بخشی از مقاله
چکیده
انعطافپذیری شناختی میتواند به یادگیرندگان کمک کند تا درک عمیقی از مفاهیم پیچیده به دست آورند و دانش شخصی را در روشهای مختلف بسازند یا بازسازی کنند. اسپیرو از بنیانگذاران این نظریه است و از نظر او محیطهای یادگیری انعطافپذیری مثل برنامههای رایانهای چندرسانهای میتوانند انعطافپذیری شناختی را تقویت کنند. با توجه به معیارهای انعطافپذیری شناختی میتوان نتیجه گرفت برای تقویت انعطافپذیری شناختی در محیطهای یادگیری الکترونیکی، معلمان باید تنوعی از محتواها، روشها، فعالیتها، نمونهها، تمرینها و... را تدارک ببینند و یادگیرندگان را با آنها درگیر نمایند تا سازندگان فعال دانش شوند.
همچنین زمینه ای ایجاد کنند که در آن یادگیرندگان به بررسی روابط متقابل مختلف بین مفاهیم بپردازند؛ از نقطه نظرات افراد دیگر مطلع شوند؛ به بررسی، تحلیل و ترکیب انواع نقطه نظرها در مورد مفهوم جدید بپردازند و درگیر در حل مسائلی شوند که برای آنها روش ها و راه حل های مختلفی وجود دارد. با بهرهگیری از برنامههای مبتنی بر نظریه انعطافپذیری شناختی، یادگیرندگان درگیر در ساخت دانش می شوند و به دانشی دست خواهند یافت که از انعطافپذیری بالایی برخوردار است و قابلیت کاربرد در موقعیتهای واقعی زندگی را داراست.
مقدمه
ذهن ما قابلیت انعطافپذیری دارد و می تواند با موقعیتهای مختلف و دانش جدید سازگار شود - گردی1، . - 2001 این سازگاری بر اساس انعطافپذیری شناختی2 صورت میگیرد. نظریه انعطافپذیری شناختی مبتنی بر نظریه سازندهگرایی بنا شده و به کارگیری آن در تعاملات یادگیری رسانهای میتواند در ساختاربندی فعالیتها به معلمان کمک کند تا از ساده سازی مفاهیم پیچیده جلوگیری کنند - اسپیرو، فلتوویچ، جکوبسون و کولسن3، . - 1992 انعطافپذیری شناختی، توانایی برای ساختن یا بازسازی دانش شخصی در روشهای مختلف به منظور پاسخ به نیازهای موقعیتی - اسپیرو، 1995؛ اسپیرو و جنگ4، 1990؛ چیو و هربست5، - 2008 و توانایی برای سازگاری با استراتژیهای فرایند شناختی جهت مقابله با شرایط جدید و غیر منتظره در محیط می باشد - کاناس، کویسادا، آنتولی و فجاردو6، . - 2003 اسپیرو نظریه پرداز پیشتاز این نظریه است - اسپیرو، 1992؛ به نقل از رضوی، . - 90:1390 هدف عمده این نظریه، کمک به توسعه توانایی یادگیرندگان برای درک موقعیتهای مختلف است.
این نظریه روی ماهیت یادگیری در حوزههای یادگیری پیچیده و بدون ساختار متمرکز است - کرسلی7، . - 2000 تکالیف بیساختار، نیازمند سطح بالایی از انعطاف شناختی هستند - اسپیرو و همکاران، . - 1992 حوزههای محتوایی بیساختار، پیچیدگی زیادی دارند و در بردارنده اطلاعات بیقاعده و متناقض هستند - اسپیرو و جنگ، . - 1990 به منظور حل مشکل آموزش در حوزههای بیساختار و پیچیده، اسپیرو و همکارانش یک نظریه انعطافپذیری شناختی جدید ارائه کردند که در آن از شکلهای چندگانه مدلهای پداگوژیکی، تشبیهها و تمثیلهای متعدد و نمایشهای متعدد اطلاعات، طرفداری شده است - چیو8 ، . - 2007 بر اساس انعطافپذیری شناختی، آزمایش موارد مختلف در زمینههای متفاوت به یادگیرندگان این امکان را میدهد که به منظور شناخت موارد جدید، ساختارهای شناختی جدیدی را بسازند.
طبق این نظریه، معلمان باید یادگیرندگان را تشویق کنند تا دانش جدید را در موقعیتهای مختلف جستجو کنند و در این جریان، دانش قبلی به ایجاد دانش جدید کمک میکند؛ باید به آنها اجازه تحلیل و ارزشیابی دانش جدید داده شود. بر اساس این رویکرد، معلمان وظیفه دارند: یادگیرندگان را در بیان نقطه نظر شخصیشان درگیر سازند؛ برخورد با نقطه نظر یادگیرندگان را سازماندهی کنند و ابزارهای روش شناسی فراهم کنند که به یادگیرندگان اجازه دهد به نقطه نظرهای مختلف عمل کنند - چیو ، . - 2007 نظریه انعطافپذیری شناختی همچنین میتواند به یادگیرندگان کمک کند تا درک عمیقی از مفاهیم پیچیده به دست آورند.
درک عمیق به این معنی است که یادگیرندگان آمادگی پیدا میکنند تا دانش مفهومی را در حوزههای دیگر و در تنوعی از روشهای ممکن در یک حوزه غنی به کار برند - چیو و هربست ،. - 2008 از آنجا که انعطافپذیری شناختی مستلزم این است که یادگیرنده قادر باشد اطلاعات را از یک موقعیت به موقعیت دیگر انتقال دهد؛ این کاربرد دانش به یادگیرنده اجازه میدهد تا دانش ساخته شده را برای حل مسائل کنونی به کار برد.
انعطافپذیری شناختی در حوزه های پیچیده اهمیت خاصی پیدا میکند و فقط شامل دانش آموزان نیست؛ بلکه در آموزش معلمان نیز کاربرد دارد و یکی از استراتژیهای فراشناختی مهم برای معلمان در حرفه تدریسشان میباشد؛ به خاطر اینکه تدریس نیز فعالیت بسیار پیچیدهای است - چیو و هربست، . - 2008 انعطافپذیری شناختی در زندگی نیز اهمیت زیادی دارد و یکی از ویژگیهای عملکرد اجرایی است که شامل توانایی تولید ایدههای مختلف، بررسی پاسخهای چندگانه و تغییر رفتار به منظور مدیریت تغییر است. پژوهش جانکو، ووتریچ و ریپی - 2012 - 1 تأثیر مثبت انعطافپذیری شناختی را روی توانایی بزرگسالان برای یادگیری بازسازی شناختی نشان داد.
نتایج این پژوهش نشان داد که مشارکت کنندگان با یک آموزش مختصر، توانایی بازسازی شناختی بهتری را نشان دادند. همچنین نتایج مطالعه فیگوئروا و یومنس - 2013 - 2 نشان داد است انعطافپذیری شناختی نقش مهمی در نوشتن خلاقانه دارد و سطح خلاقیت فردی را میتواند مشخص کند. با توجه به آنچه گفته شد، میتوان به اهمیت انعطافپذیری شناختی در تدریس، یادگیری و موقعیتهای زندگی پی برد. اما اکنون جای این سؤال مطرح است که چگونه میتوان انعطافپذیری شناختی را تقویت نمود. در این مقاله به نقش محیطهای الکترونیکی در تقویت انعطافپذیری شناختی اشاره شده است.
