بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه و هدف: مولتیپل اسکلروزیس شایعترین بیماری نورلوژی پیشرونده در جوانان بالغ میباشد. این بیماری گستره وسیعی از علایم از جمله اختلال در تعادل و هماهنگی، اختلال در عملکرد و... را ایجاد میکند و تاثیرات مخربی بر عملکرد روزانه، فعالیتهای شغلی و اجتماعی دارد. تمریندرمانی، یک روش موثر درمانی در کاهش اختلالات عملکرد در بیماران×مبتلا اماس میباشد. بنابراین این مطالعه تاثیر تمرینات فرانکل را در بهبود شرایط بیماران مبتلا به اماس نشان میدهد.
مواد و روشها: جامعه آماری پژوهش30مرد بیمار مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس با درجه بیماری5/5 -2و دامنه سنی 45-20 میباشند، که به صورت هدفمند انتخاب شدند. روش پژوهش، نیمهتجربی با گروه تجربی و گروه کنترل بود. گروه تجربی علاوه بر انجام تمرینات، داروهای تجویز شده از طرف پزشک را نیز مصرف میکردند. برنامه تمرینات فرانکل در گروه تجربی؛ هشت هفته، هفتهای سه جلسه و جلسهای 30دقیقه بود. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه اطلاعات فردی، جهت بررسی سلامت جسمانی و سلامت روانی از پرسشنامه کیفیت زندگی 36سوالی - - SF-36 و جهت ارزیابی استقامت قلبیBعروقی از آزمون زمان 10متر راهرفتن و آزمون بالا رفتن از پله - آزمون پله 3دقیقه - استفاده شد.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان داد که استقامت راهرفتن و ابعاد سلامت جسمانی و روانی در گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل بهبود یافته است - . - 0/001 نتیجهگیری: نتایج نشان داد که هشت هفته تمرینات فرانکل استقامت راهرفتن و سلامت جسمانی و روانی در بیماران مبتلا به اماس را بهبود میبخشد. لذا این نوع تمرینات با توجه به کم هزینه بودن و قابلیت انجام در منزل و همچنین یادگیری و اجرای آسان به بیماران توصیه میگردد.
واژگان کلیدی: تمرینات فرانکل، عملکرد حرکتی، کیفیت زندگی، مولتیپل اسکلروزیس.
-1 مقدمه
مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری خودایمنی پیشرونده و مزمن سیستم عصب مرکزی است که مغز و نخاع را درگیر میکند و به وسیله تخریب غلاف میلین سلولهای عصبی باعث ایجاد اختلال در هدایت جریانهای عصبی و الکتریکی میشود - . - 31 این بیماری گستره وسیعی از علایم از جمله اختلال در تعادل و هماهنگی، اختلال بینایی، اختلال حسی، درد، اختلال در کارکردهای شناختی، افسردگی، تغییرات خلقی و... را ایجاد میکند. این علائم به طور چشمگیری روی عملکرد و کیفیت زندگی مبتلایان به اماس اثر میگذارد 12 - ،. - 3 این بیماری اغلب در سنین جوانی آشکار میشود. شروع علائم بیماری بین سن 15 تا 45 سالگی است، و در زنان شایعتر از مردان است، به طوری که در زنان 1/3 تا 1/4 برابر مردان است - . - 7
بیماری مولتیپل اسکلروزیس، افراد را در حساسترین سالهای زندگی گرفتار میکند، و در جنبههای هیجانی و اجتماعی زندگی هم مداخله می-کند - 17،. - 13 افرادی که از این بیمارهای رنج میبرند علاوه بر ناتوانیهای جسمانی دچار عوارض روانی این شرایط محدود کننده نیز میگردند - . - 23 این بیماری از یک طرف استقلال و توانایی فرد برای شرکت موثر در اجتماع را تهدید میکند و از سوی دیگر پیشآگهی و دورههای غیرقابل پیش-بینی آن، تاثیر بارزی بر سلامت جسمانی و سلامت روانی - کیفیت زندگی - دارد - . - 29 شروع این بیماری اغلب سبب کاهش اولیه یا همه جانبه کارکردهای جسمانی، اجتماعی، و شناختی فرد گردیده و بر کیفیت زندگی بیمار، خانواده و افراد نزدیک او اثر مخربی دارد - . - 3 یکی از مشکلات اصلی بیماران مبتلا به اماس، ضعف و محدودیت در حرکت است که از طرفی به علت درگیری قسمتهای حرکتی در مغز و نخاع و از طرف دیگر علت کم تحرکی بیمار است.
از علل دیگر، محدود شدن حرکات، افسردگی، بی حوصلگی، و ترس از حضور در فعالیت یا ترس از افتادن است. بنابراین داشتن تحرک، ورزش و نرمش های منطبق با نوع بیماری اماس وانجام فعالیتهای روزانه و ورزشهای ویژه برای قسمتهای خاصی از بدن مشکلات حرکتی را بهبود میبخشد - . - 19 در بیماران مبتلا به اماس راهرفتن به چند دلیل مهم میباشد؛ اولا اثرات محدودیت در راهرفتن این بیماران روی تواناییهای اجتماعی، شغلی، تفریحی و خانوادگی این بیماران تاثیر میگذارد؛ ثانیا تاثیر راه رفتن متغیری دائمی است که میتواند در طول زمان در معیار ناتوانی تغییر ایجاد کند؛ ثالثا یکی از اصلیترین آسیبهای کلی در عملکرد حرکتی و تحرک بیماران اماس نقص در راهرفتن است - . - 27
در گذشته بیماران مبتلا به اماس از شرکت در فعالیتهای بدنی منع میشدند؛ زیرا تصور بر این بود که فعالیتهای بدنی موجب تشدید علائم و در نهایت عود این بیماری میگردد. با این حال، براساس مطالعات انجام شده، تعداد زیادی از این افراد در سطح پایینی از فعالیتهای روزانه مشارکت میکنند - . - 14 چنان که در افراد سالم عدم شرکت در فعالیتهای بدنی و بیتحرکی یک خطر جدی برای سلامتی ایجاد میکند و موجب کاهش ظرفیت آنها میشود. از طرف دیگر در بیماران مبتلا به اماس نیز مشاهده شده است که بیتحرکی، نه تنها موجب کاهش ظرفیت هوازی آنها می-شود، بلکه حداکثر سرعت راهرفتن و استقامت آنها را نیز کاهش میدهد.
با توجه به گسترش روزافزون این بیماری، میزان مرگومیر بالا، صرف هزینههای کلان و مشکلات متعدد بیماران مبتلا به اماس، توجه و رسیدگی به این امر ضروری میباشد و در این میان مسئله مهم و اساسی اختلال در کیفیت زندگی و عملکرد جسمانی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس میباشد - . - 9 بنابراین استفاده از روشهای غیردارویی که بتوانند باعث کاهش علائم بیماران مبتلا به اماس و ارتقای کیفیت زندگی آنان شوند، ضروری به نظر میرسد. یکی از این روشهای غیردارویی تمرینات فرانکل میباشد. این تمرینات به دلیل این که بر هماهنگی و زمانبندی دقیق حرکات تاکید دارد میتواند در بهبود عملکرد بیماران مبتلا به اماس مفید واقع شود.
تمرینات فرانکل یک سری تمرینات برنامهریزی شده هستند، که هدف اولیه این تمرینات ایجاد هماهنگی است نه تقویت عضلات، دستورالعمل-هایی که به بیمار داده میشود باید با صدای آهسته باشد و تمرینات نیز با تکرار انجام شوند، باید مراقب خستگی بیمار بود و بین تمرینات استراحت کافی درنظر گرفت، تمرینات باید در دامنه حرکتی نرمال انجام شود و از کشیدگی بیش از حد عضلات جلوگیری شود، ابتدا باید تمرینات سادهتر انجام شود و به تدریج تمرینات سختتر اضافه گردد. قاسمی و همکاران 2008 - - ، در تحقیقی تاثیر تمرینات فرانکل بر روی آتاکسی، تعادل، فعالیت-های روزمره و افسردگی را در بیماران مبتلا به اماس مورد مطالعه قرار دادند. نتایج مطالعه نشان داد، انجام تمرینات فرانکل به صورت مداوم باعث بهبود در شاخصهای آتاکسی، تعادل، فعالیتهای رومره افسردگی میشود - Dalgas . - 11 و همکاران - 2009 - ، تاثیر 12 هفته تمرین قدرتی را بر بهبود قدرت عضلات و عملکرد حرکتی بیماران مبتلا به اماس را مورد بررسی قرار دادند.
نتایج افزایش ./.15.7 و ./. 21.5 را در قدرت بازکنندههای زانو و عملکرد حرکتی نشان داد - . - 4 در حالی که نتایج تحقیق Dbolt و - 2004 - McCubbin نشان داد، که هشت هفته تمرین در منزل را بر قدرت،تحرک و تعادل بزرگسالان مبتلا به اماس مورد بررسی قرار دادند، نشان داد که تنها قدرت اکستنسور پا افزایش یافته ولی در تعادل و تحرک که هدفش سنجش برخاستن و رفتن بود تاثیر معنیداری ندارد - . - 6 لذا با توجه به این که علائم متعدد و آزار دهنده بیماری ام اس میتوانند به شدت باعث افت کیفیت زندگی و عملکرد در بیماران شود ،و با توجه به مخارج دارویی این بیماری، به نظر میرسد که تمرینات ورزشی یکی از شیوههای موثر و ارزان و بدون عوارض جانبی در درمان بیماران اماس است. بنابراین با توجه مسائل مطرح شده، تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر هشت هفته تمرینات فرانکل بر استقامت راهرفتن و ابعاد سلام تجسمانی و روانی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اماس انجام شد.
-2 مواد و روش پژوهش
روش پژوهش حاضر به صورت نیمهتجربی با طرح تحقیق پیشآزمون B پسآزمون با گروه تجربی و گروه کنترل بود. به منظور انجام این پژوهش30مرد بیمار مبتلا به مولتیل اسکلروزیس از نوع عودکنندهB بهبودپذیر با 5/5 -2 - Expanded disability status scale - EDSS در محدوده سنی 20 تا 45 سال انتخاب شدند. نمونهگیری به صورت هدفمند از جامعه در دسترس مردان بیمار مبتلا به اماس مراجعه کننده به مراکز درمانی در استان اصفهان انجام شد. معیارهای ورود به مطالعه در این تحقیق عبارت بود از:
1.بیماری مولتیپل اسکلروزیس تایید شده توسط متخصص
2.عدم سابقه بیماریهای ارتوپدیک - مانند درد زانو -
3.نداشتن سابقه ورزشی منظم
4.عدم سابقه ابتلا به بیماری قلبی- عروقی
5.عدم سابقه بیماریهای متابولیک
6.عدم ابتلا به بیماریهای روانی
1-2 روش کار
بیماران پس از تشخیص اماس، احراز شرایط ورود به مطالعه و جمعآوری اطلاعات دموگرافیگ براساس درجه ناتوانی بیماری - - EDSS به صورت تصادفی به دو گروه تجربی و گروه کنترل تقسیم شدند. قبل از شروع تمرینات، آزمودنیها موافقت کتبی خود را طی رضایتنامهای اعلام نمودند. سپس تمرینات فرانکل در هشت هفته، هفتهای سه جلسه به صورت یک روز در میان و روزی دو بار و هر بار به مدت30 دقیقه انجام میشد. تمرینات طبق شماره جلسه درمانی طبقهبندی میگردید، به این صورت که هر جلسه تعدادی تمرین آموزش داده میشد. بیمار تمرینات را در سالن ورزشی انجام میداد. سپس از بیمار خواسته میشد تمرینات همان روز را به علاوه تمرینات روزهای قبل را در منزل انجام دهد. تمرینات فرانکل به دلیل آن که بر هماهنگی و زمانبندی دقیق انجام حرکات تکیه دارد و درحیطه تمرینات قدرتی قرار نمیگیرد، باعث خستگی بیماران به خصوص بیماران ام-اس که مستعد خستگی هستند نمیشود.
این تمرینات در سه وضعیت طاقباز، نشسته و ایستاده انجام میشود، به طوری که ابتدا باید تمرینات ساده-تر انجام میشود و بتدریج تمرینات سختتر اضافه میگردد، بدین ترتیب با پیشرفت جلسات به بیماران توصیه میشد برای استفاده بیشتر از زمان و جلوگیری از خستگی، تمرینات جدید و پیچیدهتر را جایگزین تمرینات ساده نماید - 11،. - 5 جهت بررسی کیفیت زندگی از پرسشنامه کیفیت زندگی - - SF-36 که دارای 36 سوال است و هشت مقیاس که هر مقیاس متشکل از 2 تا 10 ماده میباشد، استفاده شد. زیرمقیاسهای این پرسش-نامه شامل: اختلال نقش به خاطر سلامت جسمی، اختلال نقش به خاطر سلامت هیجانی، انرژی/خستگی، بهزیستی هیجانی، کارکرد هیجانی، سلامت عمومی، درد و کارکرد اجتماعی میباشند.
نمره هر یک از حیطهها براساس دستورالعمل پرسشنامه - - SF-36 به طور مستقل امتیازبندی و امتیازبندی از صفر - بدترین وضعیت - تا - 100بهترین وضعیت - انجام میشود. این پرسشنامه در ایران هنجاریابی شده و روایی و پایایی آن در مطالعات متعددی تایید شده است. در مطالعهای منتظری و همکاران ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه را 0/87 برآورد نمودهاند . - 18 - آزمونهای زمان 10متر راهرفتن و آزمون بالارفتن از پله نیز قبل و بعد از هشت هفته برنامه تمرین فرانکل انجام میشد. این آزمونها برای اندازهگیری ناتوانی و با هدف سنجش، بازیابی تحرک، تعادل و استقامت قلبی بیماران مبتلا به اماس به کار میرود.
1.آزمون زمان 10متر راهرفتن: در این آزمون، آزمودنی با ایستادن در پشت خط شروع و با شنیدن فرمان»رو« مسافت 10متر را با سرعت و با حفظ ایمنی تا رسیدن به خط پایان میرود، و زمان 10متر راهرفتن ثبت میشود - . - 25
