بخشی از مقاله
ريسک هاي نوظهور در صنعت بيمه
چکيده
بيمه ، تجارتي پيچيده است که در يک اقتصاد مدرن، تعهدي چند بعدي را متوجه شرکت هاي بيمه ساخته و تأثير متقابلي بر بسياري از جنبه هاي زندگي ما دارد. همگام با پيشرفت دنيا و ظهور فناوري هاي جديد، ريسکهاي جديدي نيز پديدار شده و تواتر وشدت برخي ريسکها افزايش يافته است . اين ريسک ها در اين مقاله در دو گروه اصلي طبقه بندي مي گردند. گروه اول ريسکهايي است که به تبع تحولات جوامع بشري براي ابعاد زندگي بشر ايجاد گرديده اند.
ريسک هاي زيست محيطي ،تغييرات اقليمي ، بيماري هاي جديد ناشي از آلودگي هاي گوناگون همگي در اين دسته قابل طبقه بندي است . دسته دوم ريسکهايي است که اساسا خود اين تحولات تکنولوپيک را تهديد مي کند. در اين گروه ريسک هاي صنعتي ، کمبود انرژي، تحولات بازارهاي مالي و غيره قابل بررسي هستند. در اين مقاله ابتدا مقدمه اي درباره ريسک و مراحل مديريت آن بيان شده است . سپس طبقه بندي ريسکها بر حسب طبقه بندي مجمع جهاني اقتصاد در سال ٢٠١٠ شرح داده شده و راه کار مديريت هريک از آنها بيان گرديده است .
واژگان کليدي : ريسک، بيمه ، مديريت ريسک، ريسکهاي نوظهور
مقدمه
نويسندگان کتب درسي وساير مؤلفان تعاريف متعددي از ريسک ارائه کرده اند. اين واژه ممکن است ريشه عربي يا فرانسوي داشته باشد و يا از واژه لاتين ريسيکيوم(Risicum) گرفته شده باشد.، ليکن تعريف صريح و واحدي از ريسک وجود ندارد. براي مثال، برخي از مؤلفان ريسک را به معناي عدم اطمينان از وقوع خسارت دانست اند و برخي آن را حالت امکان وقوع خسارت دانسته اند و برخي آن را حالت امکان وقوع خسارت تعريف کرده اند و اين که ريسک جز پيشامد مضر، هيچ معنايي ندارد. به هر صورت، با تمام اختلاف نظرها، در سال ١٩٦٦ کميته اصطلاح شناسي انجمن بيمه و ريسک آمريکا، اين تعريف را براي واژه ريسک تاييد و تصويب کرد:"عدم اطمينان از پيامدهاي حادثه اي که دو احتمال يا بيشتر دارد"(حقيقي کفاش، مظلومي و لاليان پور، (1386
مديريت ريسک فرايند شناسايي ، ارزيابي و کنترل ريسکهاي اتفاقي بالقوهاي است که مشخصا پيشامدهاي ممکن آن خسارت يا عدم تغيير در وضع موجود مي باشد. اين فرآيند شامل مراحل زير است (ويليامز و هاينز، ١٣٨٥):
- تعريف اهدافي که شرکت از فرآيند مديريت ريسک به دنبال آنهاست .
- شناسايي ريسک ها: هنگامي که اهداف اساسي مديريت ريسک تعريف شدند، مدير ريسک بايد ريسکهاي شرکت را شناسايي کند. شناسايي ريسک شايد مشکل ترين وظيفه اي باشد که مدير ريسک بايد انجام دهد. قصور يا ناتواني در شناسايي ريسکهاي شرکت بدين معناست که مدير ريسک فرصتي براي مقابله آگاهانه با اين ريسکهاي ناشناخته نخواهد داشت .
- ارزيابي خسارات بالقوه در طول دوره برنامه ريزي شده مرتبط با اين ريسکها : اين ارزيابي شامل تعيين :
. احتمال يا شانس وقوع خسارت
. اثري که اين خسارتها بر روي وضعيت مالي شرکت در صورت وقوع خواهند داشت ،
مي باشد. فرآيند ارزيابي به دليل نشان دادن ريسکهاي جديتر و به تبع آن نشان دادن ريسکهايي که نيازمند توجه فوري مي باشند، از اهميت ويژهاي برخوردار است .
- هنگامي که ريسکها شناسايي و ارزيابي شدند، مدير ريسک بايد بهترين ترکيب از ابزارهايي که در مقابله با مشکلات ناشي از آنها کاربرد دارند را انتخاب نمايد. اين ابزارها عمدتا عبارتند از:اجتناب از ريسک، کاهش دادن احتمال وقوع خسارت يا در صورتي که اتفاق افتاد جلوگيري از توسعه دامنه آن، انتقال خسارت بالقوه به طرف ديگر (شرکتهاي بيمه يا شرکتهايي که در زمينه پذيرش ريسک فعاليت مي کنند)،نگهداري و تحمل اين خسارات توسط خود شرکت (خود بيمه گري).گزينه انتقال شامل خريد بيمه مي باشد اگرچه محدود به آن نيست . مدير ريسک در انتخاب مناسب ترين ترکيب از اين ابزارها بايد هزينه ها و ساير جنبه هاي استفاده از هر ترکيب را مورد توجه قرار دهد. همچنين مي بايست وضعيت مالي فعلي شرکت و اهداف مديريت ريسک آن را مورد ملاحظه قرار دهد. همان طوري که در بالا اشاره شد، در چنين حالتي مدير ريسک ممکن است تصميم به اصلاح اهداف اشاره شده بگيرد.
- بعد از تصميم گيري در خصوص ابزارهاي انتخابي مديريت ريسک، مدير ريسک بايد تصميمات اتخاذ شده را اجرا نمايد. بعنوان مثال در صورتي که بيمه خريداري گردد، تعيين کردن مناسب ترين پوشش ، يافتن منطقي ترين نرخ و انتخاب بيمه گر قسمتي از فرآيند اجرا مي باشد.
- نتايج تصميمات اخذ شده و اجرا شده در پنج مرحله اول بايد به منظور ارزيابي معقوليت آنها و تعيين اينکه آيا شرايط متغير، راه حلهاي متفاوتي را ايجاب مي کنند نظارت گردند.
همگام با پيشرفت دنيا و ظهور فناوري هاي جديد، ريسکهاي جديدي نيز ظاهر گشته اند و 1 تواتر.شدت برخي ريسکها نيز افزايش يافته است . بر اساس گزارش مجمع جهاني اقتصاد ريسکهاي اصلي جهان طي ٥ سال گذشته به شرح جدول ١ مي باشد(٢٠١٠ ,WEF).
. ريسک هاي اقتصادي
. ريسکهاي جغرافياي سياسي
. ريسکهاي زيست محيطي
. ريسک هاي اجتماعي
. ريسک هاي فناوري.
در نمودار زير بعد احتمال وقوع و شدت ريسکها بر حسب خسارت اقتصادي آنها در سال ٢٠١٠ نشان داده شده است .
نمودار ١. چشم انداز ريسک در سال ٢٠١٠: احتمال وقوع و شدت ريسک برحسب خسارت اقتصادي
توضيح :
١.نوسانات قيمت غذا ٢.نوسان قيمت نفت ٣. سقوط قابل ملاحظه ارزش دلار آمريکا ٣. کند شدن رشد اقتصادي چين ٥.
بحرانهاي مالي ٦. سقوط شديد قيمت دارايي ها ٧. تنزل ناشي از جهاني سازي در بازارهاي توسعه يافته ٨. تنزل ناشي از جهاني سازي در بازارهاي نوظهور ٩. مشکلات ناشي از مقررات ١٠. سرماي گذاري کمتر از حد لازم در حوزه زيرساختها ١١. تروريسم بين الملل ١٢. گسترش سلاحهاي هسته اي ١٣. ايران ١٤. کره شمالي ١٥. بي ثباتي اوضاع افغانستان ١٦. هرجومرج و جنايات فرامليتي ١٧. اسراييل -فلسطين ١٨. عراق ١٩. اختلافات دولت ها در سطح جهاني ٢٠. رويدادهاي حاد جوي ٢١. خشکسالي و بيابان زايي ٢٢. کمبود آب ٢٣. چرخند ٢٤. زلزله ٢٥. سيل در مناطق حاشيه رودخانه ٢٦. سيل در مناطق ساحلي ٢٧. آلودگي هوا ٢٨. از بين رفتن تنوع زيستي ٢٩. بيماريهاي کشنده مسري نوظهور ٣٠. بيماريهاي مسري ٣١. بيماريهاي مزمن ٣٢.
رژيمهاي حقوقي در قبال مسئوليتها ٣٣. مهاجرت ٣٤. اختلال در سيستمهاي اطلاعاتي زيربنايي ٣٥. ذرات نانوي سمي ٣٦. از بين
رفتن . دستکاري در در اطلاعات
١. ريسک هاي اقتصادي
١-١. نوسانات قيمت غذا
تغيير و افزايش ناگهاني قيمت ها بر مصرفکنندگان فقير سراسر دنيا (يعني کساني که سهم مواد غذايي در سبد مصرف آنها بيش از ٥٠٪ باشد) تاثير خواهد گذاشت .
٢-١. نوسان قيمت نفت
تغييرات ناگهاني قيمت نفت ، صنايع و مصرفکنندگاني را که به نفت وابستگي زيادي دارند، تحت فشار قرار خواهد داد.
٣-١. سقوط قابل ملاحظه ارزش دلار آمريکا
کاهش ارزش و رکود قابل ملاحظه دلار آمريکا بر نظام مالي و اقتصادي جهان تاثير خواهد گذاشت .
٤-١. کند شدن رشد اقتصادي چين : به ٦٪ و کمتر از آن
به علت وابستگي اقتصاد جهان به چين و به دليل اين که چين سهم زيادي از بازار دنيا را در اختيار داشته و سرمايه گذاري قابل توجه ذخاير چين در کشورهاي خارجي ، بر بازارهاي بين المللي مؤثر خواهد بود.
٥-١. بحران مالي
باعث افزايش نرخ بهره، فشار تورمي و ... مي گردد.
٦-١. سقوط شديد قيمت دارايي ها
اين امر به کاهش ثروت و نيز کاهش ميزان ثروت و در نتيجه مصرف خانوارها مي انجامد.
٧-١. تنزل ناشي از جهاني سازي (در بازارهاي توسعه يافته و نوظهور)
مانع گردش سرمايه ، کالا و نيروي کار و نيز عدم مشارکت ساختارهاي دولتي در مواجهه با چالش هاي بين المللي مي شود.
٨-١. مشکلات ناشي از مقررات
نامناسب بودن مقررات پيامدهاي ناگواري بر ساختارهاي صنعتي و بازار رقابتي خواهد داشت .
٩-١.سرمايه گذاري کمتر از حد لازم در تاسيسات زيربنايي
منجر به محدود شدن توسعه اقتصادي مي شود.
١٠-١. ريسک هاي نوسانات اقتصادي در آينده
اين ريسک ها در طبقه بندي مجمع جهاني اقتصاد نيامده اند اما مي توان بر حسب پديده انتظارات و آثار آن بر محيط مديريت ريسک در مورد آن بررسي نمود. براي مثال صرفنظر از مباحث مرتبط با قيمت نفت بحث عرضه نفت در آينده و تبعات آن بر استفاده از ساير منابع انرژي و تحولات اقتصادي و سياسي ناشي از آن قابل ملاحظه است .
نمودار ٢. پيش بيني چگونگي توليد نفت تا سال ٢٠٣٠
نمودارهاي بالا نشانگر آن است که عليرغم پيش بيني عمومي از افزايش توليد نفت تا سال ٢٠٣٠ اما هر سال کل گذشته است تحليل ها رو به پايين تعديل گرديده است و اين امر مي تواند تبعات گوناگون بر ريسک ارزي و اقتصادي جهاني و همچنين مباحث ژئوپلتيک منطقه ايي داشته باشد.
نمودار ٣. ميزان ذخاير نفتي جهان
اگر ميزان ذخاير نفت در کشورهاي گوناگون و همچنين پايداري ذخاير را نگاه کنيم به جز کشور کانادا که با شن هاي آغشته به نفت تخمين تداوم ١٤٩ ساله منابع را دارد تنها عراق با ١٥٠ سال و کويت با ١١٠ سال، بيش از يک قرن نفت خواهند داشت و ايران ٩٥ سال توليد نفت را تجربه نموده و ايالات متحده فقط ٨ سال و مکزيک تنها ٩ سال توليد نفت خواهند داشت .
٢. ريسکهاي جغرافياي سياسي
١-٢.گسترش تاسيسات هسته اي
به رغم نگراني هاي زياد در مورد ضايعات غيرقابل تجزيه ، ريسکها و حملات تروريستي و منابع پايانپذير اورانيوم، درحالحاضر، برخي صاحب نظران بيان مي کنند که سرمايه گذاري قابل توجه در انرژي هسته اي، تنها را حل معقول براي نيل به اهداف کاهش انتشار گازهاي گلخانه اي است و به دليل اينکه ساخت نيروگاه هاي هسته اي سالها طول مي کشد، اين راهحل ، يک راهحل کوتا مدت نيست .
نمودار ٤. فرآيند ريسکهاي هسته اي
مراحل گوناگون فرآيند ريسکهاي هسته اي در شکل روبه رو نشان داده شده است . با عنايت
به کاهش ذخاير نفت در جهان اهميت استفاده از انرژي هسته اي بيشتر مي گردد. مسائل مرتبط با انرزي فوق به عنوان يک اولويت ملي از اهميت بسياري در ايران برخوردار گرديده است که از صنعت بيمه داخلي انتظار مي رود که با شناسايي و پوشش ريسکهاي فوق گام موثري در توسعه اين صنعت بازي کنند. با عنايت به عدم همراهي بيمه گران بين المللي با ايران به دليل مسايل سياسي و همچنين تحريم هاي وضع شده اين بعد مي تواند اهميت بسيار زيادي داشته باشد. موضوع مورد توجه بيمه گران، اين است که نيروگاههاي انرژي هسته اي، شامل سرمايه بيمه اي بالغ بر چند ميليارد دلار آمريکا هستند. رآکتورها، از نظر فني ، سيستم هاي پيچيد اي هستند که در آنها حجم زيادي از انرژي بايد به صورت پايدار، کنترل شود. اگر تکنولوژي به صورت کامل تحت کنترل قرار نگيرد، عواقب آن از تمام خسارت هاي فاجع آميز مهندسي که در گذشته اتفاقافتاده در مقياس جغرافيايي و تعداد افراد و دارايي ها فراتر خواهد رفت .
بدين منظور، بازارهاي بيمه کشورهايي با تأسيسات هسته اي، صندوقهاي بيمه اي تخصصي با تمرکز توام بر مهارتهاي بيمه اي و هسته اي تأسيس کرده اند. آنها پوشش هاي لازم را از زماني که يک تأسيسات، «هسته اي» مي شود (يعني به محض اينکه مسئوليت مواد راديو اکتيو را مي پذيرند)، ارائه مي دهند. اين صندوقهاي بيمه هسته اي با يکديگر ارتباط نزديک دارند و ريسک ها را به منظور حصول اطمينان از اينکه در سراسر دنيا گسترش يافته اند، تقسيم مي کنند(٢٠٠٨ ,Munich Re).
