بخشی از مقاله
چکیده:
کشف انرژی برق یکی از پرافتخارترین د ست آوردهای بشر ی است و به همین دلیل جایگاهی به مراتب مهم تر از یک عامل روشنایی، در اقتصاد، صنعت، بخش های تجاری و خانگی داراست. امروزه اهمیت برق در ایران سبب شده است تا فصل ویژه ای از قانون هدفمند کردن یارانه ها به این حامل انرژی بپردازد. طبق برآورد منابع رسمی، بیشترین اتلاف انرژی در ایران در حوزه برق صورت می گیرد. این درحالی است که آمارها نشان می دهد که بالاترین صرفه جویی را کشورهای دیگر در زمینه استفاده از همین محصول اعمال می کنند.
عوامل متعددی بر رفتار مصرف برق مردم تاثیر می گذارد. سبک زندگی یکی از عوامل مهم جامعه شناختی است که می تواند رفتار مصرف برق خانگی را تبیین نماید. هدف اصلی از انجام این تحقیق تبیین نحوه اثرگذاری سبک زندگی بر مصرف انرژی در بخش خانگی است. روش تحقیق حاضر پیمایش میباشد. نمونه آماری شامل ٍََ نفر از شهروندان شهر گرگان است که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحلهای انتخاب شده اند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه است. نتایج تحقیق حاضر نشان میدهد سن افراد، زیربنای ساختمان، تعداد لوازم برقی موجود در منزل، نحوه معماری منزل بر میزان مصرف برق تأثیرگذار است. علاوه بر این، نتایج نشان می دهد که سبک زندگی افراد بر مصرف انرژی توسط آنها در بخش خانگی تأثیرگذار است.
مقدمه:
تا قبل از افزایش شدید قیمت نفت در سال ، اغلب برداشت عمومی بر این بود که منابع انرژی فراوان است، بنابراین نگرانی خاصی نسبت به عرضه آن وجود نداشت. همزمان با وقوع بحران که با بالا رفتن قیمت نفت خام و انرژی همراه بود به طورکلی روند مصرف انرژی تغییر کرد و کشورهای بدون نفت در مصرف آن به طور سیستماتیکتر عمل نمودند و ممالک مصرفکننده انرژی به سمت صرفهجوئی بیشتر در مصرف انرژی و استفاده بهتر از انرژیهای موجود گام برداشتهاند ]ٍ.[ لوریمر معتقد است که این بحران انرژی موجب شتاب در مدل سازی رویکردها در تحلیل منطقهای و محلهای شده است]َ.[ با توجه به این شوک قیمتی، سیاستگذاران و اقتصاددانان توجه خود را به برنامه ریزی در مصرف انرژی معطوف کردند به طوریکه در سال های آغازین هزاره سوم، انرژی یکی از تعیین کنندهترین عوامل در جهتدهی به تعامل کشورهای جهان تبدیل شده است ]ٌ.[
بیان مسأله:
اطلاعات مربوط به مصرف انرژی برق در کشور نشان می دهد که مصرف انرژی ایران سه برابر ترکیه، پنج برابر اندونزی و ٌَ برابر ژاپن است. با وجود این نکته که ایران حدود یک درصد جمعیت جهان را داراست، حدود دو درصد انرژی جهان را مصرف میکند ]ُ.[ در میان بخشهای مختلف مصرفکننده برق در کشور، بخش خانگی به عنوان بزرگترین مصرف کننده برق شناخته شده است. مصرف برق در بخش ساختمانی کشور، ِ؟ٍ تا ُ برابر استانداردهای جهانی گزارش شده است ]ِ.[ اتلاف انرژی در بخش ساختمان بیش از یک سوم انرژی مصرفی کشور است ]ٍ.[
در روابط و مباحث جهانی و بین المللی انرژی به علت دارا بودن ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، حقوقی، سیاسی، فنی و مهندسی و زیست محیطی در جایگاه قابل توجهای قرار دارد و تا کنون رویکردهای متنوع و متفاوتی برای حمایت از محیط زیست و صرفهجوئی انرژی مورد توجه قرار گرفتهاست که مهمترین آنها شامل رویکردهای فنی و مهندسی، رویکردهای اقتصادی، رویکردهای حقوقی و رویکردهای تغیر رفتار است ]ّ.[ علت وجود چنین رویکردهای به عواملگوناگون موثر بر بحث مصرف انرژی برمیگردد.
بررسیهای علمی نشان می دهد ]ْ[ عوامل متعددی بر مصرفبرق تأثیر گذار هستند. یکی از عوامل تاثیرگذار بر رفتار مصرفی افراد از جمله مصرف برق، سبکزندگی افراد می باشد. اینکه افراد در چه خانه ای، با چه اندازه ای و به چه شکلی زندگی میکنند، الزاماً رفتاری مبتنی بر طبقه و درآمد اقتصادی نیست و به سبک زندگی آن ها نیز مربوط میشود. بر اساس اهمیت موضوع فوق، هدف اصلی از انجام این پژوهش تبیین رابطه بین مصرف برق و سبک زندگی افراد است. بر همین اساس اهداف فرعی پژوهش به شرح زیر است:
1. توصیف وضعیت سبک زندگی در شهر گرگان،
2. توصیف وضعیت مصرف انرژی برق در بخش خانگی شهر گرگان،
3. تبیین رابطه سبک زندگی و مصرف برق در شهر گرگان.
پیشینهی تحقیق:
برای شناخت رابطه بین سبک زندگی و مصرف برق لازم است تا از نتایج تحقیقات پیشین استفاده نماییم. البته رابطه بین این دو متغیر به صورت خاص مورد بررسی محققان قبلی قرار نگرفته و لذا با مروی بر تحقیقات محققان قبلی سعی می شود نشان داده شود که محققان قبلی در تحقیقات خود به چه نتایجی در این خصوص دست یافتند. در زیر به برخی تحقیقات انجام شده در این زمینه اشاره می شود.
الف- تحقیقات داخلی:
فاضلی و همکاران در پژوهشی تحت عنوان » بررسی مقایسهای تأثیر انواع شیوه های اطلاع رسانی انرژی بر ترغیب مصرفکنندگان به صرفهجویی« دریافتند که تعداد زیادی از متغیرها از جمله اندازه منزل و سبک معماری آن اثر زیادی در میزان انرژی مصرف شده در منازل دارند]ْ.[ لطفعلیپور و لطفی در پژوهشی به » بررسی و برآورد عوامل موثر برتقاضای برق خانگی در استان خراسان « پرداختند. این تحقیق با استفاده از آمار سری زمانی طی دوره انجام شده است.
نتایج نشان داده است که در میان متغیرهای مورد بررسی درآمدخانوار، موجودیوسایلبرقیخانگی، شدت استفاده از وسایل برقی موجود در منزل، قیمت لوازمبرقی خانگی، بعد خانوار، محل زندگی - شهر یا روستا - و تحصیلات، تعداد اتاقها و زیربنای ساختمان با میزان مصرف برق دارای رابطه مستقیم و مثبت می باشند. به عبارت بهتر، با افزایش این متغیرها، میزان مصرف برق و تقاضا برای مصرف آن نیز بالا میرود ]َ.[ توکلی و بحرینی در مقاله ای به بررسی »برآورد رابطه تقاضای برق خانگی در استان اصفهان« پرداخته اند. نتایج گویای این نکات است که تقاضا نسبت به متوسط قیمت برق و سطح زیربنای مسکونی واکنش کمی داشته در حالیکه نسبت به درآمد و متوسط بعد خانوار واکنش بیشتری دارد]ُ.[
ب- تحقیقات خارجی:
ناکاگیمی در تحقیقی توصیفی- تبیینی به بررسی موضوع » تغییر سبک زندگی و مصرف انرژی در ژاپن « پرداخت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که عوامل متعددی در افزایش مصرف انرژی در بخش مسکونی ژاپن نسبت به دوره قبل از جنگ شریک بودند که شامل تغیر در نوع خانه سازی، تجهیزات گرمایشی، سرمایشی و آب گرمکن می باشند دپارتمان صنعت و تجارت انگلستان در تحقیقی به بررسی» مصرف انرژی در انگلستان « پرداخت. تحلیل دادههای این تحقیق نشان داد که درآمدهای بالاتر، سطح بیشتری از وسایل را در اختیار داشتند. نوع مسکن-آپارتمانی، منزل شخصی، منزل استیجاری- نیز بر مصرف انرژی تأثیرگذار بود وولون - در پژوهش به بررسی »سبک های زندگی و مصرف انرژی« از طریق مطالعه یک کلوپ انرژی پرداخت. این پژوهش بر بهره وری و مصرف انرژی در سوئد متمرکز بود. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که عضویت در کلوپ انرژی منجر به کاهش مصرف برق و نیز افزایش بهره وری انرژی، در سبک های زندگی مختلف شده است]ٌٍ.[
