بخشی از مقاله
چکیده
مولتیپل اسکلروزیس - - MS یک بیماری مزمن پیشرونده و تخریبکننده سیستم عصبی مرکزی میباشد که قطعات متعدد دمیلینه شدن حاصل از بیماری، سرتاسر ماده سفید را فرا میگیرد و عملکرد حسی و حرکتی را تحت تاثیر قرار میدهد. این بیماری غیرقابل پیشبینی و یکی از مهمترین بیماریهای تغییردهنده زندگی فرد می-باشد؛ بنابراین هدف از پژوهش حاضر تاثیر تمرینات فرانکل بر راه رفتن، برخاستن و رفتن و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس میباشد. آزمودنیها این پژوهش،30 مرد بیمار مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس بودند که به صورت ساده و هدفمند انتخاب، و به دو گروه تجربی و کنترل تقسیم شدند. پس از چند جلسه آشنا سازی بیماران گروه تجربی با اهداف و روش مداخله، برنامه تمرینات فرانکل به مدت هشت هفته، هفتهای سه جلسه و جلسهای 30 انجام شد.
اما برای گروه کنترل مداخلهای صورت نگرفت. جهت جمعآوری دادهها از پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک و از آزمونهای 10متر راهرفتن و آزمون برخاستن و رفتن برای ارزیابی عملکرد حرکتی استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل آماری دادهها از نرم افزار spss نسخه20 و آزمون t زوجی استفاده شد.: پس از هشت هفته تمرینات فرانکل، سرعت راهرفتن در گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل به طور معنیداری بهبود یافت . - p<0/001 - اما با وجود بهبود در آزمون برخاستن و رفتن در گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل، از لحاظ آماری تغییرات معنیداری در آزمون برخاستن و رفتن - - 0/007 مشاهده نشد. نتایج تحقیق نشان داد که تمرینات فرانکل سرعت راهرفتن و برخاستن و رفتن بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس را بهبود میبخشد. لذا با توجه به ساده بودن و ایمن بودن تمرینات فرانکل، این تمرینات به بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس پیشنهاد میشود.
واژگان کلیدی: تمرینات فرانکل، راه رفتن، برخاستن و رفتن، مولتیپل اسکلروزیس.
مقدمه
مولتیپل اسکلروزیس - - Ms یک بیماری مزمن پیشرونده و تخریبکننده سیستم عصبی مرکزی میباشد که قطعات متعدد دمیلینهشدن حاصل از بیماری، سرتاسر ماده سفید را فرا میگیرد و عملکرد حسی و حرکتی را تحت تاثیر قرار میدهد - . - 6 میزان شیوع این بیماری در زنان 2 تا 4 برابر مردان و سن شیوع آن 20 تا 40سالگی است و اغلب در سنین جوانی آشکا میشود. این بیماری در همه دورههای زندگی فرد تاثیرگذار است، یه طوری که نه تنها سالمندان بلکه جوانان و افراد میانسال را نیز درگیر میکند. هرچند بعضی از این بیماریها تاثیر کمی بر کیفیت زندگی دارند، ولی بیشتر آنها اغلب به دلیل ناتوانیهایی که بر جای میگذارند تاثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد میگذارند. - . - 13 مشکلات حرکتی در کنار مشکلات روحی و روانی از علائم بالینی شایع در بیمارن اماس می باشد.
سیستم اعصاب شامل تعداد زیادی از اعصاب حرکتی است. در اغلب موارد بیماری اماس در اعصابی که حرکات عضلانی را کنترل میکنند بروز میکند. که در این حالت، اکثر افراد مبتلا قدرت عضلانی دستها و پاهای خود را از دست میدهند. از دست دادن قدرت عضلانی به طور مکرر و معمول در پاها بیشتر از دستها رخ میدهد. در این حالت بیماران نیاز دارند که از وسایلی مانند عصا، چوب زیربغل و صندلی چرخدار برای راه رفتن کمک بگیرند - 27،. - 14علائمی مانند راهرفتن غیرطبیعی، اختلال در تعادل، خستگی، اختلالات حسی، ضعف عضلات، اسپاستیسیتی، اختلال در عملکرد روده و مثانه، اختلال در عملکرد جنسی، اختلال در بینایی و ... از تظاهرات مهم این بیماری میباشد. که بر تمام زوایای زندگی فردی و اجتماعی بیمار اثر گذاشته، و در نتیجه اماس را به عنوان یک بیماری به شدت ناتوان کننده معرفی میکند - . - 27 اختلالات ثبات وضعیتی - - postural
یکی از بزرگترین مشکلات برای تحرک و انجام فعالیتهای روزانه در بیماران مبتلا به اماس میباشد - - 7، در واقع، کیفیت زندگی در این بیماران به طور قابل ملاحظهای دستخوش آسیب میشود - . - 17 حفظ عملکرد جسمانی مستقل در سرتاسر زندگی بسیار مهم است. عوامل موثر بر عملکرد مستقل شامل قدرت عضلانی اندام تحتانی، راه رفتن کارآمد و ایمن و عملکرد تعادلی و حرکتی خوب میباشد - . - 14 یکی از مشکلات اصلی در بیماری اماس، ضعف و محدودیت در حرکت است که از طرفی به علت درگیری قسمتهای حرکتی در مغز و نخاع و از طرف دیگر به علت تحرک کم بیمار میباشد. کمتحرکی، موجب کوتاه و ضعیف شدن عضلات، زخم بستر و یبوست میشود. بنابراین داشتن تحرک، تمرین و نرمش مطابق با نوع بیماری اماس و انجام فعالیتهای روزانه و ورزشهای ویژه برای قسمتهای خاصی از بدن مشکلات حرکتی را بهبود میبخشد . - 16 -
زمان راه رفتن به چند دلیل مهم میباشد؛ اولا اثرات محدودیت در راه رفتن این بیماران روی تواناییهای اجتماعی، شغلی، تفریحی و خانوادگی این بیماران تاثیر میگذارد؛ ثانیا تاثیر راه رفتن متغیری دائمی است که میتواند در طول زمان در معیار ناتوانی تغییر ایجاد کند؛ ثالثا یکی از اصلیترین آسیبهای کلی در عملکرد حرکتی و تحرک بیماران اماس نقص در راهرفتن است - . - 23 بنابراین هدف اولیه برنامههای تمرینی و توانبخشی در این بیماری، حفظ و بهبود عملکرد است به طوری که کیفیت زندگی بیمار در سطح مطلوب حفظ شود - 20،. - 15 در گذشته شرکت در فعالیتهای ورزشی برای بیماران مبتلا به اماس به علت افزایش دمای بدن بدن توصیه نمیشد. محققان بر این باور بودند که عدم شرکت در ورزش میتواند موجب ذخیره انرژی در طول روز و کاهش خستگی شود، اما در سالهای اخیر فواید ورزش برای بیماران مبتلا به اماس تایید شده است.
نیازهای ورزشی بیماران مبتلا به اماس با تاکید بر سابقه فیزیولوژیکی آنان، تاثیرات بیماری و نوع زندگی غیرفعال آنها، مشخص میشود. برای تمام بیماران اماس، استقلال در فعالیتهای روزانه زندگی بسیار مهم است و تمامی درمانهای توانبخشی، وقتی اثربخش خواهد بود که بیمار بتواند از تواناییهای باقیمانده در طول درمان خود در فعالیتهای روزانه زندگی به نحو مطلوبی استفاده کند و استقلال یابد - . - 11 از جمله روشهای تمرینی مورد استفناده برای بیماران اماس تمرینات فرانکل میباشد. این تمرینات به دلیل این که بر هماهنگی و زمانبندی دقیق حرکات تاکید دارد میتواند در بهبود عملکرد بیماران مبتلا به اماس مفید واقع شود.
تمرینات فرانکل یک سری تمرینات برنامه ریزی شده هستند که در ضمن انجام آنها باید به نکات زیر توجه داشت: هدف اولیه این تمرینات ایجاد هماهنگی است نه تقویت عضلات، دستورالعملهایی که به بیمار داده میشود باید با صدای آهسته باشد و تمرینات نیز با تکرار انجام شوند، باید مراقب خستگی بیمار بود و بین تمرینات استراحت کافی درنظر گرفت، تمرینات باید در دامنه حرکتی نرمال انجام شود و از کشیدگی بیش از حد عضلات جلوگیری شود، ابتدا باید تمرینات سادهتر انجام شود و به تدریج تمرینات سختتر اضافه گردد. قاسمی و همکاران در تحقیقی تاثیر تمرینات فرانکل بر روی آتاکسی، تعادل، فعالیتهای روزمره و افسردگی را در بیماران مبتلا به اماس مورد مطالعه قرار دادند. نتایج مطالعه نشان داد، انجام تمرینات فرانکل به صورت مداوم باعث بهبود در شاخصهای آتاکسی، تعادل، فعالیتهای رومره افسردگی میشود. - dalgas . - 7 و همکاران، تاثیر 12 هفته تمرین قدرتی را بربهبود قدرت عضلات و عملکرد حرکتی بیماران مبتلا به اماس را مورد بررسی قرار دادند. نتایج افزایش ./. 15.7 و ./.21. 5 را در قدرت بازکنندههای زانو و عملکرد حرکتی نشان داد - . - 1
در حالی که نتایج تحقیق Dbolt و McCubbin نشان داد، که هشت هفته تمرین در منزل را بر قدرت، تحرک و تعادل بزرگسالان مبتلا به اماس مورد بررسی قرار دادند، نشان داد که تنها قدرت اکستنسور پا افزایش یافته ولی در تعادل و تحرک که هدفش سنجش برخاستن و رفتن بود تاثیر معنیداری ندارد - . - 2 با توجه به تاثیری که این بیماری بر فعالیتهای روزانه و کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری میگذارد و موجب کاهش بازده عملکرد بیمار میشود و با توجه به مخارج دارویی این بیماری، به نظر میرسد که تمرینات ورزشی یکی از شیوههای موثر و ارزان و بدون عوارض جانبی در درمان بیماران اماس است. با توجه به این که تحقیقات اندکی در زمینه تاثیر تمرینات فرانکل بر روی بیماران مبتلا به اماس صورت گرفته است، از این رو محقق سعی دارد تا تاثیر هشت هفته تمرینات فرانکل را بر راهرفتن و برخاستن و رفتن بیماران مبتلا به اماس را بررسی کند.
مواد و روش پژوهش
پژوهش حاضر به صورت نیمهتجربی با طرح تحقیق پیش آزمون B پس آزمون با گروه تجربی و گروه کنترل بود. به منظور انجام این پژوهش30مرد مبتلا به مولتیل اسکلروزیس از نوع عود کننده- بهبودپذیر با 5/5 -2 - Expanded disability status scale - EDSS در محدوده سنی 20 تا 45 سال انتخاب شدند. نمونهگیری به صورت هدفمند از جامعه در دسترس مردان مبتلا به اماس مراجعه کننده به مراکز درمانی در استان اصفهان انجام شد.
1-1روش کار
بیماران پس از تشخیص اماس، احراز شرایط ورود به مطالعه و جمعآوری اطلاعات دموگرافیگ براساس درجه ناتوانی بیماری - - EDSS به صورت تصادفی به دو گروه تجربی و گروه کنترل تقسیم شدند. قبل از شروع تمرینات، آزمودنیها موافقت کتبی خود را طی رضایتنامهای اعلام نمودند. سپس تمرینات فرانکل در هشت هفته، هفتهای سه جلسه به صورت یک روز در میان و روزی دو بار و هر بار به مدت30 دقیقه انجام میشد. تمرینات طبق شماره جلسه درمانی طبقهبندی میگردید، به این صورت که هر جلسه تعدادی تمرین آموزش داده میشد. بیمار تمرینات را در سالن ورزشی انجام میداد. سپس از بیمار خواسته میشد تمرینات همان روز را به علاوه تمرینات روزهای قبل را در منزل انجام دهد. تمرینات فرانکل به دلیل آن که بر هماهنگی و زمانبندی دقیق انجام حرکات تکیه دارد و درحیطه تمرینات قدرتی قرار نمیگیرد، باعث خستگی بیماران به خصوص بیماران ام-اس که مستعد خستگی هستند نمیشود .
این تمرینات در چهار وضعیت طاقباز، خوابیده، نشسته و ایستاده انجام میشود، به طوری که ابتدا باید تمرینات سادهتر انجام میشود و بتدریج تمرینات سختتر اضافه میگردد، بدین ترتیب با پیشرفت جلسات به بیماران توصیه میشد برای استفاده بیشتر از زمان و جلوگیری از خستگی، تمرینات جدید و پیچیدهتر را جایگزین تمرینات ساده نماید - 7،. - 2از آزمون زمان 10متر راه رفتن و آزمون زمان برخاستن و رفتن برای تغییرات راه رفتن و برخاستن و رفتن استفاده شد.
1. آزمون زمان 10متر راهرفتن: در این آزمون، آزمودنی با ایستادنن در پشت خط شروع و با شنیدن فرمان»رو« مسافت 10متر را با سرعت و با حفظ ایمنی تا رسیدن به خط پایان میرود، و زمان 10متر راهرفتن ثبت میشود - . - 19
2. آزمون زمان برخاستن و رفتن: فرد بر روی یک صندلی که ارتقاع پایههای آن 47سانتیمتر و ارتفاع آن همراه با دستههای کناری 65 سانتیمتر است، مینشیند. مدت زمانی را که فرد از صندلی بلند میشود، و لحظهای که چشمان خود را باز و بسته میکند، سه متر به جلو حرکت میکند، سپس با چرخش دور مانع به سمت صندلی برمیگردد و بدون کمک دستها بر روی صندلی مینشیند - . - 19
معیارهای ورود به مطالعه در این تحقیق عبارت بود از:
1.بیماری مولتیپل اسکلروزیس تایید شده توسط متخصص
2.عدم سابقه بیماریهای ارتوپدیک - مانند درد زانو -
3.نداشتن سابقه ورزشی منظم
4.عدم سابقه ابتلا به بیماری قلبی- عروقی
5.عدم سابقه بیماریهای متابولیک
6.عدم ابتلا به بیماریهای روانی
