بخشی از مقاله
چکیده
شعر پایداري از دیر باز به عنوان شعري تاثیر گذار در عرصههاي مختلف سیاسی اجتماعی،انقلابها و جنگها مطرح بوده است. در کشور ایران نیز پدیده انقلاب اسلامی و به فاصله کوتاهی از آن وقوع جنگ تحمیلی و تاثیرات آن در اجتماع سبب ایجاد شعري با عنوان شعر دفاع مقدس شده است که زیر مجموعهاي از شعر پایداري و ادبیات پایداري میباشد.از میان شاعران انقلاب و دفاع مقدس، خلیل عمرانی به عنوان شاعري متعهد مطرح شده که در آثار خود به پدیده انقلاب و دفاع مقدس نگاه ویژهاي داشته است؛ بر اساس همین نگرش در مقاله حاضر با بررسی مجموعه شعر »ساعت به وقت شرعی دریا« از مجموعه اشعار خلیل عمرانی غزلهاي پایداري و مضامین آنها مورد تحلیل قرار میگیرد و از میان آن؛ اشعاري که بسامد بالاتري دارند مطرح میشود.در واقع چنین به نظر میرسد که بیشترین اشعار دفاع مقدس خلیل عمرانی در این مجموعه،در دسته بندي شعر جنگ در دسته اشعار پس از پایان جنگ قرار میگیرد و مضامینی از قبیل نوستالوژي جبهه وحسرت از دست دادن یاران شهید و اعتراض به برخی نگرشهاي پس از جنگ، بالاترین بسامد را در این مجموعه داراست که میتواند ناشی از تاثیرات بعد از جنگ و شرایط و اوضاع جامعه بر ذهن شاعر باشد.
واژههاي کلیدي: خلیل عمرانی، شعر متعهد، دفاع مقدس، ساختار محتوایی، غزل پایداري
-1 مقدمه
پایداري و دفاع از ارزشها همواره در هر جامعهاي مطرح بوده و منشا بسیاري از تغییرات و تحولات اساسی در تاریخ سرزمینها شده است، جنگ 8 ساله ایران و عراق که از سال 59 آغاز شد و در ادبیات ما با عنوان دفاع مقدس شناخته میشود نیز داراي پیامدهایی در عرصههاي مختلف بوده که از آن جمله میتوان به تاثیر آن در ادبیات و به ویژه شعر نام برد.در میان ادبیات پایداري شعر به جهت ظرافت و آمیختگی با اندیشه مردم اهمیتی در خور مییابد، شعر دفاع مقدس که در حوزهي شعر انقلاب قرار میگیرد داراي بن مایههاي دینی و اعتقادي است، در واقع »شعر دفاع مقدس، اوج ایثارگري و از خود گذشتگی یک ملت است که در صحنههاي نبرد به نمایش در میآید، صحنههایی که تا همیشه فراموش ناشدنی است - «بیگی حبیب آبادي، 1382، - 492 همان طور که »همینگوي نیز در مجموعه داستان پروانه و تانک مینویسد: این جنگ عجیب و غریب چیز بدیعی است که اگر بتوانی باورش کنی خیلی چیزها یاد میگیري.« - صنعتی، - 29: 1389
-1-1 بیان مسأله:
از میان شاعران دفاع مقدس، خلیل عمرانی به عنوان یکی از شاعران انقلاب و دفاع مقدس، که در آثار خود رویکرد اعتقادي و انقلابی دارد مطرح شده است، در آثار خلیل عمرانی، انقلاب و شخص امام خمینی - ره - به عنوان پرچمدار مبارزه جایگاهی ویژه دارد و علاوه بر آن نگاه عمرانی به جنگ نگاهی مثبت است که از جهان بینی او سرچشمه میگیرد، او شهدا را میستاید و آنان را دلیر مردانی میداند که جان بر کف نهادند و از انقلاب و کشور دفاع کردند.
-2-1 ضرورت و اهمیت تحقیق:
در مجموعه شعر - ساعت به وقت شرعی دریا - که از کارهاي ماندگار عمرانی میباشد این نگرش نمود قابل توجهی دارد، در واقع مقاله حاضر تلاشی است در جهت بررسی مضامین پایداري در این مجموعه شعر و یافتن مضامینی که بالاترین بسامد را دارند تا از طریق آن بتوان به برخی از ویژگیهاي محتوایی شعر دفاع مقدس این دوره پی برد.»ساعت به وقت شرعی دریا« مجموعه شعر خلیل عمرانی - پژمان دیري - است که در سال 1379 توسط انتشارات تیرگان تهران منتشر شده است.این مجموعه شامل 96 صفحه بوده که 54 غزل را در خود جاي داده است و شامل موضوعات مختلفی میباشد، از جمله مفاهیم برجستهي این مجموعه شعر؛ انقلاب و دفاع مقدس است که این مقاله در پی یافتن مضامین و محتواي آنها میباشد.
-3-1 پیشینه تحقبق:
از سالهاي پس از دفاع مقدس به تدریج بحث و بررسی شعر دفاع مقدس و ادبیات پایداري به شکل جديتري در بین شاعران و نویسندگان علاقهمند به این نوع شعر رواج و گسترش یافت. این آثار چه در نوشتن این مقاله به طور مستقیم از آنها استفاده شده باشد و یا استفاده نشده باشد در ذهن نویسنده این سطور نقش داشتهاند. اما ازمهمترین آثاري که به عنوان پیشینه این تحقیق مورد استفاده قرار گرفتهاند، عبارتند از:
-1-3-1کتابها:
کتاب آشنایی با ادبیات مقاومت جهان، ضیاءالدین ترابی، کتاب آشنایی با ادبیات دفاع مقدس، محمد حسین، صنعتی، کتاب ادبیات دفاع مقدس، محمد رضا سنگري، کتاب بررسی شعر دفاع مقدس، علی مکارمی نیا،
