بخشی از مقاله
چکیده:
انتشار خبر تولد نخستین انسان شبیه سازي شده، از جمله مسائل جدید پزشکی مطرح شده در جهان است که بسیاري از اندیشمندان ادیان الهی و دانشمندان علوم مختلف به آن واکنش نشان داده و در رابطه با آن اظهارنظر کردهاند. به طور خلاصه شبیه سازي عبارت است از تولید موجودي مشابه نسخه اصلی به روشی غیر جنسی. امروزه بحث از شبیه سازي در کانون توجه صاحب نظران عرصههاي گوناگون قرار دارد. مخالفان به کار بستن این تکنیک، دلایلی بر ضد آن اقامه میکنند. برخی از این دلایل کلامی، پارهاي فقهی و برخی اجتماعیاند. اما کسانی با نگاه اخلاقی بر آن شدهاند تا شبیه سازي انسانی را از منظر اخلاقی نقد کنند.
با رویکرد اخلاقی عمدتاً شش دلیل بر ضد شبیه سازي اقامه شده است:
یک. مخاطرات امنیتی و سوء استفاده از انسانهاي شبیه سازي شده،
دو. بیتوجهی به رفاه و ابعاد انسانی زندگی فرد شبیه سازي شده،
سه. بی-هویتی فرد شبیه سازي شده،
چهار. نقض کرامت ذاتی انسان،
پنج. ودیعه بودن جسم انسان
و شش. نابودي جنینهاي ناخواسته.
از سوي دیگر نیز طرفداران این پدیده در پاسخ به مخالفان دلایلی اقامه نمودهاند که در طول این نوشتار به تفصیل بیان شده است. این که شبیه سازي چیست و چه مسائلی پیرامون آن مطرح است و چه اقداماتی در سطح جهان و مجامع بین المللی در واکنش به آن انجام شده است همه از نکاتی هستند که نوشتار حاضر به بررسی آنها خواهد پرداخت.
آشنایی با پدیده شبیه سازي و طرح مسئله
در باب پدیدهي شبیه سازي در علوم مختلف تعاریف متعددي بیان شده است و هر کدام با زبان خود سعی در تعریف درست و دقیق این پدیدهي نوظهور دارند. در زیر نمونههایی از این تعاریف به منظور آشنایی بیشتر، و دریافت بهتر مفهوم درست این پدیده آورده شده است.
»شبیه سازي که به آن »کلونینگ«3 گفته میشود، از ریشه »کلون«4 است که یک واژهي یونانی است و معناي لغوي آن »جوانه زدن و تکثیر کردن« است. »کلونینگ« در علم زیستشناسی عبارت است از»تکثیر موجود زنده بدون آمیزش جنسی« و فعلاً به عمل کاشت جنینی در رحم اطلاق میشود که ابتدا در آزمایشگاه تولید شده باشد. و فرآیند آن به این ترتیب است که محققان ابتدا هستههاي یک تخمک را با DNAسلولهاي دیگر جایگزین نموده، سپس تخمک بازسازي شده را در آزمایشگاه مورد مراقبت قرار میدهند تا تقسیم شده، و به جنین تبدیل شود. چنانچه جنین مزبور در رحم کاشته شود و از آن انسانی به وجود آید، شبیه سازي مولد انسان صورت گرفته است
بنابراین در علم زیستشناسی، هر یک از موجودات جدید را کلون میگویند. کلونها از نظر ژنتیکی - وراثت - شبیه به هم هستند و اگر تعداد آنها زیاد باشد، تشکیل کولونی5 میدهند.
کولونی عبارت است از گروهی از ارگانیسمها و یا گروهی از سلولها که از یک ارگانیسم واحد بدون آمیزش جنسی تکثیر یافته باشند و به زبان ساده کلونینگ عبارت است از کلون سازي؛ یعنی مشابهسازي یا دو قلو و چند قلوسازي موجود زنده بدون آمیزش جنسی و اما اگر بخواهیم خارج از مباحث علمی و سادهتر شبیه سازي را تعریف کنیم میتوانیم این گونه بگوییم که:
به زبان ساده شبیه سازي چیزي شبیه قلمهزنی در عالم گیاهان است. شباهت شبیه سازي با قلمهزدن در این است که در هر دو روش، عمل تولید مثل، بدون انجام لقاح انجام می گیرد. در قلمهزدن، شاخه یا ریشه- اي را از درخت جدا کرده و در جاي دیگر میکارند و بعد از مدتی این شاخه یا ریشه، ریشه دوانده و مواد غذایی خود را از خاك میگیرد و رشد میکند
از قدیم الایام براي تکثیر انواع درختان گاه بذر آن را در زمین میپاشیدند و گاه از قلمه استفاده می کردند. در این روش نیز قطعهي بسیار کوچکی از بدن یک انسان را برمی دارند - غالبا قطعه اي از پوست بدن - و آن را تقویت کرده، در درون تخمک یک زن قرار میدهند. سپس آن را در رحم یک زن میکارند.
این قلمه انسانی در آن محیط مساعد پرورش مییابد و بعد از طی دوران جنینی متولد می شود؛ در حالی که نه پدري داشته و نه مادري و بلکه شبیه کسی است که آن قلمه از بدن او جدا شده است؛ آنچه گفته شد گونهي معمول شبیه سازي است، شبیه سازي گونههاي دیگري هم دارد که به اختصار به برخی از آنها اشاره میکنیم:
» _شبیه سازي الکترو مغناطیسی: در این روش، سیمهایی ظریف و حساس از یک دستگاه اختراع شده، به نقاط خاصی از مغز شخصی که باید از او کپی برداري شود و کسی که خصوصیات به او منتقل میشود، وصل میشود. سپس این دستگاه تمام شناختها و علوم ذخیره شده در نزد شخص اول را کپی گرفته و تمام ذخیرههاي علمی موجود در مغز شخص دوم را پاك میکند تا این کپی جایگزین معلومات قبلی شود.
_ راه کشت: مغز یک انسان مرده در سر انسان زندهاي کار گذاشته میشود تا این شخص زنده در تفکراتش نسخهاي مطابق با شخص مرده باشد.
_ جراحی ژنتیک: در این شیوه سلولهایی که سالم ماندهاند از عضو آسیب دیده فرد بیمار توسط جراحی ژنتیک جدا میشوند و در لولههاي آزمایشگاهی بارور میشوند و بعد از آنکه به یک عضو کامل - چشم، قلب، یا.. - تبدیل شد، آن را در بدن بیمار کار می گذارند
دربارهي انواع شبیه سازي که در اینجا نام بردیم احکام اخلاقی متفاوتی و جود دارد و هریک از انواع شبیه سازي داراي احکام اخلاقی مخصوص خود میباشند. اما دو نوع تقسیمی که در بررسیهاي اخلاقی این مسئله تاثیرگذار است، عبارت است از تقسیم شبیه سازي به انسانی و حیوانی و دیگري تمایز گذاشتن میان شبیه سازي براي تولیدمثل و شبیه سازي درمانی.
تاریخچه شبیه سازي
پیش از هرگونه بحث درباب چالشهاي حاصل از این پدیده ابتدا باید پیشینه و روند سیر تکاملی تدریجی آن را برسی و دنبال کرد.
در واقع تاریخچه شبیه سازي به دههي سوم از قرن بیستم بر میگردد که اولینبار در مورد گیاهان صورت پذیرفت. با این روش، سلول گیاهی را بارور کردند اما موفق به شبیه سازي نشدند. در سال1960نباتات را شبیه سازي میکردند. در سال1993، این کار را در مورد حیوانات انجام دادند و از این راه، در ایتالیا موفق شدند گوسالههایی را تولید کنند که گرچه کاملاً شبیه به گاوي نبودند که از سلول پستان آن، کلون شده بودند، اما شباهت بسیار زیادي به آن داشتند. سپس در سال 1997پرفسور ویلموت و همکارانش این فناوري را در همانندسازي گوسفند در مؤسسه رازلین در کشور اسکاتلند به کار گرفتند و پس از 200 تجربهي ناموفق، سرانجام موفق به تولید برهاي به نام ”دالی“6 شدند. بعدها این روش بر روي پستانداران دیگر نظیر میمون و گربه نیز انجام شد
تا کنون تمامی تلاشها در راه شبیه سازي بر روي نباتات و حیوانات انجام گرفته شده بود و هنوز خبري از شبیه سازي انسانی نبود و موفقیتی هم در این مورد به چشم نمی خورد تا اینکه:
سرانجام در سال 2002، دکتر بریژیت بواسیله7 مدیر شرکت آمریکایی کلوناید8 تولد نخستین انسان شبیه سازي شده را اعلام کرد. این نوزاد دختر با استفاده از سلول پوست تن زن آمریکایی 31 ساله به وجود آمده است.
