بخشی از مقاله
چکیده
با عنایت به جایگاه مهم امر اصلاحات در زندگی بشر، این نگاشته به بررسی عوامل و زمینههای اصلاح و تربیت در زندگی انسان، با رویکردی قرآنی پرداخته است، چراکه قرآن ثقل اکبر و کتاب هدایت بشر است. برای استخراج این موارد، آیات قرآن بر اساس واژگان کلیدی و با استفاده از روش تحلیل محتوا و واژگان، موردبررسی قرار گرفت و موارد بهدستآمده، در دو قسمت زمینهها و عوامل تقسیمبندی گردید، برای دسته اول میتوان به مواردی چون: اصلاح شاکله افراد، سخن گفتن با نرمی، صبر و حوصله برای هدایت و اصلاح افراد، رجوع به فطرت اصلی و کمک گرفتن از عقل، تبیین چیستی هستی و مانند آن اشاره کرد.
برخی عوامل به دست آمده در این تحقیق نیز عبارتاند از: توصیه به اخلاق و مکارم آن و نهی از رذایل اخلاقی، توجه دادن به پاداشدهی خدا در برابر خیرات به بهترین وجه، بیان سنتهای الهی درباره مؤمنان و کافران، آگاهیرسانی به عدم همسانی مؤمنان با گناهکاران نزد خداوند، آگاهی دادن به برکات اصلاح و داشتن تقوا و پیامدهای عکس آن، بیان آثار دنیایی و اخروی اصلاح و بازگشت از گناه، توجه به جایگاه والای مصلحین و اجر بسیار مهم ایشان و مواردی ازایندست.
مقدمه
انسان موجودی است مختار آزاد که در تصمیمگیری و رفتارهایش از آزادی عمل، برخوردار است، از سوی دیگر خداوند باریتعالی هستی را خلق نمود و به انسان جایگاه خلیفه الهی را اعطا نمود و با قرار دادن گرایشهایی در او باعث شد تا ادامه حیات برای انسان مقدور باشد، در همین راستاست غرایزی نظیر حب نفس،حب مال، غریزه جنسی و مانند آنکه همگی ودیعهای از سوی خدا در وجود انسان هستند که ادامه حیات را برای انسان لذتبخش و خواستنی میکنند.
بدیهی است اگر این موارد در جایگاه و حدود تعریفشده خود در دین به کار گرفته شوند منشأ اثرات مثبت و الا منشأ پیامدهای خطرناکی خواهند شد، بدیهی است در صورت بروز حالت دوم بایستی با آن مقابله لازم انجام پذیرد و الا بشر و جامعه بشری با مخاطرات بسیاری مواجه خواهد شد. از سوی دیگر این مطلب مبرهن و آشکار است که رفتار انسانها برگرفته از افکار و اعتقاداتشان است که این مسئله پررنگترین عامل در بروز رفتارهای انسانی به شمار میرود هرچند عوامل دیگری هم میتوانند منشأ بروز رفتارهای انسانی باشند اما این عامل در برابر دیگر عوامل بسیار قویتر و پررنگتر است.
با عنایت به موارد پیشگفته به این سؤال میرسیم که چه عوامل و زمینههایی را قرآن کریم برای اصلاح و تغییر افراد ارائه کرده است؟ و اهمیت این پرسش از قرآن ازآنجا ناشی میشود که قرآن ثقل اکبر بوده بنابراین بهترین پاسخها را درزمینه تربیتی میتوان از آن به دست آورد. بر این اساس، این نگاشته درصدد است تا با روش تحلیل محتوا و واژگان، موارد یادشده را با رویکردی قرآنی موردبررسی قرارداده و پاسخ قرآن به سؤالات قبلی را استخراج نماید. در همین رابطه،اولاً اصلاح، بایستی در حوزه نظر انجام پذیرد که در این صورت، عمل خودبهخود اصلاح میشود، چراکه رفتارها و گفتارها ناشی از ادراکات و اعتقاداتمان هستند و در مرحله بعد، نوبت به راهکارهای دیگر میرسد.
