بخشی از مقاله
چکیده:
تربیت کودک یکی از مباحث مهم تربیتی است و دوران کودکی از نظر پی ریزی اساس زندگی اهمیت فوق العاده دارد.در قرآن و کلام معصوم مسئولیت پدر و مادر نسبت به تربیت فرزند ،پیش از تولد آغاز می شود - وراثت ،حالات روحی والدین در حین انعقاد نطفه و غذای پدر و مادر از جمله عوامل موثر برتربیت فرزند در مرحله قبل از تولد است - . بررسی رهنمود های پیشوایان اسلام درباره حقوق نوزاد ،نشان می دهد که کودک ،در آغاز تولد نیز حقوقی بر والدین خود دارد که این حقوق عبارتند از :غسل دادن نوزاد ،گفتن اذان و اقامه در گوش او ،کام برداشتن ،پوشش نوزاد ،نام نیک گذاشتن ،عقیقه ،ختنه ،تراشیدن سر نوزاد و صدقه دادن برای او.عمل به این آداب توسط والدین ،زمینه های مساعد تربیت را در فرزند به وجود می آورد.
هدف این تحقیق بررسی چگونگی تربیت فرزند درسیره تربیتی پیامبر - ص - و معصومین بزرگوار - ع - به عنوان چراغ های هدایت می باشد،که بااستفاده ازروش اسنادی وتجزیه وتحلیل کیفی به این نتیجه رسیدیم که تربیت فرزند ،اخلاق ،رفتار ،آینده اش و....مربوط به پدر و مادر است؛بنابراین انسان تا می تواند باید در تربیت فرزندش تلاش کند، و لازمه تربیت صحیح کودک یاری گرفتن از آموزه های قرآنی و بهره گیری از روایات و سیره معصومین است.
-1مقدمه:
تربیت از ماده - رَبَوَ - ،به معنای افزودن و رشد و نمو کردن آمده است.در اصطلاح ،تربیت عبارت است از:هرگونه فعالیتی که معلمان، والدین یا هر شخص به مظور اثرگذاری بر شناخت، نگرش،اخلاق و رفتار فردی دیگر بر اساس اهداف از پیش معین شده انجام می دهد. سیره بر وزن فعله از کلمه - سیر - گرفته شده است .سیر به معنای حرکت و راه رفتن.در اصطلاح، سیره یعنی سبک و قواعد رفتار.سیره تربیتی معصومان - ع - - پیامبر و اهل بیت - عبارت است از :هر رفتاری که معصوم - ع - برای اثرگذاری بر شناخت،نگرش،اخلاق و رفتار دیگران،اعم از مسلمان و غیر مسلمان، اصحاب و غیراصحاب،کودک و بزرگسال و فرزندان و خانواده خود یا دیگران ،در محیط خانه ،مسجد،کوچه و بازاریا هر جایدیگر انجام می داده است.
اهمیت و ضرورت تربیت آدمی بر کسی پوشیده نیست .هیچ مکتب ،مذهب و گروهی نیست که اهمیت و ضرورت تربیت آدمی را انکار کند؛اختلافات همه در اهداف و روش های تربیت آدمی است؛زیرا از ویژگی های آدمی تربیت پذیری اوست و انزال کتب و ارسال رسل برای تربیت و هدایت اوست.همه مکاتب ،مذاهب و ممالک برای تربیت آدمی در دوران کودکی،به دلایل متعدد ،اهمیت ویژه ای قائل اند
اسلام شخصیت آینده کودک را مرهون تربیت و پرورش و مراقبت پدر و مادر می داند. ؛بنابراین انسان تا می تواند باید در تربیت فرزندش تلاش کند. فرزند صالح ،گلی است از گلهای بهشت که با هیچ طلا و جواهری قابل مقایسه نیست.در مقابل فرزند ناصالح مانند بیماری جذامی است که بدن انسان را رفته رفته می خورد و اورا زجر می دهد. تحقیقات دقیق علمی نشان می دهد که غالبا اختلال و تنش هایی که در رفتار و اعمال نوجوانان ،بویژه در دوران بحرانی بلوغ ظاهر می شود و نیز برخی از مشکلات رفتاری و اجتماعی جوانان و بزرگسالان ناشی از کمبود توجه در دوران مهم و حساس طفولیت و نبودن برنامه های صحیح پرورشی در جهت رشد و باروری فکری و عقلانی افراد در این مرحله است.
به عبارت دیگر اگر والدین به عوامل و موانع موثر بر تربیت فرزند خود در دوران کودکی آگاهی و اشراف کامل نداشته باشند و به آثار و فواید عملکرد صحیح خود در تربیت کودک واقف نباشند و وظایف خود را در این دوره به شایستگی انجام ندهند تعادل روحی و روانی و اخلاقی کودک در دوره های بعدی به هم خواهد خورد. لازمه تربیت صحیح کودک یاری گرفتن از آموزه های قرآنی و بهره گیری از روایات و سیره معصومین است.هدف محقق در این مقاله بررسی سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت - ع - به عنوان الگو های برتر بشری و چراغ هدایت ،دررابطه با تربیت فرزند می باشد
-2یافته ها:
-1جایگاه و ارزش فرزند در بیان اهل بیت علیهم السلام:
-1-1جگرگوشه مومن:
پیامبر - ص - فرمودالولد: کبد المومن ان مات صار شفیعا و ان مات بعده یستعفر اللّه له فیغفر له . فرزند جگر گوشه مومن است اگر پیش از پدر بمیرد برایش شفاعت می کند، و اگر بعد از پدر بمیرد برایش استغفار می کند و خداوند در اثر استغفار فرزند، پدر را می بخشد
-2-1گلی از گل های بهشت:
پیامبر عالی قدر و عظیم الشان اسلام فرمود :فرزند صالح گلی است از گل های بهشت
3-1بهترین نعمت:
از حسن بصری نقل شده است که می گفتبئس: الشّی ء الولد، ان عاش کدّنی و ان مات هدّنی . فبلغ ذلک زین العابدین فقال : کذب واللّه . نعم الولد، ان عاش فدعاء حاضر و ان مات فشفیغ سابق . فرزند بد چیزی است اگر زنده بماند رنجورم می کند و چون بمیرد مرگش بی تاب و ناتوانم می سازد، این سخن که به گوش امام سجّاد رسید، فرمود: به خدا قسم دروغ گفت ! فرزند، بهترین نعمت است ؛ اگر بماند دعایی است حاضرو چون بمیرد شفاعت کننده ای است که انسان او را پیشاپیش می فرستد
-2عوامل زمینه ساز برتربیت فرزند ؛قبل از تولد:
1-2انتخاب همسر شایسته:
در سیره معصومان - ع - ،تربیت کودک قبل از تولد کودک آغاز می شود:از زمان ازدواج و انتخاب همسر.با انتخاب همسر تقریبا کانون تربیت رقم می خورد؛زیرا عوامل موثر درتربیت،صرف نظر از فطرت ،یا عوامل ارثی هستند یا محیطی،وبا انتخاب همسر پرونده عوامل ارثی و بخش مهمی از عوامل محیطی بسته خواهد شد؛زیرا محیط تربیت را خانواده و اجتماع تشکیل می دهد
اولین پایه خوشبختی انتخاب همسر مناسب ،طبق موازین اسلامی است،تا فرزندی صالح و مفید به حال خود ،والدین و اجتماع ،با بدنی سالم و عقلی سلیم و ایمانی استوار ،به وجود آید.متخصصان فنون تربیتی و روان شناسان معتقدند که زمان تربیت نوزاد از شروع تولد است و بعضی دیگر هم آن را از سه سالگی دانسته اند؛ولی به طوری که از مفاد روایات به دست می آید باید قبل از ازدواج و در هنگام انتخاب همسر به فکر تربیت فرزندان خوب و مفید بود.از نظر وراثت ،اخلاقیات والدین و مخصوصا شیر مادر در تربیت نوزادان بسیار موثر است و شخصیت ،افکار ،احساسات ،عواطف و حالات روحی و روانی کودکان از پدران و مخصوصا مادران تاثیر می پذیرد.
پیامبر اکرم - ص - فرمود :همسران شایسته را برای نطفه خودتان انتخاب کنید وبه درستی که دایی یکی از دوستون مهم تشکیل دهنده نوزادتان خواهد بود.امام صادق - ع - فرمود:از طایفه و عشیره ی پاکدامن و نیکوکار و خوش اخلاق همسر انتخاب کنید ،به درستی که عرق - ژن - در فرزندان اثر خواهد گذاشت.پیامبر فرمودند: بدانید نطفه خود را در چه محل و رحمی از نظر وراثت و اثراتش ،مستقر می نمایید تا این که فرزندان شما وارث صفات مینویسد بدنشوند: ژن از نظر وراثت ،اخلاقیات و روحیات پدران را به فرزندان منتقل می نماید
سجایای اخلاقی و صفات پسندیده یا سیئات اخلاقی و ملکات ناپسند پدران و مادران مانند شجاعت ،سخاوت ،فداکاری و یا ترس و بخل و خودخواهی همه و همه به حکم قانون وراثت به فرزند منتقل می شود.رسول اکرم - ص - فرمود:از خضراءدمن - یعنی سبزه روئیده شده در کنارفاضلاب - پرهیز کنید.به حضرت گفته شد:ای رسول خدا مقصود از خضراءدمن چیست؟فرمود:زن زیبایی که ازخاندان بد و پلید بوجود آمده باشد
پیامبر اکرم - ص - فرمود:سعادتمند کسی است که سعادت او در شکم مادر پایه گذاری شده و بدبخت کسی است که شقاوتش در شکم مادر پایه گذاری شده باشد
از این رو اگر زوجین ،افرادی از لحاظ جسمی ،سالم و از لحاظ روحی و معنوی ،صالح و تربیت یافته باشند به جدّ می توان گفت بخش مهمی از تربیت فرزند ،سامان یافته و تضمین شده است.پیامبر - ص - فرمود:انکحوا الاکفاء و انکحوا منهم و اختاروا لنطفکم:به هم شان خود زن بدهید و از هم شان خود زن بگیرید و برای نطفه های خود جایگاهی مناسب انتخاب کنید
