بخشی از مقاله
چکیده
مسکن و سکونت، همواره از شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی هر منطقه تبعیت می کنند . ماهیت، میزان کمبود و وجوه نیازهای سکونتی بر حسب گروه های درآمدی، قشرهای اجتماعی متفاوت است. بدیهی است هر یک به تبع ویژگی های خود، راه حل ها ی متفاوتی را طلب می کند .یکی از این راه حلها مسکن انعطاف پذیر می باشد .مسکن انعطاف پذیر باید بتواند به سهولت در برابر تغییرات دوره زندگی پاسخگو باشد .سیستم های ساختمانی نوین در طراحی، انعطاف پذیری معینی را ممکن می سازند و امکان بهبود را به وجود می آورند، در حالیکه سیستم های ساختمانی متداول برای تغییر طراحی نشده اند و هر تغییر شکلی در بنا با تخریب بخش و یا گاه تمامی آن همراه خواهد بود .مزایای چنین رویکردی در طراحی قابل ملاحظه است: قابلیت استفاده برای مدت زمان بیشتری را دارا است، با تجربه و مداخله کاربران مطابقت پیدا می کند، ماندگاری اقتصادی و اکولوژیکی بیشتری دارد و از مزایای ابداعات تکنیکی به سهولت برخوردار می شود، این مزیت با توجه به خواسته ها ی کاربران و تنگنا ها ی زما نی، صنعت پیش ساختگی و مدولار ساختمان را مطرح می سازد.
هدف از این مطالعه که با روش های کتابخانه ای و مقایسه ای انجام شده است، خاصیت و استفاده از مدولار و پیش ساختگی در مسکن انعطاف پذیر می باشد .مسکن پیش ساخته جذابیتی فرا زمانی برای این امر محسوب می گردد .ضروری است بر ای فراهم کردن انعطاف پذیری در معماری مسکن، سیستم برنامه ریزی شده ای در کنار پیش ساختگی باشد که این همان مدولار در سیستم ها ی ساختما نی است .در ادامه در طراحی مسکن، با تعاریف " انعطاف پذیری "و " سازگاری "آشنا خواهیم شد و با ذکر مزایای انعطاف پذیری در مسکن به اثبات روش ها و تکنولوژیهای کارکردی در رده ساخت و تولید با منشاء پیش ساختگی و مدولار پرداخته می شود.
واژگان کلیدی: مسکن انعطاف پذیر، پیش ساختگی، بهره وری، مدولار، سرعت
مقدمه
با توجه به تعریف مسکن، فضای مسکونی باید بتواند شرایط لازم را برای رشد فردی هر یک از افراد خانواده اعم از خرد و بزرگ فراهم آورد .یعنی هر یک از افراد خانه باید قادر باشند برحسب نیازهای روحی و روانی و علایق خود، فضای مناسب و حریم لازم را برای انجام فعالیت ها و کسب آسایش و آرامش بیابند .در عین حال فضای مسکونی باید بتواند محیط لازم را برای برقراری رابطه خانوادگی و هم بستگی آن و حفظ کیان خانواده ایجاد کند - حبیبی و همکاران،. - 80:67 تغییر روش زندگی، تمایل افراد را به سمت خانه هایی که دارای یک اتاق با سهمی برای فعالیت های جمعی، اجتماعی باشند بیشتر نموده است . هر چند مشاهده می گردد بسیاری از این فضاهای اسمی از بسیاری از فضاهای مشابه در خانه های قدیمی تر و یا خانه های ساخته شده در گذشته کوچک ترند - نیکروان مفرد و ارفعی،. - 8:81
شاخصی که تا حد زیادی می تواند میزان پاسخگویی به این نیازها را ارزیابی کنند انعطاف پذیری در طراحی مسکن است. مسکن انعطاف پذیر به عنوان مسکنی است که میتواند با نیازهای در حال تغییر کاربران وفق پیدا کند، شامل امکان انتخاب طرح بندی های مختلف مسکن قبل از اسکان و همچنین توانایی برای تنظیم مسکن در یک بازه زمانی، شامل پتانسیل ترکیب فن اوری های جدید برای تنظیم جمعیت در حال تغییر و یا حتی به طور کامل، تغییر استفاده ساختمان از مسکن به چیز دیگری مطرح می شود .سیستم انعطاف پذیر در برابر تغییر ، پاسخگو می باشد، سیستم های ساختمانی نوین در طراحی، انعطاف پذیری معینی را ممکن می سازند و امکان بهبود را به وجود می آورند، در حالیکه سیستم های ساختمانی متداول برای تغییر طراحی نشده اند و هر تغییر شکلی در بنا با تخریب بخش و یا گاه تمامی آن همراه خواهد بود. برای افزایش ظرفیت تغییر شکل ساختمان ها ، ساخت بناها باید بر بهره وری ساختمان و روش های ساخت نوآورانه تمرکز بیشتری پیدا کند تا سازه های انعطاف پذیرتری حاصل آمده و اجزای این سازهها به راحتی قابل جایگزینی، استفاده مجدد یا بازیافت باشند .
همچنین روشهای گذشته و کنونی انبوه سازی فاقد تعادل مناسب میان جنبه های عملکردی ، زیبایی شناسی و ظرفیت شخصی سازی برای ساکنان بوده است و انبوه سازی مسکن با اعمال رویکردهای طراحی صنعتی می تواند ارتقا یابد. در این پژوهش به رویکرد صنعت پیش ساختگی و مدولار در مسکن انعطاف پذیر پرداخته خواهد شد. پاسخ به سؤالات زیر را در ساختار این پژوهش می توان دید:
-چگونه ایده انعطاف پذیری به عنوان یک رویکرد در طراحی و معماری ساختمان می تواند اثر گذار باشد؟ -مزایای طراحی انعطاف پذیر چیست؟
-پیش ساختگی و طراحی مدولار چه مزیت هایی را برای طراحی انعطاف پذیر ارائه می دهند؟
پیشینه تحقیق
ایده طراحی انعطاف پذیر واحدهای مسکونی از ابتدای قرن 20 به عنوان بخشی از جنبش مدرن به وسیله معمارانی مانند لوکوربوزیه، میس وند روهه و سپس هابراکن و هرتس برگر مطرح گردید . این ایده ناشی از تحولات رخدادها در فن آوری بود که جداسازی ساختارهای ثابت بنا را از عناصر آن ممکن می ساخت . با رایج شدن روش ها و راه کارهای مختلفی مانند مبلمان تاشو، پارتیشن های متحرک و ... امکان همپوشانی کارکردی فضاها در ترکیب بندی داخلی بنا نیز فراهم شد. در مورد بررسی انعطاف پذیری در این پژوهش آثار جرمی تا و تاتجانا اشنایدر با عنوان مسکن انعطاف پذیر - - 2007
که آخرین مطالعات در مورد انعطاف پذیری در زمینه مسکن و نشان دهنده یک تحقیق جامع در اوایل قرن بیستم است مورد استفاده بوده است که تعریف و بحث در مورد اصطلاح" انعطاف پذیری " در"مسکن انعطاف پذیر "را با ارائه نقد در وضعیت کنونی مسکن بریتانیا، نشان می دهند و سودمندی اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را به عنوان منافع مسکن قابل انعطاف معرفی می کنند و دو مقاله با عنوان " مسکن انعطاف پذیر :به معنی پایان - - 2005 "و " مسکن انعطاف پذیر: فرصت ها و محدودیت ها - " 2005 - و مقاله جان هابراکن با عنوان" طراحی برای انعطاف پذیری - " - 2008 و از پژوهش های موجود در ایران نیز می توان از مقاله الگویی برای تحلیل انعطاف پذیری در مسکن سنتی ایران نوشته دکتر علیرضا عینی فر که مستخرج از طرح پژوهشی با همین نام در دانشگاه تهران است نام برد که به گونه ها و عوامل انعطاف پذیری در مسکن سنتی می پردازد و یا پژوهش های جلیل اولیا و ... که در تمام این منابع، انعطاف پذیری در انطباق با تغییرات مسکن با توجه به نیازهای فعلی و آینده کاربران است . به عبارت دیگر، تفکر بلند مدت در فرایند طراحی مد نظر است.
مبانی نظری
انعطاف پذیری در اصطلاح عام، قابلیت خم شدن، تغییر پذیری، حساس نبودن به اصلاح یا تغییر، آمادگی و ظرفیت داشتن برای سازگاری به مقاصد یا شرایط مختلف و آزادی از خشکی یا سفتی تعریف می گردد. یکی از اصول اساسی طراحی انعطاف پذیر، جلوگیری از عدم انعطاف است. به عبارت دیگر در طراحی قطعات یک ساختمان در دستیابی به انعطاف پذیری، نقش حیاتی را در نظر گرفتن معایب انعطاف ناپذیری بازی می کند. در این قسمت باید دو جنبه مورد توجه قرار گیرد: تعداد فضاها و اماکن مناسب برای رشد فرهنگی و اجتماعی و میزان پاسخگویی آن ها به نیازهای مربوطه است . از این رو ابتدا باید کمیت فضاهایی که می توانند نیازهای مربوط به رشد معنوی و اجتماعی را برآورده کنند بررسی شود - حبیبی و همکاران، - 82:67 به عبارت دیگر فضاهایی که انعطاف پذیر باشند . بناهای انعطاف پذیر در صدد پاسخ به شرایط متغیر دوره استفاده، عملکرد یا مکان هستند .ساختمان ها دوره زندگی طولانی و پیچیدهای دارند و در طی آن پارامترهای کاربردشان تغییر گستردهای پیدا می کند .اغلب در سایت های دائمی ساخته می شوند ولی به همان صورت که سایر ساختمان ها گسترش می یابند یا جایگزین می شوند، محیط پیرامونی آنها نیز به صورت مداوم تغییر می یابد .نیاز به انعطاف پذیری و سازگاری با شرایط
