بخشی از مقاله
چکیده
کوسه ماهی عربی از خانواده Hemiscyllidaeو جنس chilioscylliumمی باشد که دارای بدنی بلندوباریک و بسیار مقاوم به بی آبی می باشد هدف از این تحقیق مطالعه ساختار تشریحی و بافت شناسی کلیه و آبشش کوسه ماهی عربی - - c.arabicumمی باشد که بدین منظور تعداد15 عدد کوسه ماهی عربی از شمال خلیج فارس صید گردید و به طور زنده به ازمایشگاه علوم وفنون خرمشهرمنتقل شدند که پس از تشریح و تثبیت در ماده ثبوتی بوئن به مدت 72 ساعت جهت مراحل آبگیری،شفاف سازی وپارافینه کردن درون دستگاه هیستوکینت قرار گرفتند وپس ازمونته کردن و قالب گیری توسط دستگاه میکروتوم برش داده شدند و پس از رنگ آمیزی با هماتوکسیلین وائوزین با میکروسکوپ نوری مورد مطالعه گردیدو مشاهده شد که کلیه کوسه ماهی عربی همانند دیگر ماهیان استخوانی مزونفریک است و دارای سه بخش راس،بدنه و دم می باشد.آبشش نیز از رشته های آبششی که عمود بر کمان آبششی قرار دارندتشکیل شده است که هر رشته آبششی لاملاها از دو نوع سلول به نام سلول های ستونی یا پیلار و سلول های پوششی تشکیل شده اند.
کلمات کلیدی:آبشش،بافت شناسی،کوسه ماهی عربی،مزونفریک
مقدمه
کوسه ماهیان جنس Chilioscyllium مانند گربه کوسه عربی از جمله کوسه هایی هستند که بومی سواحل اقیانوس آرام و هند می باشند ولی در سواحل و خوریات خلیج فارس یافت شده و صید می گردند - . - 4این کوسه ماهی در بین صخره های مرجانی ، سواحل صخره ای و مصب حرا زیست می کنند و به دلیل اندازه کوچک ، غیر مهاجر بودن و سازش با اسارت و داشتن خوی دام به راحتی در دسترس قرارمی گیرند و جهت تحقیقات و پژوهش های آزمایشگاهی مناسب هستند - . - 3کوسه ماهی عربی - - Chilioscyllium arabicum از خانواده Hemiscyllidae و جنس Chilioscyllium و گونه Chilioscyllium arabicumمی باشد که دارای بدنی بلند و باریک تقریباًٌ استوانه ای و ضخیم ، پوزه گرد می باشد. سوراخهای بینی با یک فاصله خوبی از نوک پوزه تنظیم شده اند. چشم ها متوسط بوده و در بالای سر قرار گرفته اند . - 13 -
کوسه ماهی عربی - - C.arabicum, بسیار مقاوم به بی آبی می باشد و می تواند برای یک دوره طولانی - نصف روز - بیرون از آب زنده باشد. تخم گذار است و دارای لقاح داخلی می باشد و قابل نگهداری در آکواریوم نیز می باشد . - 13 - یکی از عوامل اساسی در بقاء پراکنش و متابولیسم آبزیان ، شوری و تغییرات آن است که در مراحل مختلف زندگی با توجه به توانایی تنظیم اسمزی آن آبزی ، بقا و سازش پذیراش را تأمین می کند . - 6 - کلیه ، آبشش ، پوست و روده از اندام های اصلی تنظیم اسمزی در ماهیان بوده که بر اساس گونه و شرایط زیستی آن ، زمان تکوین و رشد و نمو آن در مراحل ابتدایی زندگی متفاوت بوده و از نظر موروفولوژیک عملکردی و فیزیولوژیک به تدریج تکامل یافته و ماهی را با نوسان های شوری هماهنگ و سازگار می سازند . - 6 -
براساس شکل کلیه های ماهیان استخوانی دریایی دسته بندی خاصی را آوگاوا در سال 1961 پیشنهاد کرد.تیپ:1دوبخش کلیه به جوش خورده اند و هیچ مرز واضحی بین دو کلیه مشاهده نمی گردد.تیپ:2فقط بخش های میانی و خلفی بهم جوش خورده اند و بین بخش قدامی دو کلیه مرز مشخص وجود دارد.تیپ:3جوش خوردگی فقط در بخش خلفی مشاهده می گردد.قسمت قدامی به دو بخش نازک تقسیم می شود وبین کلیه قدامی و خلفی مرز مشخص وجود دارد.کلیه بیشتر ماهیان دریایی از این نوع می باشد.تیپ: 4جوش خوردگی فقط در انتهای بخش خلفی مشاهده می گردد و کلیه قدامی قابل تشخیص نمی باشد.تیپ:5دوکلیه به طور کامل مجزا می باشند - . - 12کلیه دارای نقش مهمی در سیستم ایمنی ، خونسازی ، تشکیل ادرار و تنظیم اسمزی می باشد .
نقش اصلی کلیه در ماهیان دریایی دفع یون های چند ظرفیتی است که موجودات دوباره آن ها را از طریق انتشار روده ای جذب می کنند . - 8 - کلیه بسیاری از ماهیان ، اندامی باریک طویل و به رنگ قرمز تیره است که در امتداد ناحیه پشتی دیواره بدن درست زیر ستون مهره ها کشیده شده است و پس از خارج کردن امعاء و احشاء از حفره بدن می توان آن را در پس پرده صفاق مشاهده نمود . - 7 - به خوبی ثابت شده است که آبشش ماهی به عنوان یک اندام تنظیم یونی مهم و همچنین اندام مبادله کننده گازهای تنفسی اصلی بکار می رود - - 5در رابطه با بیولوژی کوسه ماهیان ایران ، اطلاعات ناچیزی وجود دارد و این تحقیق گامی جهت شناخت بهتر کوسه ماهی عربی می باشد. هدف این پژوهش آشنایی با ساختار تشریحی و بافتی کلیه و آبشش می باشد. در این تحقیق سعی می شود با مطالعه ویژگی های ریخت شناسی ، بافت شناسی و فیزیولوژیکی کلیه و آبشش به شرایط زیستی این ماهی الاسموبرانش نیز پرداخته شود.
مواد و روش ها
در تحقیق حاضر30 عدد کوسه ماهی عربی از خور درویش واقع در شمال خلیج فارس به صورت زنده به آزمایشگاه بافت شناسی آبزیان دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر منتقل شدند. سپس ماهیان با استفاده از عصاره گل میخک بیهوش شدند و پس از بیومتری - اندازه گیری طول ، وزن - جهت جداسازی بافت مورد نظر تشریح شدند. بخش میانی کمان دوم از آبشش سمت راست هر کوسه ماهی جدا شده و به محلول ثبوتی بوئن انتقال یافت. آنگاه حفره شکمی را از ناحیه مخرج برش عرضی زده سپس یک برش طولی تا زیر آرواره زده تا محوطه شکمی کاملاً باز شود. پس از باز شدن حفره شکمی ماهی و خارج نمودن امعاء و احشاء کلیه ها که در طرفین ستون فقرات قرار گرفته اند نیز جدا و در درون محلول ثبوتی بوئن قرار داده شدند.
به منظور مطالعه میکروسکپی ساختار بافتی آبشش و کلیه نمونه های تثبیت شده به روش معمول تهیه مقاطع بافتی ، با استفاده از دستگاه هیستوکینت مدل Rxllb ، آبگیری و پرافینی شدند. پس از قالب گیری نمونه ها با پارافین ، به وسیله میکروتوم دورانی - Leica Rm2246 - برش هایی به ضخامن 5 میکرومتر از آنها تهیه گردید. سپس با استفاده از هماتوکسیلین- ائوزین مورد رنگ آمیزی قرار گرفتند. مقاطع رنگ آمیزی شده توسط میکروسکوپ نوری Olympus و با بزرگنمایی های متفاوت بررسی و تصاویر مناسب توسط دوربین نصب شده بر رروی میکروسکوپ Dinolite Digital Microscope و سیستم رایانه ای متصل به دوربین مجهز به نرم افزار Dinocapture تهیه و ذخیره شدند.
نتایج :
بررسی ماکروسکوپی کلیه گربه کوسه عربی chillioscyllum arabicumنشان داد که کلیه این کوسه ماهی به رنگ قرمز تیره در امتداد ستون فقرات قرار دارد. کوسه گربه عربی دارای کلیه مزونفریک است این کلیه عموما در ماهیان استخوانی نیز دیده می شود. کلیه در کوسه ماهی عربی از سه قسمت راس،بدنه و دم تشکیل شده است.که راس کلیه ها کاملا مجزا و متقارن است. این ناحیه دارای پهنای کمی می باشددر قسمت میانی کلیه ها کاملا به یکدیگر اتصال دارند.پس از بدنه ناحیه دمی قرار می گیرد - شکل. - 1نتایج مطالعات میکروسکوپی کلیه نشان داد که کلیه کوسه ماهی عربی - - C. arabicum از خارج توسط کپسول پوشیده شده بود. این کپسول از جنس بافت همبند بوده که در سطح خارج توسط یک ردیف از سلولهای مزوتلیایی - سنگفرشی - پوشیده شده است - شکل. - 2
مطالعات میکروسکوپی نشان داد که ساختار بافتی کوسه ماهی عربی از دو بخش با عملکرد مجزا - بافت خونساز و بخش دفعی - تشکیل شده است. در بخش دفعی کلیه کوسه ماهی عربی که شامل واحد های ترشحی ادرار یا نفرون می باشد به قسمتهای جسمک کلیوی - جسمک مالپیگی - و لوله های ادراری تقسیم می شود. جسمک کلیوی از کپسول بومن و گلومرول تشکیل شده . لوله های ادراری در امتداد جسمک کلیوی قرار گرفته و شامل قطعه گردنی ، لوله های ادراری نزدیک - شامل قطعات I و - II ،لوله های ادراری دور و لوله های جمع کننده ادرار می باشند - شکل. - 3 مشاهدات نشان دادند که لوله های ادراری نزدیک ابتدایی - - PI دارای سلولهای مکعبی با هسته رأسی بودند که رأس این سلولها دارای حاشیه مسواکی با تراکم بالا بوده - شکل - 4
و قطعه دوم لوله های ادراری نزدیک - - PII هسته های سلول ها تا حدودی به سمت میانه ی سلول متمایل بودند و تراکم حاشیه مسواکی در قسمت PII نسبت به PI کاهش یافته بود. سلولهای موجود در لوله های ادراری دور مکعبی بوده و دارای هسته های تقریباً گرد و در وسط بودند - شکل. - 5 لوله های جمع کننده ادراری به علت داشتن سلول های مکعبی بلند و لومن بزرگتر و هسته های بیضوی تاکروی بزرگ و مرکزی تشخیص داده می شوند - شکل. - 6هم چنین مطالعات نشان دادکه جسمک کلیوی در سراسر بافت کلیه مشاهده گردیدساختار جسمک کلیوی گربه کوسه عربی متشکل از گلومرول و کپسول بومن بود.
گلومرول از یک کلاف مویرگی تشکیل شده است که در فضای بومن قرار گرفته است - شکل. - 7مطالعات ماکروسکوپی آبشش گربه کوسه عربی نشان داد که این ماهی دارای پنج جفت آبشش می باشد و هرکمان آبشش از رشته های آبششی ساخته شده است که توسط یک ورقه ماهیچه ای و بافت همبند حمایت می شوند.نتایج حاصل از مطالعه میکروسکوپی نشان داد که رشته های آبششی عمود بر کمان آبشش قرار دارند. لاملاها - تیغه های ثانویه - عمود بر رشته های آیشش و در هر دو سطح آن مشاهده می شوند.هر رشته آبششی دارای 3 بخش بود - شکل: - 8
- 1 بخش غار مانند که پایه هر رشته آبششی بوده و جسم غار مانند در این قسمت قرار دارد.
