بخشی از مقاله
چکیده:
تئوگیمبل در کتاب" شکل، صوت ، رنگ و شفا " می گوید: در آغاز ظلمات مقدس حکمفرما بود و از این ظمات نور سر برآورد. نور و تاریکی، رقص آفرینش را به پایکوبی برخاستند و بدینگونه رنگ های لطیف متولد گردیدند. از آنجا که بخش مهمی از تعاملات انسان با محیط پیرامون به رنگ ها مربوط است، توجه به رنگ ها و نورها به عنوان عناصر زیبابخشی به محیط پیرامون انسان اهمیت ویژه ای دارد. عنصر رنگ و نوربه غیر از توان بالا در ادراک تمایزهای محیطی، نقش تعیین کننده ای در حیات روانی، عاطفی انسان ها به عهده دارد. با کاربرد درست رنگها در فضاهای شهری چهره ی شهر برای ما آرامش روحی و بصری به دنبال خواهد داشت و درک ما از فضاها بیشتر خواهد شد.
هدف از این مقاله درک و بررسی اهمیت رنگ و نور در زیبایی شهرها به منظور کاربرد درست آنها و نیز جلوگیری از آلودگی بصری است. لذا با استفاده از مطالعات کتابخانه ای سعی در جمع بندی نتایج فوق شده است. به طوریکه در نهایت به این جمع بندی رسیده شده که با توجه به نقش حیاتی این دو مقوله بر زندگی انسان ها، با کاربرد مناسب نور و رنگ در کالبد شهرها طراحان شهری می توانند چه از بعد زیبایی و چه از بعد هویت، بسیاری از مشکلات شهرنشینی امروز را برطرف کنند.
واژگان کلیدی: زیبایی شناسی، رنگ و نور
مقدمه:
جستجوی زیبایی پیشه ی پیشین انسان ها بوده است و ادمیان در اعصار دوردست و قرون گذشته، با روی آوردن به عرصه هنر و زیبایی جاودانگی را جانمایه ی خویش ساخته اند. گویی از آن هنگام که بشر، اندیشیدن و عاطفه ورزیدن را آغاز نموده، هنرنمایی و روی آوردن به زیبایی را در زندگی خویش بکار بسته است. پرداختن به مقوله زیبایی شناسی شهری و مفهوم زیباسازی از مهمترین زمینه هایی است که لازم است در حوزه شهرسازی مورد توجه قرار گیرد. آنچه که بیشترین تاثیر را در زیباسازی فضاهای شهری به عهده دارد، نورپردازی و رنگ آمیزی نماها و مبلمان شهری است.
رنگ ها زبان احساس ما هستند و می توانند زندگی شهری را سرزنده کنند. رنگ به عنوان یکی از مهمترین عناصر بصری می تواند نمودی فعال و تاثیرگذار در منظر عمومی یک شهر داشته باشد. رنگ برخلاف فرم، حجم، نما و کف سازی در لایه ای پنهان است که ما بطور ناخودآگاه از آن تاثیر می گیریم. این در حالی است که در ایین نامه ها و ضوابط طراحی کمتر به مقوله رنگ توجه شده است. به طور کلی میان تمایلات اشخاص و رنگ های خاص رابطه ی بسیار حساسی وجود دارد و ذهن افراد از رنگ ها تاثیر می پذیرند. یکی از ساده ترین راه های بازگرداندن آرامش به انسان استفاده از رنگ های مناسب علی الخصوص در مبحث زیباسازی شهری است.
از سویی دیگر نور اولین شرط برای ادراک هر نوع بینایی است. در تاریکی مطلق ما نه فضا را می بینیم و نه فرم و نه رنگ را. زیبایی که به چشم می آید از پرتو نور و روشنایی است و گرنه در تاریکی، زیبایی مفهومی ندارد. این در حالیست که گاهی همین عناصری که به زیباسازی فضاهای شهری کمک می کنند، بدلیل ترکیب نادرست، موجبات آلودگی و نابسامانی بسیاری را در فضاهای شهری موجب می شوند. پژوهش حاضر در نظر دارد پس از بررسی فلسفه زیبایی و نیز زیباسازی فضاهای شهری در قالب نورپردازی و رنگ آمیزی فضاهای شهری، در کاهش نابسامانی بصری در شهرها موثر واقع شود.
مبانی نظری
مفهوم زیبایی از نظر فلاسفه
هگل حس زیبایی را اینگونه تعریف نموده است: " حس زیبایی حسی نیست که طبیعت آن را به ما داده باشد و مانند یک غریزه کور بتوانیم در نهایت ذات، زیبایی را آناً تشخیص دهیم، این حس نیاز به آموزش دارد و حس زیبایی آموزش یافته را سلیقه می گوییم" بنابراین به عقیده هگل حس زیبایی و اینکه چه چیز را می توان زیبا دانست سلیقه ای می باشد که تحت تاثیر آموزش نیز هست مسلماً آن شخصی که علم زیباشناختی دارد و به اصول طراحی و زیباشناختی آشناست با شخصی که از سطح سواد بالایی برخوردار نمی باشد حس زیباشناختی یکسانی نخواهد داشت پس حس زیبایی امری نسبی بوده و اطلاق زیبایی به یک شی بنا و حتی شهر از دید افراد مختلف متفاوت خواهد بود. حس زیبایی که با لذت و مطلوبیت همراه است با حس تعلق رابطه ای تنگاتنگ دارد. از نظر عوام یک شهر زیبا بایستی پاکیزه باشد و از روشنایی مناسب و رنگ آمیزی زیبا برخوردار باشد تا خوانا شود. زیرا شهر ناخوانا سبب اضطراب، نگرانی و احساس ترس در شهروندان گشته و در نهایت شهروندان به سبب این احساس نامطلوب سیمایی نیکو از شهر در ذهن خود نمی سازند و در نتیجه تعلق خاطر به شهر پیدا نمی کنند. - گروتر، - 1386
مفهوم زیبایی شناسی
زیباییشناسی ازریشه یونانی - aisthanesthai - گرفته شده است که به معنی ادراک حسی است. این واژه هم براحساس و هم بر ادراک حسی دلالت دارد و به طور کلی »ادراک از طریق حواس « معنا میدهد. بنابراین اصطلاح »استتیک« مختص به ادراک آثار هنری و زیبایی نیست ، بلکه بر هر نوع ادراک مبتنی بر حواس دلالت میکند. البته تفکر درزمینه زیبایی شناسی بدین معنا به هیچ وجه مستلزم احیای اندیشه های افلاطون درباره زیبایی به منزله نماد نیکینیست. لذا با توجه به ریشه وکاربرد استتیک باید بهخاطر داشت که تجربه زیباییشناختی بیشتر در بستر تجربه حسی پدید میآید یا ازآن ناشی میشود.
زیباسازی شهری
زیباسازی، فرآیندی مستمر و پویا و در حال رشد است که با روان شناسی ، فلسفه، هنر، فرهنگ، هویت، دانش، بینش، زمان وکارکردهای مختلف ارتباط داشته وظهور پیدا میکند. و جنبش زیبایی شناسی شهری رویکرد پیشرفتهایست که نه تنها به خاطر زیبا نمودن، بلکهترجیحاً به معنای ابزار کنترل اجتماعی ازطریق راضی نگهداشتن جمعیت شهری وپاسخگویی به نیاز آنها مورد مطالعه قرار میگیرد. بررسی زیبایی شناسی رنگ و نور در شهرها
نور
نور بعنوان یکی دیگر از مظاهر زیبایی و نمایانی فضاهی شهری به دو بخش قابل تقسیم می باشد، نور روز و نور شب که می توان گفت رنگها با وجود نور معنا می یابند. نور در شب از کاربرد قابل توجهی برخوردار است از جمله تامین حس آرامش و امنیت شهروندان و نمایش شادی و شعف در اعیاد ملی و یا مذهبی که بدین ترتیب سبب ارتقا کیفیت فضاهای شهری نیز می گردد. کاربرد صحیح نور در شب می تواند ذهنیتی زیبا از شهر در ذهن شهروندان خلق نماید. همچنین نمایان کردن بناها آثار ارزشمند تاریخی با نور مناسب در شب می تواند تصویر کلی مفیدی از کل شهر در اختیار بیننده قرار دهد. - بحرینی، - 232 :1377
در کاربرد نور بایستی به کاربری فضاها توجه شود تا نوری مناسب با آنها تامین گردد مثلا نور مخصوص معابر پیاده از نظر شدت، اندازه و نوع چراغها با معابر سواره متفاوت است. کلید ایجاد یک محیط نظام یافته در خیابان، استفاده از یک سیستم روشنایی معقول جهت پاسخگویی به نیازهای مربوطه است. در مراکز شهری معمولاً جنین سیستمی باید دو عملکرد عمده را پاسخگو باشد: یکی تامین روشنایی مطمئن برای خیابان ها و دیگری راحتی و جذابیت پیاده روها - بحرینی، - 233 :1377 امروزه نورپردازی ساختمان ها و فضاها جدا از معماری و ظراحی شهری نیست،
بلکه جزیی از طراحی یک اثر محسوب می شود و نه تزئین و آرایش فضا. استفاده های کارکردگرایانه، محتوایی و زیبایی شناسانه از نور در تلفیق با نوع طراحی فضا روح تازه ای در کار می دمدو تفاوت محسوس ماهوی در آن ایجاد می کند. از آنجا که در فضاهای شهری مقیاس نمایش یک اثر به واسطه نورپردازی و شعاع مرئیت آن فراتر می رود، نقش ارگان های شهری در نورآرایی فضاها موثرتر جلوه خواهد کرد. به طور مسلم اغتشاشات بصری و آلودگی های نوری حاکم بر سیمای شهرهای کنونی به چشم همگان آشناست و هویت شهرهای امروزی در شرف اضمحلال و نابودی است. متاسفانه در جامعه امروز ما ابزارهای نوری و ادوات نورپردازی گاه وسیله تشریفاتی تلقی می شود و گاه به واسطه استفاده نادرست سبب ایجاد آلودگی بصری سیمای شهرها می شود. - اسلامی، - 1394
