بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله در ابتدا، با تعریفی اجمالی از مشارکت سیاسی و با ذکر مصادیقی از آیات قرآن کریم و سیرة معصومین علیهم السلام سعی شده است دیدگاه اصیل اسلام پیرامون مشارکت سیاسی زنان مطرح گردد و از رهگذر آن تحلیلی روشنگرانه از مشارکت زن مسلمان ایرانی در عرصههاي سیاسی کشور پس از انقلاب اسلامی، در سه زمینه فرایند انقلاب اسلامی، دوران دفاع مقدس و همهپرسیها و انتخابات ارائه گردد. در ادامه، موانع موجود بر سر راه مشارکت زنان در عرصه سیاسی به اختصار بیان گردیده و در پایان سعی شده است تا راهبردهاي لازم براي رفع موانع موجود و برونرفت از وضعیت فعلی ارائه گردد.
.1 مقدمه
یکی از ویژگیهاي گفتمان انقلاب اسلامی این است که به نفی و نقد گفتمانهاي موجود در جامعه زنان پرداخته، که در این میان گفتمان سنتی و گفتمان شبهمدرن اهمیت ویژهاي داشته است. در نگاه سنتی، برتري و تفوق تواناییهاي مرد بر زن و ناتواناییهاي زن بهعنوان اموري طبیعی و مبتنی بر نظام آفرینش معرفی میشود و به تفسیري مضیق دربارة حقوق اعطایی به زنان پرداخته و حضور اجتماعی زن نیز بسیار محدود و کنترل شده مطرح میشود. گفتمان انقلاب اسلامی به نقد جایگاه زنان در این گفتمان پرداخته و این مسئله را طرح کرد که تفاوت زن و مرد در نظام طبیعی هرگز به منزله نابرابري ذاتی در بعد انسانیت نیست.
گفتمان شبهمدرنیسم نیز که با تأکید بر اندیشه برابري براساس رد نظام طبیعی مبتنی بر تفاوت ساختار زن و مرد استوار بود، از سوي گفتمان انقلاب مورد نقد قرار گرفت. در این میان، ایجاد تردید در مبانی اندیشههاي فمینیستی و برجسته کردن نقاط ضعف این الگو درخصوص مباحث مربوط به زنان از جمله ابزاري بود که براي بیاعتبار کردن این گفتمان به کار برده شد. انقلاب اسلامی ارائهدهندة الگوي سومی در نحوة نگرش به جایگاه زنان بوده است که در آن بر دو رکن برابري انسانی زنان با مردان از یکسو و از سوي دیگر، وجود تفاوتهاي طبیعی میان آن دو تأکید میشود. در سایه ارائه چنین الگویی میتوان این مسئله را مطرح کرد که انقلاب اسلامی با بازنگري نگاه به زن، زمینه را براي حضور وي در عرصههاي گوناگون سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... فراهم کرد. اما آنچه در این مجال از مجموعه عرصههاي فوق و بهعنوان مثال به آن خواهیم پرداخت بررسی وضعیت مشارکت سیاسی زنان در انقلاب اسلامیخواهد بود.
.2 مشارکت سیاسی زنان براساس قرآن و سیرة معصومین علیهم السلام
رواج مفهوم مشارکت سیاسی که از مفاهیم کلیدي در حوزة سیاست بهشمار میآید، به پس از فروپاشی حاکمیت نظام کلیسایی و تولد نظریه قرارداد اجتماعی و تأکید متفکران عصر روشنگري بر دخالت مردم در تعیین سرنوشت خود باز میگردد. مایرون وینر، مشارکت سیاسی را هر عمل داوطلبانه براي تأثیر بر انتخاب رهبران، سیاست و ادارة عمومی در هر سطحی از حکومت ملی یا محلی میداند - قوام، . - 1376 رأي دادن، به دست آوردن اطلاعات سیاسی، بحث در مورد موضوعات سیاسی، شرکت در محافل و گفتوگوهاي سیاسی، عضویت در احزاب، تبلیغ سیاسی و شرکت در رقابتهاي سیاسی براي انتخاب کردن و انتخاب شدن را، از سطوح مشارکت سیاسی دانستهاند.
در این نگاه، مشارکت سیاسی متضمن اقدام آگاهانه، داوطلبانه و هماهنگ است - محمدي اصل، مشارکت سیاسی با قید اسلامی را میتوان شرکت مسئولانه، آگاهانه و حتی الامکان هماهنگ فردي یا گروهی با هدف اصلاح و اقتدار حکومت اسلامی، تقویت پیوند میان امت و حکومت اسلامی در بعد ملی و غلبه امت اسلامی در بعد بینالمللی و تحدید قدرت در حکومتهاي غیر اسلامی براي بهدست آوردن آزادي و افزایش اقتدار مسلمانان با بهکارگیري روشهاي مشروع تعریف کرد.
انگیزه در انجام مشارکت سیاسی در اسلام احساس مسئولیت در برابر خداوند، خود و جامعه است و با چنین تعریفی، مشارکت سیاسی فراتر از حق، یک تکلیف محسوب میشود که بر عهده تمام مسلمانان اعم از زن و مرد گذاشته شده است و طبعاً هرگونه حرکتی که مقدمه انجام بهینه این رسالت باشد، مانند تشکیل حزب، انجمن یا شرکت در آنها و... امري لازم و بایسته است - حسینی،. - 1380 در این میان، شارع مقدس زن را در قبال حوادث جامعه بیتفاوت قرار نداده است و توصیههاي کتاب و سنت در این زمینه، مرد و زن - هر دو - را شامل میشود.
یکی از شواهد قرآنی بر جواز حضور زن در اجتماع و عرصه سیاست آیات سورة مبارکه نمل2در خصوص ملکه سبا است که مهمترین پیام آن معرفی یک زن خردمند است که تحت تأثیر عاطفهاش قرار نمیگیرد و بهخوبی حکومت میکند؛ زنی مدبر، فرمانروا و اهل مشورت که هیچگونه مذمتی از سوي خداوند دربارهاش وارد نشده است - جوادي آملی، - 1372 و این درحالی است که اگر زن صلاحیت چنین کار و مسئولیتی را نمیداشت یا در آئین و شریعت الهی نمیتوانست به چنان موقعیتی برسد، بنابر روش قرآن کریم که موارد باطل و ناسازگار با دیدگاه خود را نقد میکند، باید به صورت صریح یا اشاره بدان میپرداخت.
