بخشی از مقاله
چکیده:
با افزایش تراکم ترافیک در شهرها و افزایش مشکلات ناشی از آن، به خصوص آلودگی های ناشی از تردد وسایل نقلیه، نیاز برای راه حل های جدید حمل و نقل بیشتر احساس می شود. پیشرفت حمل و نقل، هزینه مسافرتهای هر روزه در محدوده مناطق ما در شهری را کاهش و باعث حرکت مردم به سمت حومهها و پیرامون شهرها به منظور جست و جوی کیفیت بالاتری از زندگی شده است.
هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی شاخص های حمل و نقل پایدار شهری با رویکرد رشد هوشمند می باشد. روش انجام این تحقیق به دو صورت توصیفی و تحلیلی صورت گرفته که در بخش توصیفی با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی اطلاعات و داده های مورد نیاز پژوهش گردآوری شده است.بعد از تحلیل اطلاعات جمع آوری شده به شناسایی و تببین شاخصهای حمل و نقل پایدار شهری در قالب یک مدل مفهومی پرداختیم و در پایان نیز مهمترین مزایای بکارگیری رویکرد رشد هوشمند را به منظور توسعه حمل و نقل پایدار شهری برشمردیم.
-1مقدمه
از نیمه قرن بیستم تا کنون رشد پراکنده و ناموزون شهرها در بعد کالبدی با تحمیل الگوهای نا مناسب حمل و نقل و کاربری زمین، مسائل و مشکلات بسیاری را در ابعاد مختلف برای شهرها بوجود آورده است. در این نوع از رشد الگوی کاربری زمین پراکنده، مجزا، و با الگوی طراحی حومه ای است که نیازمند زیر ساخت های وسیع حمل و نقل ، افزایش مصرف سوخت و تحمیل الگوی استفاده از اتومبیل شخصی است.
در این راستا با مطرح شدن مبحث توسعه پایدار به عنوان مهمترین خط مش و همچنین »رشد هوشمند«1 در دهه 1970 و وارد شدن آن به مباحث توسعه شهری و حمل و نقل، راهبرد مشی های مقابله با رشد پراکنده شهر ها مطرح شده و در اواخر دهه 1990 به طور رسمی به صورت یک جنبش در کشور آمریکا و کانادا درآمد. راهبرد رشد هوشمند شهری با تغییر الگوی کاربری زمین به یک الگوی فشرده و مختلط درقالب واحد های همسایگی، درصدد تغییر الگوی غالب حمل و نقل شهری از اتومبیل شخصی به وسایل حمل و نقل عمومی و در کنار آن افزایش پیاده روی و استفاده از دوچرخه است.
در این میان، راهبرد رشد هوشمند یکی از عمدهترین راهبردهای مهار آثار پراکندگی بوده و مبتنی بر اختلاط کاربردیهای ارضی و ساختمانهای فشردهای است که منجر به ایجاد تراکمهای بالا با اثرات زیست محیطی کمتر شود. ویژگی مشخصه رشد هوشمند وجود الگوهای توسعه فشرده است که عملاً فاقد ویژگیهای منفی پراکندگی میباشد - آدینیرا 1،. - 2007
به باور دانکن، سیستم حمل و نقل پایدار شهری2، اتلاف انرژی و انتشار گازهای گلخانهای را کاهش داده و بوسیله منابع انرژی تجدیدپذیر و بازیافت عناصر و مواد و کاهش استفاده از زمین، دسترسی عادلانه برای جابه جایی افراد و کالاهایشان فراهم مینماید که نتیجه آن شکوفایی و سرزندگی اقتصادی و کارایی بالای عملکردها و فعالیتهای شهری است.
سیاستهای توسعه پایدار باید به گونهای باشد که برای جا به جایی به مسافت طولانی نیاز نباشد و برای کسب حداکثر کارآیی در زمینه انرژی - مرصوعی، . - 1385 بنابراین، این مقاله نیز بر اساس این نیاز و ضرورت تمرکز بر این مسأله، در نظر دارد با بررسی کلیه جوانب امر و اتخاذ شیو های کارا و پویا، در این راستا گامی هرچند کوتاه بردارد و با ارائه الگویی نظام مند به رفع مشکلات حمل و نقل شهری با رویکرد رشد هوشمند بپردازد و نتایج آن را بیان کند.
-2مبانی نظری پژوهش
-2-1حمل و نقل پایدار شهری
بنا به تعریف مرکز حمل و نقل پایدار، یک سیستم حمل و نقل پایدار سیستمی است که امکان دسترسی به نیازهای اصلی افراد و جوامع را به صورت ایمن و سالم در عین رعایت عدالت بین نسلی و درون نسلی فراهم نماید. حمل و نقل پایدار قابل استطاعت بوده به نحو کارآمدی عمل میکند، امکان انتخاب روشهای مختلف جابجایی را فراهم کرده و از اقتصاد پویا حمایت میکند و آلودگیها و ضایعات غیر بازیافتی را کاهش میدهد، مصرف منابع تجدید ناپذیر و استفاده از ثروت زمین را به حداقل رسانده و مصرف منابع تجدید پذیر را محدود میکند و مولفه های آن را بازیابی و بازیافت میکند - سی،اس،تی،. - 2005
-2-2شاخصهای حمل و نقل پایدار شهری
شاخص های توسعه پایدار 3باید ابعاد توسعه ی پایدار را در برگیرند. به عنوان مثال شاخص های توسعه ی پایدار پایه عبارتند از : شاخص های اجتماعی، شاخص های اقتصادی، شاخص های زیست محیطی و شاخص های بنیادی. استفاده کنندگان از شاخص های توسعه ی پایدار از نظر ویژگی های اجتماعی، جغرافیایی، فرهنگی و همچنین در مقیاسهای جهانی و محلی بسیار با هم متفاوت هستند، تا زمانی که شاخصها مشخص، دقیق و طراحی نشده باشند، اجرای آنها امکانپذیر نخواهدبود - گالاند4،. - 2011 لذا شاخصهای حمل و نقل پایدار به شرح جدول زیر می باشند.
برنامه ریزی، طراحی، توسعه و نوسازی جوامع برای ترقی دادن حس مکانی، حفظ منابع طبیعی و فرهنگی و توزیع عادلانه هزینه ها و مزایای توسعه. رشد هوشمند یکپارچگی اکولوژیکی1 را در دوره های کوتاه مدت و بلند مدت افزایش داده و کیفیت زندگی را از طریق توسعه دامنه گزینه های حمل و نقل، اشتغال و مسکن به روش معتبر مالی افزایش می دهد ". به این ترتیب رشد هوشمند در برابر رشد افقی و پراکنده قرار می گیرد - پارفری،. - 2002
-2-4اهداف رشد هوشمند جان هاپکینز 2عضو انستیتیوی سلامت اکولوژی امریکا، اهداف زیر را برای رشد هوشمند برشمرده است:
• خلق جوامع قابل زیست: جوامعی که انسان ها و نه اتومبیل ها ر ا محور قر ار می دهند، در مقیاس محله جوامع قابل زیست، دارای مغازه ها، رستورانها و اداراتی است که فاصله ی کمی از مناطق مسکونی داشته و با پای پیاده یا دوچرخه، برای اکثر ساکنان قابل دسترساند.
• نزدیکی به طبیعت و حفاظت پایدار از زمینهای با ارزش: نزدیکی به زمین های طبیعی برای بسیاری از مردم حیاتی است . مسأله ای که تناقضی با توسعه متراکم ندارد.
• گذرهای عمومی : گذرهای عمومی در شهر و مقیاس متروپلیتن برای پشتیبانی از فرم توسعه ی متراکم ضروری اند.
• محدودههای رشد شهری : محدوده های رشد شهری،خطی را به دور شهرها مشخص میکند 20 سال آینده تعیین شده است. اما چنین مرزهایی زمانی کارایی خواهند که بر ای رشد 30 داشت که در طول زمان با تحولات جوامع وعناصر توسعه هماهنگ شود.
• داشتن چشم اندازهای درازمدت برای جوامع - پارفری3، - 2002 مؤسسه ی بروکینگز سه روش کارآمد را مطرح میکند که بر اساس آنها ، استفاده از رشد هوشمند به ارتقای اقتصادی محلی یا ناحیه ای منجر میشود.
• روش اول: با تمرکز توسعه حول زیرساخت های موجود، هزینه های خدمات عمومی کاهش می یابد؛ در نتیجه جاده های کم تری مورد نیاز خواهد بود، عبور و مرور مردم و گشت جاده ای پلیس کاهش خواهد یافت.
• روش دوم: بازار کار انبوه، مراکز شهری سالم تر، تراکم کمتر، دلایل بازدهی بیشتر کارمندان و بالا رفتن میز ان درآمد آ نها در ناحیه در طی زمان مورد شناسایی قر ار می گیرد .
• روش سوم : به دنبال بهبود وضعیت اقتصادی یک شهر کاهش فقر مشاهده شده و در حومه ها نیز افزایش درآمد، افزایش قیمت منازل و جمعیت را به دنبال دارد - هاستون،. - 2004 رشد هوشمند واکنشی برای پراکندگی محسوب میشود، پراکندگی به علت هزینه های فزاینده مسکن، تراکم بالای ترافیک و به وجود آمدن هزینه های زیرساختی غیرضروری مورد انتقاد واقع شده است؛ در حالیکه هدف رشد هوشمند در تعادل قرار دادن نیازهای افراد با مشاغل و توسعه اقتصادی است. راهبرد رشد هوشمند اصول اساسی زیر را مورد توجه قرار می دهد که جوامع مختلف با توجه به شرایط جغرافیایی و اقتصادی اجتماعی خاص خود می تو انند با برخی از این اصول انطباق یابند، این اصول عبارتند از - جن4،: - 2013
• کاربریهای مختلط.
• استفاده از ساختمان های فشرده.
• خلق فرصتهای مختلف انتخاب مسکن.
