بخشی از مقاله
چکیده:
این مقاله و تحقیق به طور مختصر به شمهاي از سیره عملی پیامبر اکرم - ص - در مقابله بامخالفان،منتقدان وناهنجارهایی اخلاقی و اجتماعی جامعه آن روز پرداخته است. در این تحقیق سعی شده است با الگو گرفتن از روشهاي رفتاري پیامبر - ص - با این ناهنجاري ها، این روشهاي برخورد را به همه زمانها و مکانها گسترش بدهد. چون تحلیل ابعاد و زوایاي زندگی پر رمز و راز پیامبر - ص - می تواند مارا به اصولی رهنمون باشد که ازآنها راهکارهاي عملی براي زمان حاضرو همه زمان ها به دست آید. سؤالاتی که اینجا مطرح است اینکه پیامبر - ص - مدیریت سیاسی جامعه اسلامی را به چه شیوه اي انجام داده و رفتار و تعامل سیاسی ایشان با مخالفان و دشمنان اسلام به چه صورتی بود؟پیامبر گرامی اسلام - ص - با مخالفان و دیگر اندیشان - مشرکان، منافقان و اهل کتاب - با مدارا و ملایمت یا با تندي و خشونت رفتار نموده اند؟و مدارا و نرمش به عنوان یک اصل ارزشی قرآنی در زندگی سیاسی و اجتماعی آنان چه جایگاهی داشته و تا کجا به آن عمل می فرمودند؟پاسخ به این سؤال و سؤالات دیگر، نوشتار حاضر را موجب گشته است، چرا که نه تنها اندیشه و تحلیل و بررسی درباره سیره عملی نبوي امري ضروري بوده بلکه پی جویی راه و روش تحلیل سیره سیاسی نبوي نیز دو چندان ضروري خواهد بود؛ بسان موضوعی که این مقاله درصدد کشف پاره اي از ابعاد آن برآمده است.می توان گفت: تحقیق حاضر در صدد بازکاوي مختصر سیره عملی سیاسی پیامبرو تبیین نظري نحوه برخوردومقابله پیامبر - ص - با مخالفان ومنتقدان خود است؛ و این پژوهش با رویکرد نظري و تحلیلی، مواردي را که رهبران دین در آن با مدارا و مواردي که با قاطعیت رفتار می نمودند، تحلیل و بازشناسی نموده است.
کلیدواژه ها : سیره عملی، سیره سیاسی ، حکومت اسلامی، اهل کتاب
مقدمه
گفتار و رفتار رسول خدا - ص - ، که ازاولّی سنت گفتاري واز دومی سنت کرداري تعبیر میشود ، براي همه پیروان آن حضرت حجت است و بر اساس آموزههاي قرآنی، آن حضرت اسوه و الگوي مومنان معرفی شدهاند.هرچند امروزه بیش از هزارو چهار صد سال، از طلوع این نور رحمت می گذرد، اما تعمق و تفکر، در شخصیت و سیره عملی و سیاسی بی نظیر پیامبر - ص - ، چشم اندازهاي تازه و مفید را در برابردیده گان مان می گشاید، و ما را به نکات استراتژیک سیاسی خاص، در زمینه حکومت داري و رهبري و تعامل با دوست و دشمن متوجه می سازد. همانطور که شهید مطهري در سیره نبوي میفرمایند: سیره پیغمبر یعنی سبک پیغمبر، متدي که پیغمبر در عمل و در روش براي مقاصد خودش به کار میبرد. ما مسلمانان موظفیم که سیره ایشان را بشناسیم، منطق عملی ایشان را کشف کنیم براي اینکه از آن منطق در عمل استفاده کنیم.
بنابراین،معرفت به این که پیامبر الهی در مواجهه با پدیدههاي گوناگون در جامعه اسلامی، چه واکنشی نشان میداده، از اهمیت فراوانی برخوردار است و از بایستههاي تحقیق و پژوهش به شمار میرود.ما در این مقاله میخواهیم شیوه برخورد پیامبراکرم - ص - با ناهنجاریهاي اخلاقی و معنوي جامعه را بیان کنیم و در این مساله وقتی به سیره پیامبر - ص - مراجعه میکنیم میبینیم که ایشان در مقاطع مختلف شیوههاي مختلفی را اتخاذ کردهاند؛ گاهی با غلظت و تندي، گاهی با رأفت و مهربانی، گاهی با صراحت و گاه با کنایه خواسته اند که با ناهنجاریهاي جامعه برخورد بکنند.پیامبر اکرم - ص - در همه جا از این وسائل و شیوهها در جهت بیداري و آگاهی مردم استفاده میکرد. شمشیر را جایی میزد که مردم را بیدار کند نه به خواب کند. اخلاق را در جایی به کار میبرد که سبب آگاهی و بیداري میشد.
آنچه این مقاله در صدد بررسی آن است تبیین نظري این مسئله در اسلام و نحوه برخورد پیامبر اکرم صلی االله علیه و آله بامنتقدان و مخالفان خود است؛ پیامبري که آخرین هدایت کننده بشر به سوي سعادت و حامل آخرین پیام رهایی انسان از تاریکی ها به سوي لَقَدروشنایی کَانَمطلق استلَکُم.بهمصداقفیر»سولِ اللﱠه أُسوةٌ حسنَهٌ« - احزاب: . - 21 بنابراین تحقیق در سیره عملی رسول خدا - ص - در جوانب متعدد و قرار دادن آن در دسترس افراد مخلص و بهره گیري از آن در راستاي دعوت به سوي خدا امري لازم و ضروري به نظر می رسد . زیرا پیامبر - ص - زیباترین الگوي نمادین و سرمشق حیات نوع انسانی و هر آینه جلوه اسوه حسنه الهی است و شناخت ابعاد و جلوه هاي اسوه برتر انسانی در گرو تحلیل راستین سیرة نبوي امکان پذیر است. یکی از علل عمده مشکلات پیچیده امروزه مسلمانان، دوري از سیره پیامبر - ص - و نداشتن درك لازم از آن و در صورت فهم نسبی غفلت از تطبیق عملی آن در امور فردي و خانوادگی و اجتماعی وغیره است، چرا که اسوه و الگو بودن پیامبر، مقتضی آشنایی و عمل به سیره ي عملی اوست، و هر گونه انحراف از آن ما را از رسیدن به اهداف محروم می کند وتجارب فراوانی که در کتب سیره و تاریخ امت اسلامی آمده اند این ادعا را به اثبات می رساند.
امري روشن است پیامبر گرامی با بینش سیاسی مدبرانه و شخصیت ممتاز خویش محبت را جایگزین نفرت و عزت را جایگزین تحقیر و صلح و دوستی را جایگزین جنگ و دشمنی نمود. ایشان اخلاقش آن قدر عظیم بود که همه، او را می ستودند، او با تحمل و بردباري بی نظیرش همه، از جمله مخالفانش را مدیون و مغلوب خود کرده بود، او با صداقت و درستکاري اش در قلب همه، از دوست تا دشمن نفوذ کرده بودمسلّما. شیوه برخورد آن حضرت با مخالفان و منتقدان در حکومت نبوي می تواند الگویی مناسب براي برپایی حکومت اسلامی و تداوم آن باشد.
بنیان حکومت اسلامی
نباید فراموش کرد که » قضیه حکومت و نظام اسلامی ساخته و پرداخته حرکت اسلامی و بنیانگذاران و پیروان آن نیست، بلکه حقیقتی است که نصوص انکار ناپذیر و قاطع اسلام و حوادث ثابت تاریخی و ساختار رسالت فراگیرش، آن را گواهی می دهند.« پیامبر به منظور پایه گذاري تشکیلات منسجم - حکومت - باید به دو امر مهم دست می یافت. نخست سرزمینی که از لحاظ ژئوپولیتکی و ژئو استراتژیکی در موقعیت مناسب قرار داشته باشد، تا مسلمانان بتوانند آزادانه در آن استقرار یابند. ودیگري، ایجاد دولت و حکومت، که رسیدن به این مهم منوط به ایجاد اتحاد بین مردم و یا به مفهوم مدرن، ملت سازي می باشد.در ارتباط بین افراد جامعه با حکومت، گروه هاي موافق و مخالفی وجود دارند که با برخوردهاي متفاوت حکومت روبه رو می شوند. صرف نظر از انگیزه مخالفت ها و چرایی آن ها، نحوه برخورد حکومت با گروه هاي مخالف در جوامع قابل بررسی است و از برخوردهاي ساده و همراه با ملایمت تا برخورد خشن، ضرب و جرح و به دار کشیدن مخالفان را در طول تاریخ شاهد بوده ایم. لیک باید دید که پیامبر - ص - چه اقدامات ضروري را براي تشکیل حکومت اسلامی تشخیص و عملی نمودند؟
