بخشی از مقاله
مقاله حاضر با الهام و پایبندی به آموزه های روانشناختی یاد دهی –یادگیری الگوهای تدریس سعی بر آن دارد که ضرورت چاره جویی در مسائل آموزشی وراهکار های مواجهه با چالش های آن با توجه به پرورش نگرش ها و ویژگی های شخصیتی اجتماعی مورد توجه قرار داده و نیاز به نگاهی نو و متفاوت با تفکر سنتی را در سرلوحه خود قرار داده است .
در نگرش نوین به اهداف آموزشی در سیر تحول مکاتب روانشناسی آموزشی فرایند یادگیری تدریس دانش آموز محور بوده که در این شیوه تدریس تاکید بر یادگیری چگونه یادگرفتن می باشد.در این پژوهش روشهای تدریس فعال و مبتنی بر همیاری بعنوان راهکارهای اجرای یاد دهی – یادگیری فرایند محور ارائه گردیده است.بموجب نظر دیویی همیاری اولین اساس و پایه تحول تعدادی از الگو های آموزشی است در این رویکرد دانش آموزان از طریق همکاری و مشارکت در قالب گروه به یادگیری می رسند و یادگیری معنی دار تر و عمیق تر و بصورت یادگیری چگونگی یادگیری اتفاق می افتد.
کلمات کلیدی:یادگیری،همیاری،آموزش،کار تیمی
مقدمه:
هر گونه فعالیت - یادگیری واقعی - 1F0 را می توان با یادگیری از طریق همیاری2F1 تداعی کرد و همخوان دانست.یادگیری از طریق همیاری ، دانش آموزان را بر می انگیزد ،به صورت همیار با هم کار کنند تا به هدف مشترکی دست یابند. دانش آموزان در تلاش برای یادگیری باید همراه هم ، مانند یک تیم مستقل عمل کنند وقتی دانش آموزان به صورت همیار یک عمل واقعی را در می یابند.آنان از طریق همیاری ، کاربرد و بهره جویی از مهارت های اجتماعی ، مهارت های تفکر در سطح عالی ،و مهارت های برقراری ارتباط را می آموزند.[1] یادگیری از طریق همیاری چیست ؟
کلاس های درس همیاری ، اساس کلاس من را به کلاس ما تبدیل می کند و یادگیری از طریق همیاری برای دانش آموزان فرصتی ایجاد می کند تا با یکدیگر در قالب گروه های کوچک و گروه هایی متشکل از افزادی با توانایی های متفاوت کار کنند. نقش معلم ازاشاعه دهنده و انتقال دهنده اطلاعات به تسهیل کننده روندیادگیری تغییر می یابد .
مسئولیت یادگیری از دوش معلم برداشته و به دانش آموز محول می شود.افزون بر این ،دانش آموزان با کار در گروه های همیار ، بیش از پیش با روند یادگیری در می آمیزندآنان نه فقط مسئولند محتوا و مهارت ارائه شده را یاد بگیرند، بلکه در برابر یادگیری اعضای گروه خود هم مسئولیت دارند.[2 ] عناصری که در تشکیل تیم ها میسرند:
ساخت تیم :تشکیل گرو ه ها برای بار اول ممکن است به معلم اجازه دهد تا دانش آموزان خود گروه ها را تشکیل دهند.در تشکیل تیم ها سعی می شود از گروه های نا همجنس - به لحاظ فیزیکی –علمی -سنی - استفاده گردد از راه های تشکیل تیم ها به صورت ناهمجنس روش ها زیر پیشنهاد می شود :
.1نظر خواهی از خود دانش آموزان .2از طریق اخذ آزمون های متعدد .3انتخاب دلخواه تشکیل تیم ها از طریق آزمون یکی از مناسبترین روش ها به حساب می آید بدین صورت که بعد از ارزیابی متعدد میانگین نمرات بدست آمده را رتبه بندی کرده و برای یک گروه چهار نفری ، یک نفر از بالاترین نمره ،یکی از پایین ترین نمره و دو نفر از میانه ی نمرات بالا و پایین انتخاب می شوند و این کار تا تشکیل کامل تیم ها ادامه می یابد.
.2کار تیمی :
دانش آموزان به صورت گروه انجام وظیفه می نمایند در این روش آنها در مورد حل مساله با هم بحث و تبادل نظر می نمایند معلم نقش سازنده ی ابزار یادگیری را برعهده دارد و به روش بارش مغزی و جمع آوری اطلاعات مطالب جدید را به سمع و نظر دانش آموزان می رساند دانش آموزان مطالبی که به آنها محول گردیده است مفهوم سازی نموده وبه پردازش اطلاعات می پردازند .مشخصا ارزش واقعی یک گروه تقسیم کار بین اعضای تیم می باشد با همکاری و همیاری بیشر موجب پیشرفت تحصیلی می شوند.
.3هنجار های تیم : معلمان می بایستی با بردباری و سعه صدر اقدام به معرفی یادگیری از طریق همیاری به دانش آموزان نمایند.تنها مرتب کردن صندلی ها کافی نیست بلکه فرهنگ سازی کار تیمی در کلاس از اهمیت ویژه ای برخودار می باشد تا دانش آموزان نسبت به کنترل کلاس ،علاقمندی به کار تیمی ،رعایت نظم و انظباط و مسئولیت پذیری فردی در محیط آموزش را کاملا بپذیرند.
از دیگر هنجارهای تیمی در این مرحله آن است که دانش آموزان بیاموزند که چطور به یکدیگر آموزش دهند .دانش آموزان زرنگ با تدریس به همسالانشان یادگیری شان تقویت می شود و دانش آموزان متوسط و ضعیف از افزایش توجهات فرد به فرد سود برده و موجب پیشرفت تحصیلی شان می گردند.
.4مهارت های تیمی: دانش آموزان می بایستی قبل از آغاز فعالیت های تیمی در زمینه ی تشکیل فضای کلاس درس ، جایگیری در تیم ، نحوه عکس العمل به سیگنال های معلم برای جلب توجه بهتر ، آموزش های لازم را ببینند.
همچنین برای دانش آموزان خیلی مهم است که آموزش های صریح و واضح و نیز فعالیت منظم در مهارت های بین شخصی را که مستلزم این روش می باشد ،سپری کنند.از جمله این آموزش ها عبارتند از : -1کار تیمی -2حمایت و قبول تفاوت ها -3گوش دادن متفکرانه -4بازخورد مثبت -5توافق جمعی -6آموزش
-5نقش ها و اهداف تیم:آموزش های صریح و آشکار ، اهداف و زمان کاری مناسب برای فعالیت های گروهی در فعالیت های یادگیری تیمی زبان بسیار مناسب و موفقیت آمیز می باشد .مهمتر از همه آن است که هر یک از اعضای تیم دارای نقش مشخص درتیم می باشند،از جمله این نقش ها می توان به ثبات ،گزارشگر ،نظاره گر ،مشاهده کننده،تسهیل کننده و... اشاره کرد.
نقش ها باید مداوم عوض شوند،تا اینکه اعضای تیم ها فرصتی برای انجام وظیفه با نقش های جدید را بدست آورده ، و خودشان را با وظایف گروه سازگار نمایند. دانش آموزان به راحتی با یکدیگر کار کنند و نیز معلم بدون هیچ گونه مزاحمتی در بحث گروه ها شرکت نماید دراین میان بهتر است کاپیتان تیم در وسط اعضا نشسته تا به همه دید مساوی داشته باشد.[3 ] به نظر جانسون وجانسون - - 1987 سه نوع یادگیری عمده وجود دارد که در کلاس درس شکل می گیرد :
-1یادگیری انفرادی :در ساختار اموزشی انفرادی شده3F2 یا تسلط معنا که دادن پاداش مبتنی بر پیشرفت فردی است تکیه و تاکید بر روی مقایسه ی خود با دیگران نیست بلکه هر فرد به جای این کار نحوه ی عمل کرد کنونی خود را با پیشرفت های قبلی خود مقایسه می نماید.
-2 یادگیری رقابتF43 در یادگیری رقابتی دانش آموز می کوشد زودتر ار دانش آموزان دیگر به نتیجه برسد.موقعیت یادگیری رقابتی ، موقعیت - برنده - بازنده - است.
-3یادگیری از طریق همیاریF54 اینگونه یادگیری دارای ساختاری است که دانش آموزان را برمی انگیزد به صورت گروهی کار کنند و یادگیری شان را از طریق یادگیری همشاگردی6F5 خود تقویت کنند.[4 ]
جانسون و جانسون7F6 ، همچنین پنج عنصر برای یادگیری ز طریق همیاری شناسایی و به شرح زیر معرفی کرده اند: .1 برقراری ارتباط چهره به چهره در گرو ه های ناهمگن6 8F7 نفره در جلسات این گروه های یادگیری ، دانش آموزان به گونه ای آرایش داده می شوند که بتوانند ارتباط چشمی مستقیمی برقرار کنند.
2. ارتباط درونی مثبت:9F8 همه برای یکی و یکی برای همه .یعنی دانش آموزان در گروه های یادگیری ، برای تحقق هدفی مشترک کار می کنند و همه خود را در موفقیت گروه سهیم می دانند.
3. مسوولیت فردی:10F9 گرچه دانش آموزان در گروه های یادگیری فعالیت می کنند ، اما مسوول یادگیری خود هم هستند. از این رو عملکرد انفرادی آنان را به عنوان عضوی از گروه سنجیده شده و گزارش می شود.
4. مهارت در برقراری ار تباط:11F10 دانش آموزان در تعامل با یکدیگر برای رسیدن به هدفی مشترک تلاش می کنند.آنان از مجموعه مهارت های اجتماعی خود بهره می گیرند تا کار کرد موفقیت آمیزی داشته باشند.
.5 ارزشیابی و تامل:12F11 به دانش آموزان فرصت داده می شود که به صورت مشترک درباره آنچه فرا گرفته اند،بیندیشند ،درباره یادگیریشان تامل کنندوبه ارزشیابی مهارت هایی که برای رسیدن به هدف به کار گرفته اند ، بپردارند.[5 ]
روش های یادگیری از طریق همیاری
تاکنون روش های متفاوتی برای یادگیری از طریق همیاری پیشنهاد شده است. در ادامه ، برخی روش های معمول در اجرای این نوع یادگیری معرفی می شوند:
.1طرح کارآیی تیمی:13F12 نوع دروس: دروسی که آموختنی های آنها بر مبنای اطلاعاتی و حقایق باشند. فعالیت قبل از کلاس :اهداف کلی مطالب مورد مطالعه به دانش آموزان بیان می شود تا با اطلاعات کافی از اهداف درس ، به مطالعه پیش از تدریس بپردازند. فعالیتهای درون کلاسی:
.1مطالب مورد مطالعه بطور مختصر و یکسان در اختیار گروه ها قرار داده می شود.
.2هر یک از اعضای گروه بعد از مطالعه اولیه به تبادل نظر می پردازند.
.3معلم با مشاوره و راهنمایی های خود دانش آموزان را برای درک بهتر و همکاری بیشتر در گروه تشویق می کند. .
4 دانش آموزان در یک آزمون کوتاه بصورت انفرادی و تیمی شرکت می کنند.
.5مدت زمان لازم برای بررسی سوالات در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد.
.6کلید سوالات به دانش آموزان پخش شده و آزمون فردی و تیمی شان را تصحیح می کنند.
.7تیم ها نمرات زیر را محاسبه می کنند:
-1بالاترین نمره ی فردی -2پایین ترین نمره ی فردی -3نمره تیمی -4میانگین نمره ی تیم
.8نمره موثر: میانگین نمرات –نمرات کل آزمون / میانگین نمرات –نمره تیمی .11ارزشیابی پایانی بصورت انفرادی[6 ] .9نقد و بررسی نمرات .10نقد کار تیمی - کامیابی و کاستی ها -
.2طرح تدریس اعضای تیم:14F13
نوع درس:دروسی که بیشتر از نوع عینی و اطلاعاتی هستند. فعالیت های قبل از کلاس: دانش آموزان بخشی از محتوای درسی را با راهنمایی معلم آماده می کنند. فعالیت های درون کلاسی:
.1 دانش آموزان از قبل در گروه های خود مستقر می شوند.
.2مطالب درسی به طور مساوی ، مختصر، و به تعداد دانش آموزان هر گروه آماده می شود.
.3هر یک از دانش آموزان مطالب خود را مطالعه می کند. .4هر کس به ترتیب اولویت مطالب خود را به گروه تدریس می کند. .5هر گروه بعد از تدریس اعضا ،به جمع بندی مطالب تدریس شده می پردازند تا در آزمون با مشکل روبرو نشوند.
.6معلم در کنار گروه ها قرار می گیرد و از نزدیک شاهد فعالیت های دانش آموزان قرار می گیرد.
.7برای اطمینان از میزان یادگیری دانش آموزان ، با طرح پرسش های متنوع توسط معلم ، دانش آموزان خود را برای امتحان آماده می کنند. .8هر کدام از اعضای گروه در آزمون انفرادی شرکت می کند.
.9گروه ها موارد زیر را محاسبه می کنند: *مانگین نمره فردی *میانگین نمره یک بخش از مطالبی که توسط یک فرد از گروه تدریس شده *میانگین نمره کل مطلب ارائه شده . 10 نقد کار تیمی.[ 7 ]
.3طرح قضاوت عملکرد:15F14 نوع درس:دانش های کاربردی یا مهارتی – حرکتی - نوشتن یک خاطرات - فعالیت قبل از کلاس:از دانش آموزان بخواهید یک نمونه عملکرد را آماده نمایند.
