بخشی از مقاله
چکیده
امروزه کارآفرینی با قابلیت افزایش اشتغال زایی مولد و توسعه پایدار، توسعه فعالیتهای خویشفرما در عرصه اقتصادی، سازندگی اجتماعی و کاهش سطح فقر، مورد توجه متخصصان و محققان عرصه یادگیری و یادهی قرار گرفته است . به همین دلیل و باتوجه به ویژگیهای بافتار کارآفرینی و اهمیت مهارتهای گوناگون فنی، شخصی و مدیریتی در این بافتار، استفاده از رویکردها، ابزارها و شیوههای نوین آموزشی در این حوزه مورد توجه برنامهریزان آموزشی میباشد. در این بین توجه به سازوکارهای جدیدی که به توسعه خلاقیت و ایجاد انگیزش در روند یادگیری کمک کنند، سهم بیشتری را به خود اختصاص دادهاند. این موارد از یک سو و حجم سرمایهگذاریها و گسترش روزافزون بازیهای رایانهای از دیگر سو سبب شد تا محمل اصلی رویکرد پیشنهادی، یادگیری مبتنی بر بازی باشد. در این مقاله سعی شده تا با استفاده از ظرفیتهای موجود در یادگیری مبتنی بر بازی، رویکردی نوین پیشنهاد شود تا برنامهریزان حوزه یادگیری بتوانند برای ارتقای مهارتهای لازم در حوزه کارآفرینی از آن استفاده نمایند.
برای ارزیابی و اعتبارسنجی رویکرد پیشنهادی از روش محکزنی در حوزه آموزش کارآفرینی رشته علوم تربیتی استفاده شده است. در همین راستا، برای نشان دادن قابلیت بکارگیری و اعتبارسنجی رویکرد پیشنهادی در ارائه برنامه درسی آموزش کارآفرینی، سناریویی بر مبنای برنامه درسی آموزش کارآفرینی رشته علوم تربیتی ارائه میشود. برای توسعه اهداف آموزشی ذکر شده بر مبنای سرفصلهای پیشنهادی، روش یاددهی- یادگیری مبتنی بر بازی با توجه به رویکرد پیشنهادی مقاله ارائه شده است. نتایج حاصل از رویکرد پیشنهادی نشان داد که رویکرد پیشنهادی امکان برقراری ارتباطی نظاممند میان سطوح شناختی لازم اهداف یادگیری، فعالیتهای یادگیری، سبکهای بازی و مهارتهای بافتار مورد نظر است. این ارتباط نظاممند در روند طراحی اجزای دورهها، تهیه محتوای مبتنی بربازی و همچنین ارزیابی دوره های مختلف کارآفرینی به خوبی قابل استفاده است.
کلیدواژه ها: یادگیری مبتنی بر بازی؛ آموزش کارآفرینی؛ سبک بازی؛ مهارتهای ارتقا یافته؛ مهارتهای کارآفرینی؛ مدل شناختی بلوم
-1 مقدمه
شاخصهای متعددی وجود دارند که میتوانند کارآفرینی را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار دهند و منجر به اشتغالزایی و توسعه اقتصادی گردند . یکی از این شاخصها سرمایهگذاری در بخش آموزش کارآفرینی است . توسعه خلاقیت و کارآفرینی فرآیندی است که به برنامه ریزی آموزشی نیاز دارد و بر نگرش کارآفرینانه افراد در سطوح مختلف جامعه از دانشگاه تا صنعت تأثیر میگذارد - شکاری و دیگران . - Ahmad et al. 2008 - - 1390 آموزش کارآفرینی ابزار مهمی برای آموزش افراد و موفقیت آنها در بازار های جهانی است که می تواند از طریق توسعه مهارتها، دانش آفرینی و شناسایی فرصت های بالقوه کارآفرینانه تحقق یابد. از ملزومات کارآفرینی کسب مهارتهای شخصی، مدیریتی و فنی کارآفرینی شامل ارتقاء مهارتهایی از قبیل توسعه خلاقیت، مخاطرهپذیری، نوآوری، تعامل و همکاری، رقابتپذیری، ایجاد انگیزه و ....میباشد - شکاری و دیگران - comhairle 2012 - - 1390 . - Wilson et al. 2009
از سوی دیگر، در زمینه آموزش و توسعه کارآفرینی، مشکلاتی مانند عدم دسترسی به محتوای مناسب و مرتبط، فضای رقابتی و عدم ارتباط لازم بین کارآفرینان با سایر افراد، عدم دسترسی به تجارب و به اشتراک گذاری جریان تجربهها و نبود انگیزه لازم برای کسب مهارتهای کارآفری نی، ما را به سمت بهره گیری از شیوههای نوین آموزشی سوق میدهد. یکی از کارآمدترین شیوهها، یادگیری مبتنی بر بازی است که میتواند به عنوان ابزاری مناسب به منظور ارتقاء مهارتهای کارآفرینی از اهمیت بسزایی برخوردار باشد . بازیهای آموزشی دارای پتانسل بالقوه برای کشف دانش، ایجاد ایدههای خلاقانه و توسعه مهارتهای کارآفرینی در فضایی جذاب و سرگرم کننده می باشند.
در زمینه بکارگیری یادگیری مبتنی بر بازی برای آموزش کارآفرینی تحقیقات اندکی صورت گرفته است - اجاقلو و دیگران . - 1391 از جمله نقاط ضعف اینتحقیقات نداشتن نگاهی جامع به مفهوم بازی و سبکهای مختلف آن بوده است و صرفا تحقق بحث آموزش کارآفرینی از زاویه دید یکی از سبکهای مطرح در بحث یادگیری مبتنی بر بازی عنوان و بررسی شده است. از این رو رویکردهایی که ضمن نگاه جامع به بحث بازیهای آموزشی، فعالیتهای یادگیری و مهارتهای ارتقاء یافته بازیکنان در حین انتخاب سبک بازی مناسب را مدنظر قرار دهند برای تحقق اهداف یادگیری کارآمدی بیشتری دارند که در این مقاله رویکرد پیشنهادی براین مبنا استوار است ضمن آنکه به سطوح شناختی اهداف یادگیری نیز همزمان توجه دارد.
-2رویکرد یادگیری مبتنی بر بازی
بازی علاوه بر کارکردهایی نظیر سرگرمی، از نقش آموزشی ﻭ تقویت قدرت خلاقیت و آفرینشگری نیز برخوردار بوده است . پیشرفت فناوری، کاهش هزینه استفاده از فناوری، گرایش نسل جوان به رایانه و اینترنت و توسعه شبکههای ارتباطی باعث توجه به ابزارهای جدید در این حوزه و جایگزینی شیوه های نوین آموزش جهت استفاده بهینه از این امکانات شده است. یکی از روشهای نوین، آموزش از طریق بازیهای رایانه ای، به عنوان نسل بعدی یادگیری الکترونیکی می باشد. بازی های آموزشی، با فراهم نمودن فضایی مشابه دنیای واقعی از پتانسیل ایجاد محیطهای فعالﻭجذاب برای یادگیری، حل مسئله، ارتباطات و فعالیتهای گروهی برخوردارند و انجمنی را برای تمرین و یادگیری از شکست فراهم مینمایند. رویکرد یادگیری مبتنی بر بازی با ارائه فضایی امن به بازیکنان فرصت بازی، کاوشگری و کسب تجربه و لذت بردن از فرآیند یادگیری را میدهد - . - Whitton 2012 بنابراین میتوان گفت، بازیهای آموزشی از طریق افزایش انگیزه، مشارکت بازیکنان آموزشی و پشتیبانی از فعالیتها و اهداف یادگیری، باعث رشد یادگیری اثربخش و پرورش خلاقیت و در نتیجه توسعه مهارتهای کارآفرینی می شوند - خراط - 1390-1389
-1-2سبکهای بازی
سبک بازی بیانگر محتوای روایی بازی است . سبکهای بازی را میتوان به عنوان کنشی، ماجراجویی، پازل، ایفای نقش، شبیهسازی، ورزشی و استراتژی طبقهبندی مینمود. از اینرو با توجه به اینکه سبکهای بازی تاثیرات متفاوتی بر روی فعالیتهای یادگیری دارند بنابراین مشخصههای کلیدی هر یک از سبکهای بازی در این بخش از مقاله مورد بررسی قرار گرفتهاند - Rapeepisarn et al. 2008 - . سبک کنشی به عنوان یکی از شناختهشده ترین سبکهای بازی مطرح است و مهارتاصلی مورد نیاز برای انجام این نوع سبک بازی، جوابگویی و واکنش متقابل میباشد.بازیهای با سبک ماجراجویی مانند Myst و Syberiaجذابترین روایتهای داستانی را ارائه میدهند و بارزترینمهارتهای کلیدی مورد نیاز برای انجام این سبک بازیها شامل استدلال، خلاقیت و کنجکاوی و کاوشگری میباشد . - Santiago et al. 2012 -
سبک بازیهای پازل مانند مکعب هوشمند I.Q. و Tetris، اغلب با بودجه کم در بستر وب منتشر میشوند و مشخصه کلیدی این نوع بازیها جاذبه اولیه آنها برای حل مسئله، برنامهریزی، مدیریت زمان و توجه میباشد . - Grace 2005 - همچنین بازیهای ایفای نقش مانند Baldour’s Gate ، Neverwinter Nights و Ultimaروایت داستانی درون بازی را از طریق شیوههای نوآورانه ادامه میدهند و به بازیکن امکان غوطهوری در نقش شخصیت بازی را میدهند. از اینرو مشخصههای کلیدی این سبک بازیها نوآوری، سازماندهی، برنامه ریزی و توجه میباشد. سبک بازیهای شبیهسازی مانند Gran Tourismo و Tycoon نیز عناصر شبیهسازی را برای شبیهسازی فیزیکی برای فعالیتهای خاصی مانند پرواز هواپیما و یا وضعیتهای واقعی مانند قرارگیری در موقعیتهای ویژه مدیریتی مدنظر قرار میدهند که به بازیکن توانایی انطباق خود با شرایط و موقعیتهای دنیای واقعی نظیر موقعیتهای سرمایهگذاری در دوره رکود اقتصادی یا وضعیت نابسامانیهای اجتماعی را میدهد.
بارزترین مهارتهای شناختی این سبک بازیهابرنامهریزی و سازماندهی میباشد. همچنین بازیهای به سبک استراتژی مانند Civilization از داستانسرایی زیاد استفاده نمیکنند، گرچه بازیهای اخیر این سبک بر روی روایت داستانی با کیفیت تاکید دارند. مشخصه کلیدی این سبک بازیها استدلال و حل مسئله میباشد. در نهایت سبک بازیهای ورزشی مانند FIFA Soccer 12، Grand Slam Tennis 2 و Tiger Woods’ Golf تجارب ورزشی ورزشهایی مانند فوتبال، بیس بال، گلف و .. را شبیهسازی نموده و علاوه برآن بر استراتژی نهان ورزشی تمرکز میکنند . از بارزترین مشخصههای کلیدی این بازیها مهارتهای سازماندهی و مهارتهای تصمیمگیری میباشد - . - Santiago et al. 2012
-3ارتباط بین سبک های بازی، فعالیتهای یادگیری و مهارتهای ارتقاء یافته بازیکنان در سطوح طبقه بندی بلوم
سبکهای بازیهای رایانهای به منظور شفافسازی اهداف یادگیری طراحی شده اند. انتخاب یک سبک بازی مناسب برای تحقق اهداف یادگیری از دیگر مسائلی است که در طول فرآیند توسعه بازی رایانهای مورد توجه قرار میگیرد. عواملی همچون تفاوتهای فردی و نیازهای آموزشی از جمله عوامل تأثیر گذار در انتخاب سبک بازی مناسب از طرف بازیکنان است. شیوههای متعددی برای انتخاب سبک بازی برای هر یادگیرنده وجود دارد. یکی از این شیوهها انتخاب سبک بازی با هدف انتخاب فعالیتهای یادگیری خاص و در نتیجه ارتقاء و توسعه مهارتهای ویژهای در یادگیرنده میباشد. استفاده از طبقه بندی هدفهای آموزشی بلوم به طراحان کمک میکند که در طراحی بازیهای خود، جنبههای مختلف آموزش را لحاظ کنند، بنابراین مهارتهای شناختی بلوم میتوانند در بافتار هر سبک بازی توسط بازیکنان یه کار گرفته شده و توسعه یابند. در ادامه در جدول 1 ارتباط بین آنچه که بازیکنان در هر سبک فرا میگیرند - هدف یادگیری - ، سطوح مهارتهای ارتقا یافته
