بخشی از مقاله
چکیده:
حدود یک سوم سطح کره زمین مناطق خشک و نیمه خشک است که منابع اصلی ریزگردهای معدنی در دنیا هستند. گرد و غبار پدیده جوی است که آثار و پیامدهای زیست محیطی نامطلوبی بر جای می گذارد.گرد و غبار یکی از رویدادهای طبیعی است و در بخش های از جهان که دارای مناطق خشک و بیابانی وسیع هستند ایجاد می شود البته طوفانهای گرد و غبار اثرات منفی را بر سلامت ، اقتصاد و محیط زیست داشته و منجر به خسارت های زیادی بر منابع انسانی، بخش های بهداشتی ،صنعت و خصوصا کشاورزی می شود.گرد وغبار کیفیت هوا و عمق دید را کاهش می دهد و ممکن است اثرات سویی بر سلامت انسان داشته باشد.ایجاد بیماریهای تنفسی،بروز عفونت گوش میانی،بروز بیماری انسداد مزمن مجاری تنفسی و برونشیت از جمله عوارض پدیده ریزگردها هستند.عدم اقدام لازم در زمینه بیابان زدایی،قطع درختان جنگل، تخریب تالاب ها و انتقال آب از جمله عوامل اصلی پدید آورنده معضل گرد و غبار هستند. که این معضل با جنگل کاری و مالچ پاشی در بیابان ها بر طرف می شود.
واژگان کلیدی: ریزگردها،بیماریها،سلامت انسان ، محیط زیست
مقدمه:
هم اکنون مقوله ای ریزگردها از جمله مهمترین دل مشغولی های دولت و مردم به شمار می آید. یکی از آلودگی های هوا که در سالهای اخیر گاهی در مناطق غرب و جنوب غربی و به تازگی در مرکز ایران شاهد آن بوده ایم، پدیده گرد وغبار است. این پدیده که در اثر تغییرات آب و هوایی به دلیل کاهش بارندگی و خشکسالی در مناطق صحرایی اکثر کشورهای مانند عراق، عربستان، ایران ، پاکستان، ... در فصول گرم سال رخ می دهد و می توان از آن به منزله ای یک فرآیند طبیعی جغرافیایی نام برد، در چند سال اخیر در اثر گسترش بیابان ها و فعالیت های انسانی سبب خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها و جا به جایی توده عظیمی از خاک دانه ریز در کشورهای عراق، سوریه و عربستان و به صورت جبهه ای عظیمی از گرد و غبار و آلودگی شدید هوا در مناطق گسترده ای از ایران شده است - زلقی،. - 1390
ذرات گرد و غبار در دراز مدت باعث بیماری های مانند انسداد مزمن مجاری تنفسی و چسبندگی به ظاهر می شود و بروز عفونت های تنفسی و ایجاد حملات تنفسی در بیماران مبتلا به آسم یا برونشیت از جمله عوارض کوتاه مدت پدیده ای گرد و غبار بر سلامت افراد است. - فخیمی و همکاران،. - 1390ذرات گرد و غبار اثرات مهمی بر محیط زیست و سلامت انسان می گذارد، اثرات محیطی شامل فرسایش خاک، رسوب گذاری، انتقال حشره کش ها و دیگر موارد خطرناک است. - . - Rivera et al,2010فرسایش خاک بزرگترین تهدید برای تولید محصولات کشاورزی است که به علت از بین رفتن مواد مغذی لایه سطحی باعث از بین رفتن حاصلخیزی خاک می شود.فرسایش خاک نیتروژن، فسفر و مواد آلی خاک سطحی را ازبین می برد - . - RuiLi et al ,2004
ریزگردها
بر اساس توافق سازمان جهانی هواشناسی - WMO - world metrology organization هر گاه ایستگاهی سرعت باد از 15 متر بر ثانیه تجاوز کند. و دید افقی به کمتر از یک کیلومتر برسد طوفان گرد و غبار گزارش می شود. طوفان های شن به بادی اطلاق می شود که بتواند ذرات با قطر /15 تا/30 میلی متر را تا ارتفاع 15 متر جا به جا کند در حالی که طوفان های گرد و غبار از ذرات بسیار ریز با قطر /5 تا /1 میلی متر تشکیل شده ، در ارتفاع بسیار بالاتر از سطح زمین حرکت نموده و مسافت های بسیار طولانی را می پیمایند که قادر به پوشش شهرهای یک کشور ویا حتی کشورهای یک قاره هستند. - انصاری ، . - 1390
طوفان های گرد و غبار به عنوان یکی از رایج ترین بلایای طبیعی قرن اخیر دارای اثرات متعدد مثبت و منفی بر روی اکوسیستم ها است این طوفان ها با افزایش میزان مواد مغذی خاک در مناطق رسوب گذاری و اقیانوس ها، حاصلخیزی و رشد فیتوپلانگتون ها افزایش داده و با کاهش میزان تابش، رشد و عملکرد پوشش گیاهی را تحت تاثیر قرار داده و باعث شیوع بیماری های مختلف در بین جوامع بشری می شود. - . - cao et al,2009 نتایج حاصل از فرسایش بادی، تشکیل نهشته های بادی اعم از تپه های ماسه ای و رسوبات لسی،تشکیل حفره در زمین، تسطیع سطح زمین، رسوب مواد، ازبین رفتن خاک، تغییر بافت خاک، از بین رفتن مواد غذایی و کاهش قدرت تولیدی خاک، خسارت به گیاهان، تشدید زمین لغزه و آلودگی هوا می باشد - رفاهی، . - 1383
سلامت انسان و بیماریها:
اثر ذرات گرد و غبار در انسان اساسا به علت سمی بودن ذاتی ذره یا تداخل ذرات با مکانسیم تنفسی بدن است. ذرات ریزتر گرد وغبار آثار بالقوه ای مهمی در سلامت انسان دارند، به طوری که بسیاری از مواد سرطان زا در این ذرات ریز یافت شده اند. که سبب ایجاد اسکارینگ یا فیبروز می شوند و بیشتر در افرادی که دچار حساسیت های راه های تنفسی یا همان بیماری آسم هستند تاثیر می گذارند، در این افراد حالاتی نظیر تنگی نفس، سرفه، خس خس سینه مشاهده می شود - فخیمی و همکاران،. - 1390 در مطالعه ای که Miri و همکاران در سال 2006 در شهر زابل در ایران انجام گرفت طی سال1999B2004 هزینه ناشی از بیماری های تنفسی بیش از 73/5 میلیون دلار برآورد شد.
مطالعه Shahsavani و همکاران در سال 2011 بر روی اثرات طوفان های گرد و غبار بر سلامت و محیط زیست به این نتیجه رسید که ذرات گرد وغبار منجر به افزایش شیوع بیماریها از جمله مننژیت و تب دره و آسم و بیماریهای ویروسی، صدمه به DNA سلولهای پوست و ریه می گردد. نتایج تجربی گزارش شده در این مطالعه نشان می دهد به ازای افزایش هر 10 میلی گرم بر متر مکعب غلظت ذرات معلق کوچکتر از 10 میکرون در زمان پدیده ریزگرد، میزان مرگ و میر یک درصد افزایش می یابد.
در مطالعه ای که توسط Toblas و همکاران در سال 2011 بر روی اثرات کوتاه مدت ذرات گرد و غبار روی مرگ ومیر در طی شیوع گرد و غبار ساهاران در اسپانیا انجام شد. میزان مرگ ومیر را در روزهای با گرد وغبار و بدون گرد وغبار بررسی کردند. محققین به این نتیجه رسیدند که در طی روزهای گرد و غبار ساهاران افزایش 10 mg/m3 ذرات P10-2/5 مرگ ومیر کل را به 2/8 درصد در مقایسه با/6 درصد روزهای بدون گرد و غبار افزایش می دهد.
تاثیرات ریزگردها بر محیط زیست و کشاورزی:
