بخشی از مقاله
بررسی کمی وکیفی زباله هاي بیمارستانی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مازندران درشهرستان ساري سال84-85
مقدمه:
روند رو به گسترش تولید زباله هاي بیمارستانی وفقدان استراتژي وقانونمندي لازم براي مدیریت زباله هاي بیمارستانی ازیک سووبی توجهی به مراحل جمع آوري ونگهداري ؛حمل ودفع صحیح اینگونه زباله ها محیط زیـست را با مخاطرات جدي روبرو نموده است. نتایج این تحقیق با هدف بررسی کمی وکیفی زباله هـاي بیمارسـتانی تحـت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مازندران در شهرستان ساري ؛میتواند راهکار مناسبی جهت مدیریت صحیح زباله هـاي بیمارستانی ارائه دهد وسبب ارتقائ آن گردد.
مواد وروشها:
در این پژوهش 4بیمارستان تحت پوشش دانشگاه علوم پزشـکی مازنـدران در شهرسـتان سـاري بـر اساس مطالعه توصیفی وتحلیلی مورد بررسی قرار گرفتند.جمع آوري اطلاعات از طریق تکمیل پرسشنامه با تکنیـک مشاهده ومصاحبه اانجام شد .توزین زباله به مدت 7روز در تابستان و7روز در زمستان انجام گردیدونتایج با اسـتفاده ازنرم افزار ششبش مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. طبق بررسیهاي بعمل آمده روزانه بطـور متوسـط 1402 کیلـوگرم زباله در 4 بیمارستان مـورد پـژوهش شـهر سـاري تولیـد مـی شـود کـه %35/2در بیمارسـتان امـام (ره)؛%26/6در بیمارستان بوعلی؛%24/1دربیمارستان شـهید زارع و%14/9در بیمارسـتان فاطمـه الزهراتولیـد مـی شـود.ازمیـانگین
1402کیلو گرم در روز زباله در 4بیمارستان،%34/7زباله عفونی،%0/74زباله نوك تیز وبرنـده،%0/61زبالـه پاتولوژیـک و%64/59 پسماندهاي معمولی ومقدار ناچیزي زباله هاي شیمیایی ودارویی راتشکیل میدهند. بیشترین مقـدار زبالـه عفونی ( 140 کیلوگرم در روز ) در بیمارستان شهید زارع و کمترین مقـدار آن 99)کیلـوگرم در روز)در بیمارسـتان فاطمه الزهرا (س) می باشد. سرانه تولید زباله به ازاي هر تخت فعال در بیمارستانهاي مـوردپژوهش شـهر سـاري از 1/8 کیلوگرم در روز در بیمارستان امام خمینی (ره) تا 1/6 کیلوگرم در روزدر بیمارستان فاطمه الزهـرا (س) متغیـر است. میانگین سرانه تولید زباله 1/7 کیلوگرم در روز به ازاي هر تخت فعال بدست آمد که شامل 0/ 6زباله عفـونی , 1/01زباله معمولی ؛ 0/01 زباله نوك تیز و برنده و 0/01 زباله پاتولوژیک ومقدار ناچیزي زباله شیمیایی ودارویی می باشد.در %100بیمارستانهاي مورد پژوهش طرح تفکیک زباله انجام می گردد.در %100ازبیمارستانهاي مورد پـژوهش از زباله دانهاي پلاستیکی درب دار به همراه کیسه زباله استفاده می شود.%50از بیمارستانهاي مورد پژوهش جایگـاه موقت زباله مناسب نداشتندوتنها در%25از Safety box مناسب جهت جمع آوري زباله نوك تیز وبرنده استفاده می شــود.در%75 بیمارســتانها از بــین هــاي چــرخ دار مناســب جهــت جمــع آوري زبالــه از بخــشها اســتفاده میکننـد.%100بیمارسـتانها زبالــه ســوز دارنـد امـا %50آنهــا داراي دســتگاه زبالـه سـوز باعملکردنــسبتا" مطلــوب میباشند.جایگاههاي موقت زباله موجود فاقد سیستم خنک کننده ؛سیستم دفع شیرابه وعلائم هشدار دهنده وتهویه مناسب میباشند
بحث ونتیجه گیري:
طبق تحقیق به عمل آمده حدود %0/38از زباله هاي شهري ساري؛ زباله هـاي بیمارسـتانهاي مورد پژوهش است ویافته ها نشان میدهد که وضعیت مدیریت موادزائد در بیمارستانهاي مورد پژوهش مطلوب نمی باشد .
پیشنهادات:
آموزش پرسنل ،ییمارستان وخدمات جهت اعمال مدیریت صحیح مواد زائد جامد؛بهبود وضعیت جمع آوري زباله با خرید ضثع فکظسحس؛ وبین ها ي چرخدار مناسب جمع آوري زباله ؛احداث جایگاه موقت زباله مطـابق با دستور العملهاي وزارت بهداشت ودرمان ؛امحائ نهایی زباله توسط یکی ازروشهاي غیر سوز از جمله میکروویـو یـا اتوکلاو جهت بهبود وضعیت موجود مواد زائد جامد بیمارستانی شهرساري ونیز تعمیم آن به کل بیمارستانهاي استان پیشنهاد شده است.
کلمات کلیدي: بیمارستان ؛زباله هاي بیمارستانی ؛تفکیک زباله ؛جایگاه موقت زباله ؛زباله هاي عفونی.
مقدمه :
امروزه زباله بعنوان یکی از مهمترین آلاینده هاي محیط زیست، مورد توجه سیاستگزاران، برنامه ریـزان و مجریـان ذیربط در همه کشورها می باشد، زیرا جمعیت بشر روز به روز در حال افزایش بوده و به همان نسبت نیز مقدار تولید زباله روند صعودي دارد، بنابراین مدیریت مواجهه با این آلاینده مهم روز به روز پیچیده تر و بیشتر خواهد شد. در حال حاضر مدیریت مواد زائد بیمارستانی عبارت است از یک مجموعه مقررات منسجم وسیـستماتیک راجـع بـه جداسازي در منشاءتولید ،بسته بندي وبرچسب گذاري،جمع آوري،حمل ونقل ،تصفیه ودفع مواد زائد جامد منطبـق بر اصول بهداشتی ،اقتصاد ،زیبا شناختی وسایر ملزومات زیست محیطی به عنوان بهترین روش مواجهه با این مـواد پیشنهاد شده است [1 ].
عدم کنترل و بی توجهی نسبت به مدیریت صحیح زباله هاي بیمارستانی به خصوص نحوه جمع آوري و نگهـداري، حمل و نقل و دفع بهداشتی این نوع زباله، موجب بروز و شیوع انواع بیماریها و اپیدمیهاي منطقه اي و شهري خواهد شد که علاوه بر تهدید جدي براي سلامتی جامعه و محیط زیست باعث اتلاف هزینه هاي زیادي نیز خواهد گردیـد.
عوامل میکروبی بیماریزا و خطرناك در اینگونه مواد زائد شامل: باکتریهاي اسـترپتوکوك و اسـتافیلو کـوك، باسـیل سودوموناس، سل، کزاز، ویروس ایدز و هپاتیت B وهپاتیت C است. از سوي دیگر وجود وسایل نوك تیزو برنـده در داخل زباله هاي بیمارستانی براي کارگران مـسئول نظافـت و جمـع آوري زبالـه و پرسـنل درمـانی نظیـر پزشـکان، دندانپزشکان و پرستاران و سایر کارکنان درمانی مخاطره آمیز خواهد بود.[2]
از طرفی وجود ترکیبات آلاینده در هواي خروجـی از دسـتگاههاي زبالـه سـوز ماننـد: گازهـاي کلریـد هیـدروژن، اکسیدهاي گوگرد و ازت، ترکیبات سمی و خطرناك کلروفلوئوروکربن، فـوران و دي اکـسین در آلـودگی هـوا سـهم مهمی را دارا می باشند. خاکستر حاصل از سوختن مواد زاید در داخل زباله سـوزها، حـاوي ترکیبـات بـسیار سـمی خطرناك مثل ترکیبات آلی داراي 2(PCB)، کادمیوم, سرب، جیوه, ارسنیک و سایر عناصر سمی است که ورود ایـن دسته از مواد خطرناك و سمی به داخل سفره هاي آب زیرزمینی سبب آلودگی منابع آبی و خسارت جبران ناپذیر به محیط زیست می شود. [3]
زباله هاي بیمارستانی از جمله خطرناك ترین نوع مواد زائدجامد می باشند که معمولا بین 3تا90درصدآنها را زباله هاي عفونی وخطرناك تشکیل میدهد ومابقی آن مواد زائد غیر عفونی یا مواد زائد شبه خانگی میباشد.[4 ] بطـوري که برآورد شده است, در بیمارستانها حداقل 630 نوع مواد شیمیایی مختلف بکار برده میشوند [8 ].
یکی از مشکلات عمده در مدیریت دفع زباله هاي بیمارستانی، عدم شـناخت دقیـق از کمیـت و کیفیـت مـواد زائـد تولیدي است. بنابراین با شناخت از کمیت و کیفیت مواد زائد بیمارستانی و اجـراي روش هـاي نـوین دفـع زائـدات بیمارستانی می توان به رفع معضلات زیست محیطی حاصله دست پیدا نمود. مطالعه حاضر نیز در راسـتاي نیـل بـه این هدف مهم، ارائه و به مورد اجرا گذاشته شده است.
از طرف دیگر در مناطق شمالی کشور به ویژه شهرهاي ساحلی دریاي خزر، به علت بالا بودن سطح آبهـاي زیـر زمینی و نیز زیر کشت بودن زمین هاي اطراف شهرها و روستاها و فقدان زمین هـاي بـایر، انتخـاب محـل مناسـب جهت تخلیه و دفن بهداشتی زباله هاي شهري، موضوعی دشوار است.
لذا تعیین نوع و مقدار مواد زائد جامد تولیدي در4 بیمارستان تحت پوشـش دانـشگاه علـوم پزشـکی در شـهر ساري به عنوان یک گام اساسی و مهم جهت ارائه و انتخاب روشهاي صحیح مدیریت زبالـه در مراحـل جمـع آوري، نگهداري حمل و نقل و دفع آنها خواهد بود, که متعاقب آن کاهش هزینه هاي بهره برداري و نگهداري زباله سوزهاي موجود و اعمال نحوه صحیح مدیریت پسماندهاي عفونی را بدنبال خواهد داشت.
مواد وروشها:
در این پژوهش 4بیمارستان تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مازنـدران در شهرسـتان سـاري بـر اسـاس مطالعـه توصیفی وتحلیلی مورد بررسی قـرار گرفتنـد.جمـع آوري اطلاعـات بـا اسـتفاده از روش میـدانی از طریـق تکمیـل پرسـشنامه بـا تکنیـک مـشاهده ومـصاحبه اانجـام شـد .عمـل تـوزین زبالـه هـا در دو گـروه اصـلی پـسماندهاي خطرناك(عفونی،شیمیایی ونوك تیز وبرنده وپاتولوژیک)وپـسماندهاي معمـولی(زبالـه هـاي آشـپزخانه ،اداري مـالی وباغبانی)به مدت 7روز در تابستان و7روز در زمستان انجام گردید ونتایج با استفاده ازنـرم افـزار spss مـورد تجزیـه وتحلیل قرار گرفت.
یافته ها:
مشخصات عمومی بیمارستانهاي دولتی شهرساري
ردیف بیمارستان تخت ثابت تخت فعال تعداد بخشهاي موجود
1 امام خمینی (ره) 300 273 14
2 بوعلی 250 200 12
3 فاطمه الزهرا (س) 135 130 9
4 شهید زارع 200 190 10
جمع 885 793 45
طبق بررسیهاي بعمل آمده روزانه بطور متوسط 1402 کیلوگرم زباله در 4 بیمارسـتان مـورد پـژوهش شـهر سـاري تولید می شـود کـه %35/2در بیمارسـتان امـام (ره)؛%26/6در بیمارسـتان بـوعلی؛%24/1دربیمارسـتان شـهید زارع و%14/9در بیمارستان فاطمه الزهرتولید می شود.ازمیانگین 1402کیلو گرم در روز زباله در 4بیمارستان،%34/7زبالـه عفونی،%0/74زباله نوك تیز وبرنده،%0/61زباله پاتولوژیک و%64/59 پسماندهاي معمولی ومقدار ناچیزي زبالـه هـاي شیمیایی ودارویی راتشکیل مید هند.(نمودار شماره (1
بیشترین مقدار زباله عفونی ( 140 کیلوگرم در روز ) در بیمارستان شهید زارع و کمترین مقدار آن 99)کیلوگرم در روز)در بیمارستان فاطمه الزهرا (س) می باشد. سرانه تولید زباله در بیمارستانهاي مـوردپژوهش شـهر سـاري از 1/8 کیلوگرم در روز در بیمارستان امام خمینی (ره) تا 1/6 کیلوگرم در روزدر بیمارستان فاطمه الزهرا (س) متغیر اسـت.
میانگین سرانه تولید زباله 1/7 کیلوگرم در روز به ازاي هر تخت فعـال بدسـت آمـد کـه شـامل 0/ 6زبالـه عفـونی , 1/01زباله معمولی ؛ 0/01 زباله نوك تیز و برنده و 0/01 زباله پاتولوژیک ومقدار ناچیزي زباله شیمیایی ودارویی می باشد.در %100بیمارستانهاي مورد پژوهش طرح تفکیک زباله انجام می گـردد.در .%100از زبالـه دانهـاي پلاسـتیکی درب دار به همراه کیسه زباله طبق دستور العمل طرح تفکیک استفاده می شود.%50از بیمارستانهاي مـورد پـژوهش جایگاه موقت زباله مناسب نداشتندوتنها در%25از Safety boxمناسب جهت جمـع آوري زبالـه نـوك تیـز وبرنـده استفاده می شود.در%75 بیمارستانها از بـین هـاي چـرخ دار مناسـب جهـت جمـع آوري زبالـه از بخـشها اسـتفاده میکننـد.%100بیمارسـتانها زبالـه سـوز دارنـد امـا %50آنهـا داراي دسـتگاه زبالـه سـوز بـاعملکرد نـسبتا" مطلـوب میباشند.جایگاههاي موقت زباله موجود فاقد سیستم خنک کننده ؛سیستم دفع شیرابه وعلائم هشدار دهنده وتهویه مناسب میباشند. در %100 واحدهاي مورد پژوهش زباله هـاي عفـونی از غیـر عفـونی طبـق دسـتورالعمل تفکیـک جداسازي می گردد . نتایج در %100 واحدهاي مورد مطالعه نشان می دهد که فاصله جایگاه تا نزدیکترین بخش , بالاتر از 50 متر و داخل حیاط بیمارستان می باشند جایگاههاي نگهداري موقت زبالـه در %50 مـوارد کـف نـشت ناپذیر و محکم دارند و از نظر امکانات تخلیه و زهکشی ( %50) ؛سیستم آبگـرم و سـرد (%50)؛ امکـان قفـل کـردن (%50)حفاظت در برابر تابش آفتاب (%50)دور بودن از آشپزخانه (%100)؛ محصور بودن (%50)مسقف بودن ,( %50) قسمت بندي و علامتگذاري (%00)؛ سیستم خنک کننـده , (0%0 ) سیـستم دفـع شـیرابه (%00) و فـضاي کـافی و مناسب با حجم زباله هاي تولیدي (%50) می باشد.در مورد زباله هاي غیر عفونی %75 بیمارستانها اقـدام بـه خـارج نمودن زباله هاي معمولی به بیرون از بیمارستان می نمایند که توسـط شـهرداري در مقابـل مبلغـی کـه ازمـدیریت بیمارستانها گرفته می شود به بیرون از بیمارستان حمل می گردد.در %25درصدزباله هـا در زمینـی واقـع در پـشت بیمارستان دفن میشوند. در مورد زباله هاي عفونی در هر 4 بیمارستان زباله سوز وجود دارد که زبالـه هـاي عفـونی درآن سوزانده می شود که گاهـاً بـدلیل رطوبـت بـالاي زائـدات و مـشکلات بهـره بـرداري بدرسـتی کـار نمیکنـد.
نمودار ۱‐درصدتولید زباله در کل ۴بیمارستان مورد مطالعه در شهرساری
