بخشی از مقاله
چکیده
تیروئید از جمله غدد درون ریزی است که بر بسیاری از اندام های بدن تاثیر گذاشته و در متابولیسم بدن ماهی نقش مهمی ایفا می کند . با این حال ، پژوهش های انجام شده در ایران در مورد خصوصیات آناتومیکی و بافت شناسی این غده در کوسه ماهی اندک است .هدف از انجام این تحقیق ، بررسی ساختار تشریحی و بافت شناسی غده تیروئید در کوسه ماهی عربی - Chiloscyllium arabicum - در خلیج فارس بود..در این تحقیق که بر روی 15 عدد کوسه ماهی عربی صورت گرفت ساختار تشریحی غده تیروئید از نظر خصوصیات مرفولوژیکی و هم چنین ساختار بافت شناسی، پس از تهیه مقطع و رنگ آمیزی های هماتوکسیلین و ائوزین ، با استفاده از میکروسکوپ نوری مورد بررسی قرار گرفت . نتایج: غده تیروئید در کوسه ماهی عربی به صورت یک اندام مستقل در قسمت قدامی آئورت شکمی و در زیر غضروف قاعده ای - لامی قرار گرفته بود. از نظر بافت شناسی غده تیروئید واجد فولیکول هایی با ساختار کروی بود که دیواره بآنها توسط سلول های مکعبی و یا استوانه ای پوشیده شده بود. و حفره داخلی آن ها از ماده کلوئیدی پر شده بود. نتتیجه این که غده تیروئید در کوسه ماهی عربی از نظر ساختار تشریحی و بافت شناسی تفاوت قابل توجهی با غده تیروئید ماهیان دیگر دارد.
کلمات کلیدی: بافت شناسی،غده تیروئید،کوسه ماهی عربی
مقدمه
خلیج فارس با ویژگی های جغرافیایی و ارزش بوم شناختی خاص خود یکی از نادرترین اکوسیستم های دریایی به شمار می رود . کوسه ماهیان جنس Chiloscyllium مانند گربه کوسه عربی از جمله کوسه هایی هستند که بومی سواحل اقیانوس آرام و هند می باشد ولی در سواحل و خوریات خلیج فارس یافت شده و صید می گردند - . - 7 این کوسه ماهی در بین صخره های مرجانی - سواحل صخره ای ومصب حرا زیست می کنند وبه دلیل اندازه کوچک ، غیر مهاجر بودن و سازش با اسارت و داشتن خوی رام به راحتی قابل استفاده و در دسترس قرار گرفتن می باشند و جهت تحقیقات و پژوهشهای آزمایشگاهی مناسب هستند . - 6 - کوسه ماهی عربی از خانواده Hemiscyllidae و جنس Chiloscullium و گونه Chiloscyllium arabicum دارای بدنی بلند و باریک تقریبا استوانه ای و ضخیم ، پوزه گرد می باشد.
سوراخ های بینی با یک فاصله خوبی از نوک پوزه تنظیم شده اند. چشم ها متوسط بوده و در بالای سر قرار گرفته اند از آن جایی که این گونه تخم گذار بوده و دارای لقاح داخلی می باشد توانایی تولید مثل در آکواریوم را نیز دارد . - 4 - غده تیروئید در ماهیان همانند سایر پستانداران به عنوان بخشی از سیستم اندوکرینی در رشد و تکامل ، متابولیسم و هموستازی نقش حیاتی دارد. اگرچه در برخی از گونه های ماهیان مانند ماهیان غضروفی و تعداد اندکی از انواع ماهیان استخوانی حقیقی مانند ماهی تن ، ماهی گیش دم زرد و طوطی ماهی غده تیروئید از یک یا چند توده متراکم بافتی تشکیل شده است . لیکن در بیشتر گونه های ماهیان به صورت اندام مستقل وجود ندارد - . - 5 در ماهیان غضروفی - الاسمو برانش - غده تیروئید یک اندام درون کپسولی مستقر در بافت همبند سست در سمت شکمی پوزه و در اصل بین عضلات آرواره ای تحتانی قرار گرفته است . - 1 - هدف از انجام تحقیق شناخت ساختارتشریحی و بافت شناسی غده تیروئید در کوسه ماهی عربی - - Chiloscyllium arabicum بود.
مواد و روش ها
در تحقیق حاضر ،15 عدد کوسه ماهی عربی - Chiloscyllium arabicum - از خور درویش واقع در شمال خلیج فارس صید و به صورت زنده به آزمایشگاه بافت شناسی آبزیان دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر منتقل شدند. سپس ماهیان با استفاده از عصاره گل میخک بیهوش شدند و پس از بیومتری - اندازه گیری طول، وزن - جهت جداسازی بافت مورد نظر تشریح شدند.ابتدا غده تیروئید که در سمت شکمی حلق و در قسمت میانی عضلات فک زیرین واقع شده ، با برداشتن یا شکاف دادن پوست خارج نموده و در محلول ثبوتی بوئن قرار داده شد .پس از گذشت 72 ساعت نمونه های تیروئید را از محلول ثبوتی بوئن خارج و درون الکل با درجه خلوص 70 درجه قرار داده شد.
پس از ثبوت در الکل - به مدت 72 ساعت - جهت مطالعه میکروسکوپی ساختار غده تیروئید به روش معمول تهیه مقاطع بافتی با استفاده از دستگاه هیستوکینت مدل RX11B ، آبگیری و پارافینی شدند.پس از قالب گیری نمونه ها با پارافین، به وسیله میکروتوم دورانی - - Leica RM2245 برش هایی به ضخامت 5 میکرومتر از آن ها تهیه گردید. سپس با استفاده از هماتوکسیلین - ائوزین مورد رنگ آمیزی قرار گرفتند . مقاطع رنگ آمیزی شده توسط میکروسکوپ نوری Olympus و با بزرگنمایی های متفاوت بررسی و تصاویر مناسب توسط دوربین نصب شده بر روی میکروسکوپ Dinolite Digital Microscope و سیستم رایانه ای متصل به دوربین مجهز به نرم افزار Dino Capture تهیه و ذخیره شدند.
نتایج
در تشریح ساختاری که از کوسه ماهی عربی - - Chiloscyllium arabicum به عمل آمد مشاهده شد که غده تیروئید در سمت شکمی حلق و در قسمت میانی عضلات فک زیرین دقیقا در زیر غضروف قاعده ای - لامی قرار گرفته است - تصویر . - 1بررسی بافت شناسی غده تیروئید نیز نشان داد که فولیکول های این غده و مواد کلوئید موجود در لومن فولیکول کاملا طبیعی بودند - تصویر. - 2با توجهبه تصاویر به دست آمده از برش های عرضی غده تیروئید ، فولیکول های تیروئید دارای ساختاری کروی یا بیضی بوده و دیواره فولیکول ها توسط سلول های پوششی مکعبی یا استوانه ای پوشیده شده بود .حفره داخلی فولیکول ها توسط ماده کلوئیدی پر شده بود - تصویر. - 3 سلول های فولیکولی در فولیکول های فعال به شکل مکعبی یا استوانه ای مشاهده شدند - تصویر - 4 .در رنگ آمیزی با هماتوکسیلین - ائوزین ماده کلوئیدی به رنگ صورتی مشاهده گردید - تصویر. - 5
بحث و نتیجه گیری
در مطالعات ماکروسکپی و میکروسکوپی که از غده تیروئید کوسه ماهی عربی بعمل آمد ، مشخص گردید که غده تیروئید به صورت یک اندام مستقل در سمت قدامی آئورت شکمی و در زیر غضروف قاعده ای - لامی قرار گرفته است. این غده متشکل از فولیکول هایی با ساختار کروی بوده که دارای دیواره با سلول های مکعبی و یا استوانه ای هستند. حفره داخلی آنها توسط ماده کلوئیدی پر شده بود .ماده کلوئیدی در رنگ آمیزی با هماتوکسیلین - ائوزین به رنگ صورتی مشاهده گردید - شکل . - 3 فولیکول های تیروئید یبا اپی تلیوم مکعبی داراری فعالیت بیشتری می باشند . در مطالعه ای که Santamaria و همکاران - 2004 - بر روی ماهی دنتکس معمولی از خانواده شانک ماهیان انجام دادند ، غده تیروئید را به صورت فولیکول هایی در مجاورت آئورت شکمی و در نزدیکی شریانچه های دهلیزی گزارش نموده اند - . - 9 حواسی و همکاران - 1388 -
طی مطالعاتی که بعمل آورده بودند ، اعلام کردندغده تیروئید در ناحیه حلقی ماهی شانک زرد باله در بافت های بین آبششی و در امتداد سطح پشتی آئورت شکمی و قسمت های تحتانی سرخرگ های آبششی در محل انشعاب از آئورت ، به شکل اجتماعی از فولیکول های تیروئیدی در نواحی مختلف مشاهده گردید - . - 2 در تحقیق حاضر که در فصل سرما صورت گرفت فولیکول ها بیشتر با اپی تلیوم مکعبی دیده شدند.که نشان از فعالیت زیاد غده تیروئید می باشد . Ortiz Delgado و همکاران - 2006 - در مطالعه تکامل غده تیروئید در سنگولس سوله گزارش نمودند که فولیکول های تیروئیدی با اپی تلیوم مکعبی، دارای فعالیت بیشتری می باشند . - 8 - در تحقیق حاضر بر روی غده تیروئید تراکم زیاد فولیکول های فعال در مقایسه با فولیکول های غیر فعال در فصل سرما نشان دهنده فعالیت این غده می باشد - شکل . - 4 تغییرات فصلی فعالیت غده تیروئید در ماهی میسگورنیس فوسیلیس ، ماهی آزاد ، هرینگ ، ماهی مینو، گزارش شده است و در مطالعه تغییرات فصلی غده تیروئید در فصل بهار درست قبل از تخم ریزی گزارش شده است . - 3 -
