بخشی از مقاله
چکیده
مشکل زیست محیطی "ریزگرها" چند سالی است که معضلات زیادی را برای ساکنان مختلف نواحی شهری و روستائی بوجود آورده است. علاوه بر آن مشکلات متعددی در حوزه های کشاورزی، سلامت، محیط زیست، صنعت و غیره را دامن زده است، مشکلاتی که پیش از این وجود نداشته است. در این تحقیق ابتدا به بیان تعریفی از ریزگرد می پردازیم.سپس راه های ایجاد آن و اثرات آن بر سلامتی انسان ،محیط زیست و... و در پایان راهکار های مربوطه به آن شرح داده می شود .
کلمات کلیدی: ریزگرد، محیط زیست، عوامل طبیعی، عوامل انسانی
.1 مقدمه
در ایجاد پدیده شوم ریز گرد عوامل بسیاری دخیل هستند و سالها زمان سپری شده است تا منطقه وسیعی از خاورمیانه شامل جنوب ایران ، عراق ، کویت ، عربستان و حتی سوریه و شمال و شمال شرق افریقا دچار تغییرات اقلیمی گردد و نتیجه آن خشک شدن بستر رودخانه ها و تالابها ، از بین رفتن باغات و استپ ها ، تشکیل کویر ، گسترش بیابان و ایجاد محلهای وسیع برای تاخت و تاز باد و برداشت ریزگرد و انتشار آن در منطقه ای وسیع شامل کشورهای ذکر شده در بالا گردد. از سی سال قبل تا کنون عراق مسبب ایجاد سه جنگ بزرگ در منطقه بوده است ، جنگ تحمیلی هشت ساله باعث شد که نخلستانهای وسیع خرمشهر و آبادان و بصره که در مرز ایران و عراق مانند یک فیلتر طبیعی گرد و خاک ورودی به ایران را تصفیه می کرد از بین برود ، حمله به کویت و آتش زدن چاه های نفت با آلودگی بسیار وسیع منطقه ای ، بمبارانهای بسیار شدید ناتو علیه عراق در دو جنگ جداگانه و استفاده از سلاحهای غیر متعارف در این جنگها ، حمله ی نیروهای بعث عراق به مخالفین کرد و شیعیان جنوب با توپخانه و همچنین استفاده وسیع عراق از سلاحهای شیمیایی در جنگ تحمیلی ، که همه اینها باعث از بین رفتن خاک و ایجاد خاکهای مرده ی قابل جابجایی توسط باد در منطقه شده است. دلایل دیگری را می توان به این بخش اضافه کرد شامل : حفر چاه نفت ، الگوهای اشتباه کشاورزی ، دیم کاری ، استفاده از آب نیمه شور برای آبیاری که باعث شوری زمین و غیر قابل کشت شدن آن بعد از چند سال می گردد ، آسیب شدید به مراتع منطقه در اثر استفاده نادرست و بسیاری موارد دیگر که قابل بحث و بررسی و در نهایت اثبات می باشد باعث شده است که تغییر اقلیم وسیعی در منطقه در حال رخ دادن باشد و می توان گفت ریزگردها یکی از شواهد این تغییر اقلیم است.
مواد و روش ها
روش استفاده شده در این مقاله سرچ کتابخانه ای و استفاده از سایت های اینترنتی بوده است. ریزگردها به طور غالب از ذرات بسیار ریز خاک یعنی سیلت و رس و کمی شن ریز تشکیل شده اندو یکی از پیامدهای فرسایش خاک یعنی فرسایش بادی محسوب می شود . یکی از دلایل عمده ایجاد و تشدید آن بی توجهی انسان به توسعه پایدار می باشد. در تشدید گرد و خاک سالهای گذشته چند نظریه قابل طرح است که بصورت خلاصه بیان می شود .ایجاد گرد و خاک را می توان به دو عامل نسبت داد:
- عامل طبیعی :
در مورد عامل طبیعی ایجاد گرد و خاک می توان به خشکسالی شدید چند سال اخیرو تغییر اقلیم بخاطر تغییرات عمومی جو در مقیاس بزرگ اشاره کرد.
- عامل انسانی :
جنگ در منطقه -کشاورزی -سد سازی و جنگ آب - سیاست انتقال آب از مناطق پر آب به مناطق کم آب ، که باعث پایین رفتن سطح آبهای زیر زمینی منطقه در کشورهایی که اشاره شده گردیده است. حفر چاه عمیق و نیمه عمیق در مناطق مذکور و تخلیه ی سفره های آب زیر زمینی در این دشتها که باعث از بین رفتن پوشش گیاهی شده است.
اثرات و مشکلات بوجود آمده توسط پدیده ریزگرد: ❖ محیط زیست و کشاورزی:
گرد و غبار می تواند منجر به تغییرات اقلیم در مقیاس جهانی و محلی، تغییر در چرخه بیولوژیکی، زمین شناسی، شیمیائی، و یا محیط زیست انسان گردد. آئروسلهای معدنی حاصل از گرد و غبار می تواند بر تشکیل ابر، خصوصیات ابر و میزان نزولات جوی اثر بگذارد. این اثر حتی مرجانهای اقیانوسها و دریاها را نیز از دستبرد خویش در امان قرار نداده است. غبار اتمسفری مانع از نفوذ نور خورشید شده و می تواند منجر به کاهش تولیدات کشاورزی به میزان 5-30 درصد گردد. ریزگردها می توانند کیفیت محصولات تولیدی را به میزان زیادی کاهش دهند بطوریکه حتی کاهش کیفیت خرما به نحوی که دیگر قابل فروش برای مصرف انسانی نبوده است را در پی داشته است.1]و[3
❖ سلامت انسانی:
غلظت بالای ذرات در طوفانهای گرد و غباری باعث سینوزیت، برونشیت، آسم و صدمه به عملکرد دفاعی ماکروفاژها که منجر به افزایش عفونتهای بیمارستانی می گردد. همچنین تنفس غلظت بالای کلسیت - کربنات کلسیم - موجود در ذرات گرد و غبار منجر به عطسه و سرفه می گردد. یکی دیگر از اجزاء ذرات ریزگردها کوارتز - دی اکسید سیلیس - می باشد که تنفس این ترکیبات به مدت طولانی باعث بیماری سیلیکوریس می گردد. همچنان موجب آسیب به کلیه و کبد نیز می گردد. در ترکیب ریزگردها سایر عناصر سنگین و فلزات نیز موجود بوده که موجب ایجاد بیماریهای مختلفی می شود. 2]و[6 طبق برخی گزارشهای علمی، وجود ترکیبات عناصر رادیو اکتیو در ریزگردها می تواند ناشی از کاربرد برخی تسلیحات در جنگ نیروهای غربی با عراق باشد که می تواند به بیمارهائی نظیر کم خونی وسرطان منجر شود..
❖ ترسیب کربن - Carbon Sequestration - و گرمایش جهانی
گرمایش جهانی مشکلی است که توجه همه کشورها را به خود معطوف داشته است. از عوامل اصلی ایجاد این پدیده، افزایش آلاینده هائی همچون دی اکسید کربن و متان می باشد. یکی از فرآیندهای مؤثر در کاهش این گازهای آلاینده "سکوستریشن کربن" می باشد. مهمترین منبع اکوسیستم که دارای استعداد بالقوه در کاهش این آلاینده ها و به عبارتی ترسیب کربن دارد خاک می باشد. فرسایش بادی و به دنبال آن ایجاد ریزگردها به عنوان عامل تحریک کننده زوال کربن، هم از دیدگاه بهره وری کشتزارها و مراتع و هم در ارائه محاسبه دقیق کربن در مقیاس پروژه ای و هم در سطح ملی و جهانی نیازمند توجه و دقت است.
دلیل بوجود آمدن ریزگردهای مورد بحث ایران:
دلایل متعدد جهانی مثل گرمایش جهانی و خشکسالیهای اخیر را شاید بتوان در عرصه جهانی بدون تاثیر ندانست، ولی مواردی که دلیل این بحران شناخته شده است را می توان به موارد زیر خلاصه نمود:
-1 ایجاد سدهای متعدد در ترکیه و طرحهای انحراف آب در سوریه: این دو به کم شدن آب زیر دست این سدها و عدم اختصاص حقابه و در نتیجه کم شدن منابع آبی جهت کشاورزی و عرصه های مرتعی آنها انجامیده است.
-2 خشک شدن یا خشکانیدن تالاب های مهم در عراق و نواحی از ایران.
-3 بی توجهی به کارهای احیای مناطق حساس به فرسایش بادی به دلایل سوء مدیریتی در عراق و ... [4]
پیش بینی وقوع پدیده گرد و غبار
گرد و خاک نیز چون دیگر پدیده های جوی قابل پیش بینی است و در این راستا استفاده از سنجش از دور در پیش بینی ، تشخیص ، ردگیری و شناخت راههای مقابله با آن از اهمیت بالایی برخوردار است . خصوصیاتی نظیر فراهم ساختن دید وسیع و یکپارچه از یک منطقه ، قابلیت تکرار پذیری ، محدوده طول موجی مختلف ، سهل الوصول بودن اطلاعات ، دقت بالای اطلاعات حاصله و صرفه جویی در زمان از جمله مشخصاتی است که سنجش از دور را برای شناسایی ، ردگیری و مبارزه با گرد و خاک بسیار مفید کرده است.
