بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تعیین تاثیر یادگیری موقعیتی بر انگیزهی تحصیلی، یادگیری و ماندگاری یادگیری دانشجویان انجام شده است. 34 دانشجوی سال سوم کارشناسی رشته ی روان شناسی دانشگاه پیام نور مرکز تهران در برنامه های یادگیری موقعیتی و آموزش سخنرانی شرکت کردند. تخصیص کلاس ها برای اجرای برنامهها به صورت تصادفی انجام شد. برنامهی یادگیری موقعیتی به روشهای الکترونیکی، غیر الکترونیکی، همزمان و ناهمزمان اجرا شد و برنامه ی آموزش سخنرانی، با سخنرانی مدرس و پاسخ به سوالات دانشجویان کلاس حضوری اجرا شد. یادگیری و ماندگاری یادگیری دانشجویان از طریق آزمون محتوا در سه مرحلهی پیش آزمون، پس آزمون و یک ماه پس از اجرای پس آزمون مورد سنجش قرار گرفت. انگیزهی دانشجویان با استفاده از فرم کوتاه شدهی پرسشنامهی انگیزهی تحصیلی مک اینرنی و سینکلایر در دو نوبت پیش از آموزش و پس از آموزش بررسی گردید. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق آزمونهای آماری تی زوجی، من ویتنی و ویل کاکسون به وسیله ی نرم افزار اس پی اس اس ویرایش 15 انجام شد. نتایج نشان دادند که یادگیری موقعیتی، موجب افزایش انگیزهی تحصیلی - P <0/001 - ، یادگیری - - P <0/001 و ماندگاری یادگیری - - P<0/018 دانشجویان شد و روشی مناسب برای انتقال محتوا به دانشجویان است.
واژههای کلیدی: یادگیری موقعیتی، انگیزهی تحصیلی، یادگیری، ماندگاری یادگیری
-1 مقدمه
یکی از مهم ترین مشکلاتی که آموزش رسمی ایجاد میکند، ناتوانی دانش آموختگان در انتقال دانش و استفاده از آموخته های خود در موقعیت های حرفه ای، و کمبود انگیزهی تحصیلی آنها است. مشاغل روز به روز فنیتر و تخصصی تر میشود و نیاز به افراد متخصص و کارآزمودهای که بتوانند برای مسایل و مشکلات واقعی محیط کار راه حلی ارایه دهند، افزایش مییابد. اما، در اغلب موارد دانش آموختگان کفایت و توانایی لازم را برای رو به رو شدن با مسایل و مشکلات محیط کار در خود احساس نمیکنند 1]و[2مطالعات نشان می دهند که ارتباط مثبت و معناداری بین شیوههای تدریس و میزان یادگیری و انگیزه یادگیرندگان وجود دارد و می توان با انتخاب شیوهی تدریس مناسب یادگیری و انگیزه تحصیلی را بهبود بخشید.[3] استفاده از فن آوری و آموزش مجازی، دروازه های نوینی را برای ارتقای آموزش گشوده است[4]،
اما، در استفاده از فن آوری و آموزش مجازی، سوال های مهمی از جمله این که آیا تنها استفاده از فن آوری و آموزش مجازی کافی است؟ و در صورت منفی بودن جواب باید از چه رویکردی استفاده کنیم و چه عوامل مهمی را باید در نظر بگیریم؟ مطرح میگردد. در پاسخ به این سوالات، آلن - 2007 - استفاده از یادگیری موقعیتی و در نظر گرفتن موقعیت واقعی انجام کار را توصیه میکند.[5] یادگیری موقعیتی، به معنای یادگیری در موقعیت واقعی انجام کار است .[6] طرفداران این نظریه به یادگیری به عنوان فرایندی اجتماعی که در زمینهی معتبر یا مشابه موقعیت واقعی اتفاق میافتد، مینگرند7]و.[8 برای طراحی یادگیری موقعیتی از رویکردهای مختلفی میتوان استفاده نمود. در این پژوهش نیز برنامه ی یادگیری موقعیتی با توجه به امکانات موجود طراحی گردید و تاثیر آن بر انگیزهی تحصیلی، یادگیری و ماندگاری یادگیری دانشجویان با روش آموزش سخنرانی مقایسه شد.
-2پیشینه ی پژوهش
تحقیقات مختلفی، سودمندی یادگیری موقعیتی را در آموزش و یادگیری بررسی کرده اند. به عنوان مثال در یک برنامهی آموزش مهارتهای بالینی برای دانشجویان رشتهی پزشکی، وولی و همکاران در سال - 2007 - به طراحی برنامه ی یادگیری موقعیتی با استفاده از سی دی آموزشی محتوی نمایش عملکرد تخصصی؛ تلویزیون های مدار بسته برای نمایش تعاملات پزشک متخصص با بیماران و دانشجویان و همچنین بحث و گفتگوی بین پزشک متخصص و بیماران یا دانشجویان، با استفاده از گفتگوی آنلاین و کنفرانس از دور اقدام کردند و یادگیری و انگیزهی دانشجویان را افزایش دادند.[9] در تحقیق دیگری لوک و همکاران - - 2006 از نمایشنامههای تعاملی بین پزشک و بیمار مجازی استفاده نمودند. در این برنامه، بیمار و پزشک مجازی در اندازه ی طبیعی با استفاده از دو کامپیوتر شبکه شده و پروژکتور به نمایش در می آمدند و پزشک مجازی با پرسیدن سوال های گوناگون از بیمار مجازی، شرح حال کاملی از وضعیت بیماری او به دست می آورد و بر این اساس تشخیص نهایی خود را اعلام میکرد، و دانشجویان نیز میتوانستند به صورت همزمان از طریق شبکهی مجازی با بیمار مجازی به تعامل بپردازند. در این برنامه نیز یادگیری موقعیتی موجب افزایش یادگیری دانشجویان شد.[10]
اونال و همکاران - 2010 - نیز سودمندی یادگیری موقعیتی را در افزایش انگیزه و یادگیری دانشجویان آزمودند. بدین منظور، 25 دانش آموز در برنامهی یادگیری موقعیتی طراحی شده شرکت نمودند. در این برنامه ابتدا، مدرس با استفاده از مدل سازی به دانش آموزان نشان داد که چگونه یک نقشه ی هواشناسی را با استفاده از اطلاعات موجود دراینترنت تفسیر کنند، سپس آن ها تحت حمایت و بازخورد مربی، با در نظر گرفتن سکوبندی آموزشی در گروههای کوچک به یادگیری پرداختند، و در نهایت، هر یک از گروه ها با توجه به دادههای خاص، نقشه ی هوای مربوط به شرایط آب و هوایی خواسته شده را ترسیم کردند و با استفاده از گفتگوهای آنلاین و کلاس مجازی با یکدیگر به بحٍث، تبادل نظر و ساخت دانش اشتراکی پرداختند. نتایج این تحقیق هم نشان داد، که یادگیری موقعیتی موجب بهبود یادگیری و انگیزه دانش آموزان شد.[3]
اگر چه که در مطالعات قبلی اشارهی مستقیمی به تاثیر یادگیری موقعیتی بر ماندگاری یادگیری نشده است، تحقیقات انجام شده نشان می دهد که یادگیری موقعیتی موجب افزایش انگیزه [16-11] و بهبود یادگیری دانشجویان [20-12] گردیده است.
-3 سوال های پژوهش
1. آیا یادگیری موقعیتی موجب افزایش انگیزهی تحصیلی دانشجویانمیشود؟
2. آیا یادگیری موقعیتی موجب افزایش یادگیری دانشجویان میشود؟
3. آیا یادگیری موقعیتی موجب افزایش ماندگاری یادگیری دانشجویان میشود؟
-4 روش پژوهش انجام شده از نوع شبه تجربی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل دانشگاه پیام نور مرکز تهران در سالتحصیلی 88-89 بود. نمونه گیری به صورت مبتنی بر هدف انجام شد. از بین رشته های تحصیلی، یک رشته به صورت تصادفی انتخاب گردید و از مجموع دروس آن رشته، یک درس به صورت تصادفی برگزیده شد. بنابراین، درس ”آسیب شناسی روانی "1 با دو رویکرد آموزش سخنران ی و موقعیتی به اجرا درآمد. از آنجا که در آن ترم تحصیلی، درس "آسیب شناسی روانی " 1 در سه کلاس ارائه می شد، دو کلاس به صورت تصادفی به قید قرعه برای گروه های یادگیری موقعیتی و آموزش سخنرانی انتخاب شدند و آن دو کلاس نیز به صورت تصادفی به قید قرعه به گروه های یادگیری موقعیتی و آموزش سخنرانی تقسیم گردید. 34 دانشجو - 18 نفر در گروه یادگیری موقعیتی و 16 نفر در گروه آموزش سخنرانی - در برنامه-های طراحی شده، شرکت نمودند .
دادهها با استفاده از آزمون محتوا در سه مرحلهی پیش از آموزش، پس از آموزش و یک ماه پس از آموزش؛ و فرم کوتاه شدهی پرسشنامه ی انگیزش تحصیلی مک اینرنی و سینکلایر در دو مرحلهی پیش از آموزش و پس از آموزش جمع آوری شدند. به منظور تعیین میزان یادگیری دانشجویان، تعدادی سوال مرتبط با محتوا به صورت تصادفی از بانک سوال برای هر یک از مراحل پیش آزمون، پس آزمون و آزمون ماندگاری انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل دادهها از طریق آزمونهای آماری من ویتنی و ویل کاکسون و تی زوجی به وسیله ی نرم افزار اس پی اس اس ویرایش 15 انجام شد. برنامه آموزش سخنرانی با برگزاری جلسه معارفه آغاز شد و در این جلسه دانشجویان به سوالات پیش آزمون ها پاسخ دادند . پس از شش هفته کلاس حضوری به روش سخنرانی برگزار شد و در پایان جلسه پسآزمون ها تکمیل گردید. در طول این مدت قرار بر این شد که دانشجویان کتاب درسی در نظر گرفته شده را مطالعه کنند.
در برنامه ی یادگیری موقعیتی نیز جلسهی معارفه ای برگزار گردید و سی دی آموزشی حاوی محتوای آموزشی و راهنمای استفاده از نرم افزار در اختیار دانشجویان قرار گرفت و پیش آزمون ها تکمیل گردید. پس از شش هفته، دانشجویان در یک کلاس شبیه سازی شده شرکت نمودند، و با فرد آموزش دیدهای که در نقش بیمار مبتلا به اختلال روانی ایفای نقش می کرد، به تعامل پرداختند، و پیرامون مشکل او تصمیم گیری های لازم را انجام دادند. در آخر همین جلسه، دانشجویان به سوالهای پس آزمون پاسخ دادند . پس از گذشت یک ماه نیز، دانشجویان هر دو گروه در آزمون ماندگاری یادگیری شرکت نمودند.
ارکان برنامه ی یادگیری موقعیتی عبارتند از: زمینهی معتبر، فعالیت های معتبر، دسترسی به عملکرد تخصصی و فرایند الگو سازی، ساخت اشتراکی دانش، تامل، بیان، سکو بندی آموزشی و آماده سازی و ارزیابی معتبر. برنامهی یادگیری موقعیتی با توجه به نظرات متخصصین و محققانی که در زمینه طراحی برنامههای یادگیری موقعیتی تحقیقاتی انجام داده بودند، 4] و11و14 و12و22و23و[24 طراحی شد. در این پژوهش، برای ایجاد زمینه و فعالیت معتبر، دانشجویان در گروههای دو نفری تحت حمایت و بازخورد مدرس به یادگیری پرداختند. در سی دی آموزشی، سری تصویرهای متحرک و فیلمهایی از مصاحبههای روان شناس و بیماران نشان داده شد. تصمیم بر این شد که دانشجویان به صورت انفرادی یا گروه های دو نفری به بررسی موقعیت های ارایه شده بپردازند و به سوالات مطرح شده در سی دی آموزشی پاسخ دهند، و نقطه نظرات خود را از طریق گفتگوی آنلاین یا پست الکترونیکی در اختیار سایر همکلاسیها و مدرس قرار دهند. دانشجویان باید مطالب را به دقت مطالعه میکردند تا کاملا متوجه شوند که چه چیزی از آن ها خواسته شده. در تمامی دورهی برنامه ی شش هفته ای، مدرس در ساعتهای تعیین شده از طریق گفتگوی آنلاین و پست الکترونیکی در دسترس دانشجویان بود . در یک کلاس شبیه سازی شده نیز زمینه و فعالیتهای معتبر امکان پذیر شد و فرد آموزش دیده، نقش بیمار مبتلا به اختلال روانی خاص را ایفا کرد و دانشجویان پیرامون مشکلات او نقش روان شناس را ایفا کردند.
در سی دی آموزشی برای هر یک از فیلمهای آموزشی، سری تصویر های متحرک یا داستان های مرتبط با موضوع، نقطه نظرات روان شناس در مورد علامت شناسی، سبب شناسی و درمان بیمار به صورت گام به گام مطرح گردید و دانشجویان با نحوه ی تجزیه تحلیل روان شناس، از موضوع در شرایط مطرح شده آشنا شدند. سری تصویرهای متحرک و فیلم های آموزشی مصاحبه ی بیمار و روان شناس نه تنها پاسخهای کلامی را به نمایش می گذاشت، بلکه پاسخهای غیر کلامی آنها را نیز آشکار می کرد و به این طریق دسترسی به عملکرد تخصصصی امکان پذیر شد. تجسس در دیدگاه های مختلف، از طریق گفتگو های آنلاین امکان پذیر شد. به این طریق دانشجویان نه تنها با دیدگاه های گوناگون آشنا شدند، بلکه ساخت اشتراکی دانش امکان پذیر شد. بیان گام به گام عملکرد و نقطه نظرات مدرس بتدریج با سوال هایی که به بحث و تبادل نظر گروهی بین دانشجویان و مدرس نیازمند بود، جایگزین شدند .
دانشجویان در گروه ها به بررسی سوال ها پرداختند و نقطه نظرات خود را با یکدیگر و مدرس از طریق گفتگوهای آنلاین و پست الکترونیکی در میان گذاشتند. از دانشجویان خواسته شد که در حین اندیشیدن به پاسخ سوالهای مطرح شده در محتوا، محتویات ذهنی خود را بازگو کنند و نظرات خود و همکلاسی ها را با یکدیگر مقایسه کنند. این فعالیتها از طریق گفتگوهای آنلاین و پست الکترونیکی انجام شد. دانشجویان به صورت انفرادی و یا در گروه های دو نفری به سوالات مطرح شده در سی دی آموزشی پاسخ دادند و مدرس با استفاده از پست الکترونیکی یا گفتگوی آنلاین بازخوردهای لازم را به آنها داد و سکوبندی آموزشی اجرا شد. ارزیابی معتبر، از طریق پایش عملکرد دانشجویان در بحث های گروهی آنلاین و کلاس حضوری شبیه سازی شده انجام شد. اگر چه ارزیابی معتبر و مرتبط با زمینهی دانشجویان به این طریق انجام شد، ارزیابی مقایسه ای یادگیری در سه مرحله، پیش آزمون ، پس آزمون و ماندگاری یادگیری از طریق آزمونهای چند گزینهای یکسان انتخاب شده از بانک سوال انجام شد.
-5 یافته ها
کلیه ی شرکت کنندگان در برنامه های آموزشی زن بودند. در گروه یادگیری موقعیتی 27 /7 درصد 5 - نفر - از شرکت کنندگان کمتر از 30 سال، 33/3 درصد متاهل 6 - نفر - و 5/5 درصد 1 - نفر - شاغل بودند. در گروه آموزش به شیوهی سخنرانی 25درصد 4 - نفر - کمتر از 30 سال، 33/3 درصد متاهل 6 - نفر - و 5/5 درصد 1 - نفر - شاغل بودند.
