بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با تغییر الگوی زندگی و ساختار خانواده ها، نیاز افراد به فضاهای مسکونی در حال تغییر و دگرگونی است. مسکن و سکونت، همواره از شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی هر منطقه تبعیت می کنند. بدین ترتیب خانه ی دیروز یک خانواده ، دیگر مناسب فردای او نیست و عدم توجه به مقوله انعطاف پذیری در طول زمان مشکلاتی مانند عمر کم و بازدهی عملکردی نامناسب ساختمان و مشکلات زیست محیطی را در پی خواهد داشت. ماهیت، میزان کمبود و وجوه نیازهای سکونتی بر حسب گروههای درآمدی طبقه های اجتماعی متفاوت است، یکی از این راه حل ها ایجاد مسکن انعطاف پذیر می باشد. مسکن انعطاف پذیر باید بتواند، به سهولت در برابر تغییرات دوره زندگی پاسخگو باشد، سیستم های پیش ساخته نوین در طراحی، انعطاف پذیری معینی را ممکن می سازند و امکان بهبود را بوجود می آورند، در حالیکه سیستم های ساختمانی متداول برای تغییر طراحی نشده اند و هر تغییر شکلی در بنا با تخریب بخش و یا تمامی آن همراه می شود. این پاسخدهی در سه فرآیند مورد بررسی قرار می گیرد ، تطبیق پذیری ، تغییر پذیری و تنوع پذیری. هدف از این مطالعه که با روش های کتابخانه ای و مقایسه ای انجام شده است، خاصیت و استفاده از سیستم های پیش ساخته در مسکن انعطاف پذیر را مطرح می کند.
کلمات کلیدی: مسکن انعطاف پذیر، تطبیق پذیری، تنوع پذیری، پیش ساختگی.
مقدمه
تغییر روش زندگی، تمایل افراد را به سمت خانه هایی که دارای یک اتاق با سهمی برای فعالیتهای جمعی، اجتماعی باشند بیشتر نموده است هر چند مشاهده می گردد بسیاری از این فضاهای اسمی از بسیاری از فضاهای مشابه در خانه های قدیمی تر و یا خانه های ساخته شده در گذ شته کوچکترند - نیکروان مفرد و ارفعی، . - 8 :81 شاخ صی که تا حد زیادی میتواند میزان پا سخگویی به این نیازها را ارزیابی کنند انعطاف پذیری در طراحی م سکن ا ست. م سکن انعطاف پذیر به عنوان مسکنی است که می تواند با نیازهای در حال تغییر کاربران وفق پیدا کند، شامل امکان انتخاب طرح بندی های مختلف م سکن قبل از ا سکان و همچنین توانایی برای تنظیم م سکن در یک بازه زمانی، شامل پتان سیل ترکیب فن آوری های جدید برای تنظیم جمعیت در حال تغییر و یا حتی به طور کامل، تغییر استفاده ساختمان از مسکن به چیز دیگری می گردد - Schneider & Till, 2005:287 - مطرح می شود.
سی ستم انعطاف پذیر در برابر تغییر، پا سخگو می با شد، سی ستم های ساختمانی نوین در طراحی، انعطاف پذیری معینی را ممکن می سازند و امکان بهبود را بوجود می آورند، در حالیکه سیستم های ساختمانی متداول برای تغییر طراحی نشده اند و هر تغییر شکلی در بنا با تخریب بخش و یا گاه تمامی آن همراه خواهد بود. برای افزایش ظرفیت تغییر شکل ساختمان ها، ساخت بناها باید بر بهره وری ساختمان و روش های ساخت نوآورانه تمرکز بیشتری پیدا کند تا سازه های انعطاف پذیرتری حاصل آمده و اجزای این سازه ها به راحتی قابل جایگزینی، استفاده مجدد یا بازیافت باشند همچنین، روش های گذشته و کنونی انبوه سازی فاقد تعادل مناسب میان جنبه های عملکردی، زیبایی شناسی و ظرفیت شخصی سازی برای ساکنان بوده است و انبوه سازی م سکن با اعمال رویکردهای طراحی صنعتی می تواند ارتقا یابد، در این پژوهش به رویکرد صنعت پیش ساختگی در مسکن انعطاف پذیر پرداخته خواهد شد.
این پژوهش به دنبال پاسخگویی به سوالات ذیل در ساختار خود می باشد: هست: پاسخ به سؤالات زیر را در ساختار این پژوهش دید:
❖ چگونه انعطاف پذیری به عنوان یک ایده می تواند به طراحی کمک کند؟
❖ مزیت های پیش ساختگی در طراحی انعطاف پذیر؟
❖ مزیت های انعطاف پذیری در طراحی کدامند؟ مزایای طراحی انعطاف پذیر چیست؟
پیشینه تحقیق
ایده طراحی انعطاف پذیر واحدهای مسکونی از ابتدای قرن 20 به عنوان بخشی از جنبش مدرن به وسیله معمارانی مانند لوکوربوزیه، میس وندرروهه و سپس هابراکن و هرتس برگر مطرح گردید؛ این ایده ناشی از تحولات رخدادها در فن آوری بود که جداسازی ساختارهای ثابت بنا را از عناصر آن ممکن می ساخت، با رایج شدن روش ها و راهکارهای مختلفی مانند مبلمان تاشو، پارتیشن های متحرک و ... امکان همپوشانی کارکردی فضاها در ترکیب بندی داخلی بنا نیز فراهم شد. در مورد بررسی های انعطاف پذیری در این پژوهش می توان آثار جرمی تا و تاتجانا اشنایدر با عنوان مسکن انعطاف پذیر - 2007 - که آخرین مطالعات در مورد "انعطاف پذیری" در زمینه مسکن و نشان دهنده یک تحقیق جامع در اوایل قرن بیستم است، که تعریف و بحث در مورد اصطلاح "انعطاف پذیری" در"مسکن انعطاف پذیر" را با ارائه نقد در وضعیت کنونی مسکن بریتانیا، نشان می دهند و سودمندی اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را به عنوان منافع مسکن قابل انعطاف معرفی می کنند و دو مقاله با عنوان " مسکن انعطاف پذیر : به معنی پایان" - - 2005 و " مسکن انعطاف پذیر: فرصت ها و محدودیت ها" - 2005 - و مقاله جان هابراکن با عنوان "طراحی برای انعطاف پذیری" - - 2008 و در ایران نیز به این مقوله پرداخته شده است، به طور مثال مقاله الگویی برای تحلیل انعطاف پذیری در مسکن سنتی ایران نوشته دکتر علیرضا عینی فر که مستخرج از طرح پژوهشی با همین نام در دانشگاه تهران نام برد که به گونه ها و عوامل انعطاف پذیری در مسکن سنتی می پردازد، پژوهش های جلیل اولیا و ... در تمام این منابع انعطاف پذیری در انطباق با تغییرات مسکن با توجه به نیازهای فعلی و آینده کاربران است.
مبانی نظری
انعطاف پذیری در اصطلاح عام، قابلیت خم شدن، تغییر پذیری، حساس نبودن به اصلاح یا تغییر، آماده ظرفیت داشتن برای سازگاری به مقاصد یا شرایط مختلف، آزادی از خشکی یا سفتی تعریف می گردد. یکی از اصول اساسی طراحی انعطاف پذیر، جلوگیری از عدم انعطاف است . - Schneider & Till, 2005:287 - به عبارت دیگر در طراحی قطعات یک ساختمان در دستیابی به انعطاف پذیری، نقش حیاتی را در نظر گرفتن معایب انعطاف ناپذیری بازی می کند. در این قسمت باید دو جنبه مورد توجه قرار گیرد: تعداد فضاها و اماکن مناسب برای رشد فرهنگی و اجتماعی و میزان پاسخگویی آنها به نیازهای مربوطه است. از این رو ابتدا باید کمیت فضاهایی که میتوانند نیازهای مربوط به رشد معنوی و اجتماعی را برآورده کنند بررسی شود - حبیبی و همکاران، - 82: 67، به عبارت دیگر فضاهایی که انعطاف پذیر باشند. بناهای انعطاف پذیر در صدد پاسخ به شرایط متغیر دوره استفاده، عملکرد یا مکان هستند. ساختمان ها دوره زندگی طولانی و پیچیده ای دارند و در طی آن پارامترهای کاربردشان تغییر گسترده ای پیدا می کند.
اغلب در سایت های دائمی ساخته می شوند ولی به همان صورت که سایر ساختمان ها گسترش می یابند یا جایگزین می شوند، محیط پیرامونی آنها نیز به صورت مداوم تغییر می یابد. نیاز به انعطاف پذیری و سازگاری با شرایط جدید، نه تنها از شرایط مطلوب و امکان، بلکه از اقتصاد و نیاز نیز نشأت می گیرد - اولیا و همکاران، . - 6 :89 از راه حل های درک رابطه میان نیازهای مورد انتظار و نیازهای متعارف، استفاده از مشارکت مردم و نظر بهره برداران در فرایند برنامه ریزی و طراحی است. مشارکت مردم در این فرایند امکان انطباق مسکن با نیازهای آنها را افزایش می دهد و در نتیجه رضایت عمومی از مسکن را بالا می برد. فراهم آوردن امکان تغییر، قابلیت تطبیق فضاها با نیازها و تغییر فضای زندگی بر اساس سلیقه شخصی از ویژگی های خانه آرمانی است - عینی فر، . - 65 :82 در طراحی مسکن، تعاریف " انعطاف پذیری" و " سازگاری" گاه معادل و گاه مترادف یکدیگر استفاده می
