بخشی از مقاله
چکیده
منطقه مورد بررسی در کمربند ولکانیکی چاه شیرین - طرود در حاشیه شمالی زون ایران مرکزی واقع شده است و به لحاظ تقسیمات نقشه های زمینشناسی در نقشه های زمینشناسی 1:250000 طرود و 1:100000 معلمان واقع شده است. کمربند چاه شیرین - طرود حدود 100 کیلومتر طول دارد و از چینه شناسی متنوعی برخوردار است.
با توجه به اینکه نیمه خاوری این کمربند به شکل غالب از واحدهای ولکانیکی سنوزوئیک تشکیل شده است و در نیمه باختری آن واحدهای رسوبی مربوط به ادوار مختلف زمینشناسی از گسترش قابل توجهی برخوردار است و محدوده مورد مطالعه در خاور این کمربند و در ولکانیکهای ائوسن قرار گرفته است. وضعیت قرارگیری محدوده اکتشافی مورد بررسی نسبت به معادن چاه موسی، قله سوخته و رخنمون واحدهای میزبان کانه دار - آندزیت پورفیری - تراکی آندزیت پورفیری - این معادن بیانگر توجیه انجام عملیات اکتشافی در منطقه است.
برای این منظور رخنمون های سنگی این محدوده مورد پیجویی قرار گرفته و برداشتهای مختلفی اعم از لیتولوژی، آلتراسیون، نفوذ دایکها و تاثیر آن بر سنگ میزبان و کانیزایی های رخنموندار انجام شد که ماحصل این برداشتها و نتایج حاصله به تفکیک محدوده های کانهدار در این مقاله آورده شده است. کانه زایی های اصلی مشاهده در این محدوده شامل مس و به مقدار ضعیفتر باریت است. نتایج حاصل از بررسی های اولیه نشان میدهد که بخش عمده کانیزایی ها منطقه در سه محدوده همراه با تعدادی نقاط پراکنده تمرکز یافته اند.
واژه های کلیدی زمینشناسی اقتصادی، اکتشاف معدن، طرود، استان سمنان، چاه موسی، چاه شیرین
مقدمه
محدوده اکتشافی با وسعت حدود 12/7 کیلومترمربع در شمال باختر معدن قله سوخته و باختر شمال باختر معدن چاه موسی واقع شده است. تمامی واحدهای سنگی رخنموندار این محدوده از سنگهای آتشفشانی و توف های ماسه ای - شیلی و آگلومرای ائوسن میانی - بالایی تشکیل شده است. جنس سنگ های آتشفشانی در بررسیهای اولیه آندزیت پورفیری تا تراکی آندزیت پورفیری تشخیص داده شده است.
واحد آندزیت - تراکی آندزیت در این منطقه به صورتهای سنگهای ولکانیکی گدازه ای، آگلومرا و برش برونزد دارند. نفوذیهای جوانتر از این ولکانیکها که در منطقه دیده میشود به تعدادی دایک دیوریتی - دیابازی با روند شمال خاوری - جنوب باختری خلاصه میشود. روند رخنمون واحدها و ساختارهای زمینشناسی، عملکرد گسلها، نفوذ دایکها، تشکیل رگه ها، روند تقریبی کانه زایی ها، جهت آبراهه ها دارای روند شمال خاور میباشد. بر اساس برداشتهای زمینشناسی و مطالعات انجام شده 8 واحد اصلی در منطقه شناسایی شده است.
زمینشناسی محدوده مورد مطالعه
در منطقه طرود دو بخش آتشفشانی در شمال و جنوب آن قرار دارد که به لحاظ لیتولوژی، ترکیب کانیشناسی و بافت با یکدیگر اختلاف دارند. محدوده مورد مطالعه که در شمال باختر طرود واقع است ادامه خاوری ولکانیسم چاه شیرین - طرود می باشد. این منطقه در یک نوار ماگمایی متشکل از سنگهای ولکانیکی و پلوتونیکی وجود دارد - نوار ولکانیکی پلوتونیکی طرود - چاهشیرین - که حجم عمده آن را سنگهای آتشفشانی تشکیل داده است.
این نوار در شمال زون ایران مرکزی واقع است و در در زیر زون ماگمایی شمال ایران مرکزی واقع شده است. این زون را که به نام باریک رشته طرود - چاهشیرین نامیده اند که میان دو گسل اصلی طرود و انجیلو قرار گرفته است و در کناره شمالی فروافتادگی کویر بزرگ جای دارد. واحدهای اصلی باریک رشته طرود - چاه شیرین شامل واحدهای دگرگونی منسوب به پرکامبرین، نهشته های سخت شده مزوزوییک و سنوزوییک است.
حجم قابل توجهی از سنگهای منطقه سنگهای آذرین ترشیری با روند شمال خاوری - جنوب باختری است که بخش اصلی آن را سنگهای ائوسن میانی - بالایی تشکیل داده اند. البته سنگهای آتشفشانی مربوط به سیلورین، تریاس و ژوراسیک به صورت میان لایه با ضخامت کم مشاهده میشود. سنگهای آتشفشانی ائوسن توسط توده های عمیق - نیمه عمیق با سن احتمالی ائوسن فوقانی - الیگوسن، گنبدهای آندزیتی - داسیتی و دایکهای حد واسط - بازیک قطع شده است.
نیمه خاوری این زون به شکل کلی از واحدهای آتشفشانی و آتشفشانی - رسوبی و توده های نفوذی و دایکهای سنوزوئیک تشکیل شده است. سنگهای آتشفشانی - رسوبی در زون مورد بررسی ضخامتی حدود 3000 متر دارد که به گونه دگر شیب بر روی واحدهای قدیمیتر قرار گرفته است. جنس سنگهای آتشفشانی بسیارگوناگون هستند و عمدتاً از تناوبی از فوران های گدازه و مواد آذرآواری با ترکیب اسیدی تا بازیک تشکیل شده است.
ولکانیسم مربوط به زیر زون موردنظر در بین دو گسل اصلی طرود و انجیلو که امتدادلغز چپگرد با مولفه فشاری هستند محصور میباشد. روند جایگزینی توده های نفوذی، دایکها و بسیاری از پدیده های زمینشناسی وابسته از این روند تبعیت میکنند.محدوده تماماً از سنگهای آتشفشانی ائوسن میانی - بالایی تشکیل شده و تنها نفوذیهای جوانتر از این ولکانیکها که در منطقه دیده میشود تعدادی دایک دیابازی با روند شمال خاوری - جنوب باختری است. ترکیب سنگها در حد ولکانی کهایمتوسط است که ندرتاً به سمت بازیک و تا حدودی به سمت اسیدی تمایل دارد.
زمینشناسی محدوده مورد مطالعه
واحد Eag یکی از واحدهای لیتولوژی اصلی منطقه بوده و با کشیدگی شمال خاور - جنوب باختر در بخش قابل توجهی از منطقه رخنمون دارد. این واحد دارای ماهیت تراکیآندزیتی آندزیتی- و بعضاً تراکیتی است که عموماً با ساختار برشی و آگلومرایی مشاهده میشود. بخشی از کانهزایی مس در این واحد سنگی رخ داده است. دگرسانی موجود در این بخش سرسیت با دگرسانی ضعیف آرژیلی شده است.
کلیه کانیهای پیروکسن، آمفیبول و فرومنیزین و اندک بیوتیت موجود شدیدا اوپاتیزه شده و اکسیدآهنبعضاً حواشی و یا کل زمینه کانه را در برگرفته است. در مرحله بعدی سنگ یک کلریتی شدن، اپیدوتی شدن با رخساره پروپیلیتیک رخ داده است و کلسیتی شده را تحمل کرده است. دگرسانی سرسیتی و سیلیسی به صورت مشخص در سنگ دیده شده و پلاژیوکلازها سوسوریتی و سرسیتی شده و آلکالی فلدسپات تا اندازه ای آرژیلی شده اند.
به شکل یکنواخت رخساره فیلیک دیده میشود که سرسیت و کوارتزهای ریز به مقدار کمتر در زمینه و در سطح فلدسپاتها رخ داده است . همچنین دگرسانی کلریتی و آلودگی اکسید آهنی احتمالاً - لیمونیت - در سنگ موثر بوده است. واحد تراکی آندزیت با ساختار آگلومرایی و برشی در برخی نقاط تحت تأثیر آلتراسیون شدید آرژیلی و تا حدودی اکسیدآهنی قرار گرفته و رنگ صحرایی آن زرد تا سفیدرنگ است.
واحد Ec این واحد شامل آگلومرای رسوبی است که در بخشهای شمالی محدوده با رنگ صحرایی خاکستری تا تیره رخنمون دارد. این واحد در قاعده رنگ تیره داشته و به سمت بالا به رنگ روشنتر تبدیل میشود. قلوه های تشکیل دهنده این کنگلومرا از حد قطعات کوچک تا قطعات در حد 20 سانتیمتر و گاهی بیشتر میباشد و از واحدهای آذرین تراکیآندزیت - آندزیت پورفیری، آندزیت و آندزیت بازالت تشکیل شده است. این واحد به صورت تغییرات جانبی در واحد شناسایی شده است و ستون لیتولوژی در داخل آن قرار داده شده است.
واحد Esh شامل ماسهسنگ و شیل است. رنگ صحرایی این واحد قرمز بوده و به صورت تپهماهور در بین ارتفاعات ولکانیکی دیده میشود. ماسه سنگ و شیلهای رخنموندار در منطقه ماهیت توفی دارند. واحد مذکور به صورت ریزلایه تا متوسط لایه میباشد. روند عمومی این لایه بندی در این واحد N20 تا N40 بوده و شیب آن به سمت جنوب خاور - - 20-40SE است. واحد مذکور در برخی رخنمونها بر روی واحد Eag قرار دارد و در برخی رخنمونها در داخل آن واقع شده و نشاندهنده تغییرات جانبی آنها در حوضه است.
