بخشی از مقاله
چکیده
اقتصاد مقاومتی اصطلاحی است که در سالهای اخیر توسط مقام معظم رهبری و برخی نخبگان اقتصادی کشور مطرح شده و بسیاری از صاحبنظران آن را راهکار مناسبی برای شرایط کنونی اقتصاد کشور و مقابله با تحریمها میدانند . مقام معظم رهبری برای اولین بار در سال 1389 در دیدا ر با جمعی از کارآفرینان و فعالان اقتصادی کشور، معنای واقعی کارآفرینی در کشور را تحقق اقتصاد مقاومتی دانسته و بر ضرورت به وجود آمدن یک اقتصاد مقاومتی در کشور تاکید کردند. ایشان در پیام نوروزی سال 93 نیز تصریح نمودهاند که اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که مقاوم است و با تحریکات و تکانههای جهانی تحت تاثیر قرار نمیگیرد.
پایههای اقتصاد مقاومتی در کشور، اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی و حمایت از تولید است. در این نوع دیدگاه، اقتصاد کشور با اقتصادهای جهانی تعامل دارد اما متکی بر ظرفیت های کشور و مردم ایران است. مقاله حاضر به موشکافی ابعاد اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری و اقدامات انجام شده در صنعت برق میپردازد وروش پژوهش مذکور توصیفی است. با مطالعه دقیق بیانات ایشان، اقتصاد مقاومتی را در 10 بعد می توان دستهبندی نمود که شامل: برنامهریزی و ثبات در برنامههای اقتصادی، مدیریت بهینه منابع ارزی، امنیت اقتصادی و مردمی کردن اقتصاد، توسعه کارآفرینی، توسعه اقتصاد و صنایع دانش بنیان، حمایت از تولید ملی، استفاده بهینه از منابع، توسعه صادرات غیرنفتی و کاهش اتکا به نفت، استفاده از تولیدات داخلی و اصلاح الگوی مصرف و پرهیز از تجملگرایی می شود.
مقدمه
اقتصاد مقاومتی چیست؟
از نظر مفهومی، اقتصاد مقاومتی 1 از جمله مفاهیم منحصر به فردی است که به واسطه فشارها و تحریم های سیاسی و اقتصادی متنوع و بی سابقه دشمنان، وارد اقتصاد ایران شده است و به تعبیر برخی صاحبنظران چه در عرصه نظری و چه در عرصه عمل، سابقهای در دنیا ندارد - عادل، . - 1391 به همین علت بدون هیچ گونه دخل و تصرفی، مفهوم اقتصاد مقاومتی و ابعاد آن را از میان بیانات مقام معظم رهبری - به عنوان نظریه پرداز اصلی آن - استخراج مینماییم.
چارچوب نظری
اقتصاد مقاومتی به معنای مقاوم کردن اقتصاد کشورها در برابر تهدیدها و دسیسههای دشمنان است به گونهای که آسیبپذیری اقتصاد در برابر فشارهای بیرونی کاهش یابد. مقام معظم رهبری خود در تبیین این وجه از اقتصاد مقاومتی این چنین میفرمایند: »اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند، هم آسیبپذیریاش کاهش پیدا کند.
یعنی وضع اقتصادی کشور و نظام اقتصادی جوری باشد که در مقابل ترفندهای دشمنان که همیشگی و به شکلهای مختلف خواهد بود، کمتر آسیب ببیند و اختلال پیدا کند. یکی از شرایطش، استفاده از همهی ظرفیتهای دولتی و مردمی است؛ هم از فکرها و اندیشهها و راهکارهائی که صاحبنظران میدهند، استفاده کنید، هم از سرمایهها استفاده شود - بیانات مقام معظم رهبری، « - 1391/06/02 از نظر مقام معظم رهبری، اقتصاد مقاومتی، اقتصادی است که در شرایط تحریمها و فشارهای سیاسی و اقتصادی دشمنان، تضمین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد - بیانات مقام معظم رهبری، . - 1391/05/16 اقتصاد مقاومتی با برنامههای ریاضت اقتصادی1 تفاوت دارد.
در علم اقتصاد، ریاضت اقتصادی به طرحی گفته میشود که دولت برای کاهش هزینهها و رفع کسری بودجه، به کاهش و یا حذف ارائه برخی خدمات و مزایای عمومی دست میزند. این طرح که به منظور مقابله با کسری بودجه توسط برخی دولتهای بحران زده انجام می شود،معمولاً به افزایش میزان مالیات، کاهش تعداد کارکنان دولت، کاهش هزینه های عمومی دولت، کاهش خدمات و مزایای اجتماعی و ... می انجامد - گلچین، . - 1390کشورهای بحران زده با اجرای این طرح، تلاش می کنند نظر مساعد کشورهای ثروتمند را برای کمکهای مالی خارجی جلب نمایند.
اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که به یک ملت امکان میدهد و اجازه میدهد که حتّی در شرائط فشار هم رشد و شکوفائی خودشان را داشته باشند - بیانات مقام معظم رهبری، . - 91/05/17 اقتصاد مقاومی تکیه بر ظرفیتها و امکانات داخلی دارد، در عین حال به تعامل صحیح با اقتصاد دیگر کشورها میپردازد - بیانات مقام معظم رهبری، - 1393/01/01، و این موضوع مستقل از اقتصاد ریاضتی است.
روش پژوهش
روش پژوهش این مقاله، روش توصیفی است. هدف از تحقیق توصیفی، توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است و اجرای آن؛ به شناخت بیشتر شرایط موجود و فرآیند تصمیم گیری کمک می کند - بازرگان،. - 1391 مقاله پیش رو به بررسی موشکافانه ابعاد اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری و اقدامات انجام شده در صنعت برق میپردازد و می تواند الگوی مناسبی برای اجرای ارکان اقتصاد مقاومتی در سایر حوزه های اقتصادی کشور باشد.
ابعاد و مولفههای اقتصاد مقاومتی:
با کنکاش در بیانات و راهنمایی های حکیمانه رهبر معظم انقلاب، برخی از ابعاد و مولفههای اقتصاد مقاومتی را میتوان درک و استخراج کرد و شکل زیر بیانگر ابعاد استخراج شده از بیانات ایشان است. البته با توجه به بدیع بودن مفهوم اقتصاد مقاومتی - چه در نظریه و چه در عمل - کشف تمامی ابعاد آن، نیازمند پژوهشهای مفصل تری است.
برنامهریزی و ثبات در برنامههای اقتصادی
برنامهریزی فرآیندی است که طی آن مدیران شرایط و وقایع آینده را پیش بینی کرده و بهترین راه برای دستیابی به اهداف را تعیین میکنند - Boone & Kurtz , 2012 - برنامه ریزی صحیح، نه تنها از هدر رفتن منابع و امکانات موجود و بالفعل کشور جلوگیری مینماید، بلکه باعث موفقیت کشور در جذب امکانات و منابع دیگر کشورها میشود. یکی از ابعاد و مولفههای اقتصاد مقاومتی، برنامهریزی و ثبات در برنامههای اقتصادی است.
مقام معظم رهبری طی دیداری که با کارگزاران نظام، کارگران و فعالان بخش تولید کشور داشتهاند؛ دوری از تصمیمات خلق الساعه، ثبات مقررات و داشتن دیدگاه بلندمدت در سیاستهای اقتصادی را از ملزومات اقتصاد مقاومتی دانسته اند - بیانات مقام معظم رهبری، 1391/05/03 و . - 1392/02/02 صنعت برق نیز همسو با سیاستهای کلان کشور، استراتژیها و برنامههای خود را حول رویکرد اقتصاد مقاومتی متمرکز نموده است. موضوعات استراتژیک صنعت برق در اقتصاد مقاومتی در 4 محور، ساماندهی اقتصاد برق، مدیریت سمت تقاضا، ترکیب بهینه سبد تولید و شبکه انتقال و توزیع کارآمد تعیین شده اند - علیزاده، . - 1393
وزیر نیرو طی نشستی با رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، بورس انرژی را مکانی مناسب برای ساماندهی اقتصاد برق دانست. بورس مستقل در بخش انرژی می تواند علاوه بر کشف قیمت و شفاف سازی بازار، ایران را به عنوان تعیین کننده قیمت انرژی منطقه معرفی نماید. در بورس انرژی قیمتهای سقف و کف را دولت تعیین می کند؛ ولی دامنه قیمتی مناسبی برای معاملات وجود دارد؛ در این حالت شرکت های توزیع متناسب با خرید برق از بورس انرژی، هزینه خدمات توزیع را دریافت میکنند و کلیه نیروگاهها هم با توجه به میزان عرضه در بورس انرژی، بهای برق تولیدی خود را به صورت نقدی دریافت میکنند. این تبادلات زمینه کشف قیمت متعادل برق را فراهم می نماید.
مدیر عامل بورس انرژی، امکان معاملات برق در سطح مصرف کنندگان عمده، تخصیص منابع مالی شرکتهای توزیع و تولید نیروی برق، انجام معاملات گواهی ظرفیت، فعال سازی رینگ بینالملل معاملات برق در بورس انرژی و گشایش نمادهای معاملاتی با دوره تحویل طولانیتر مانند نمادهای هفتگی، ماهانه و فصلی را از جمله برنامه های آتی بورس انرژی برای توسعه صنعت برق کشور دانست - خبرگزاری فارس، . - 1392/11/20
