوند تا از ترکیب مناسب آن عوامل، فعالیت کارآفرینی به وقوع بپیوندد.
عواملی که بالغ بر صدها جزء متمایز میباشد و محققین عمدتاً آنها را در شش دسته کلی دسته بندی میکنند:[4] فرهنگی مساعد برای کارآفرینی، سیاستگذاری و رهبری توانمند کننده، در دسترس بودن منابع تامین مالی مناسب، سرمایه انسانی با کیفیت، بازارهای سرمایهگذاریپسند برای کالاها و خدمات و طیف وسیعی از حمایتهای نهادی و زیرساختی که به مجموعهی این عوامل، اکوسیستم کارآفرینی گفته میشود [4] - شکل. - 2 کوهن از این عوامل نام میبرد؛ شبکههای رسمی، شبکههای غیررسمی، دانشگاهها، دولت، خدمات تخصصی و پشتیبانی، خدمات مالی و میزان چگالی استعدادهای برتر.
