بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهم ترین عوامل که بر شکل گیری و تداوم الگوهای مصرف و بویژه انتخاب مواد غذایی از سوی کودکان تأثیر دارد، عوامل محیطی و از میان عوامل محیطی، مکانهای آموزشی مانند مهدکودک و پیش دبستانی است که اولین محیط اجتماعی کودک بعد از محیط خانواده محسوب می شود. هدف از این تحقیق شناخت الگوپذیری مصرف مواد غذایی کودکان و عوامل موثر در انتخاب موادغذایی و تعیین میزان مصرف گروه های غذایی مختلف در پیش دبستانی پسرانه و دخترانه ی شهر ایلام و مقایسهی آنان می باشد.
پژوهش حاضر از نظر ماهیت، کاربردی است و از لحاظ نوع برخورد با مسأله مورد بررسی و ورود به آن مطالعه ای میدانی است برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از ابزار پرسشنامه استفاده شد. جامعه آماری این مطالعه کلیه ی کودکان 4 تا 6 سال دختر و پسر پیش دبستانی و از روش نمونه گیری جدول مورگان استفاده شد که بر اساس آن تعداد 280 - نفر - که معرف جامعه آماری تشخیص داده شدند. تمامی داده ها از طریق نرم افزار آماری spssتجزیه و تحلیل شد.
برای مقایسهی بین دو گروه دختر و پسر از آزمون تی استفاده شد. نتایج نشان داد مصرف مواد غذایی با ارزش پایین به دفعات بیشتری در طی هفته استفاده شده در صورتی که مواد با ارزش غذایی بالا جایگاه کمتری دارد. همچنین الگوپذیری مصرف مواد غذایی بیشتر تحت تاثیر مادر و سپس تبلیغات تلویزیون و گروه همسالان بوده است که از نظر آماری در سطح 5درصد با سایر گروه ها دارای اختلاف معناداری بوده است . همچنین اختلاف چشمگیر و معنی داری از نظر آماری بین دو گروه پسر و دختر فقط در چند مورد مانند مصرف گوشت و تخم مرغ در دختران بیشتر و مصرف ساندویچ ها و نوشیدنیها در پسرا بیشتر مشاهده شده است که از نظر آماری در سطح 5درصد معنی دار میباشد.
.1 مقدمه
امروزه، کودکان نسبت به گذشته قدرت خرید بیشتری پیدا کرده و بر تصمیم گیری خرید خانواده اثرگذارترند. از سوی دیگر پژوهشهای انجام شده در دنیا حاکی از آن است کودکانی که آموزشهای پیش دبستانی را می گذرانند نسبت به کودکانی که این آموزشها را ندیده اند، مستقل تر و منظم تر هستند و از ثبات عاطفی بیشتر و اضطراب کمتری برخوردارند. روحیه مشارکت و فعالیتهای گروهی واجتماعی در آنان تقویت شده و دارای ارتباطات قوی تر می باشند
با توجه به اینکه تجربه های دوران کودکی، بالاترین اهمیت را در شکل گیری الگوهای شناخت و رفتار فرد در ابعاد گوناگون زندگی آینده اش دارد که یک بعد آن، رفتار مصرف است. بررسی و تشخیص الگوهای مصرف در این مقطع ضرروری می باشد. با توجه به اهمیت دریافت های غذایی و سهم میان وعده ها در تامین نیازهای تغذیه ای و سلامت کودکان و اینکه با اصلاح الگوی میان وعده ها می توان به ویژه در کودکان دچار سوء تغذیه، وضعیت رشد و BMI را بهبود بخشید و با در نظر گرفتن این مسئله که تاکنون مطالعه ای کامل و جامع در زمینه بررسی الگوی غذایی کودکان پیش دبستانی درکشور انجام نشده است، این پژوهش صورت می پذیرد.هدف شناخت الگوی مصرف مواد غذایی کودکان پیش دبستانی شهر ایلام می باشد که به دنبال پاسخ سه پرسش زیر است:
-1 الگوی مصرف مواد غذایی در بین کودکان پیش دبستانی های شهر ایلام چگونه است؟
-2 میزان الگوپذیری کودکان در انتخاب مواد غذایی در پیش دبستانی بیشتر تحت تاثیر کدامیک از گروه های همسالان ، برنامه های مدرسه و خانواده است؟
-3 آیا بین مصرف مواد غذایی مختلف و جنسیت دانش آموزان تفاوت معنادار وجود دارد؟
.2 پیشینه تحقیق
در پژوهش نظری و همکاران - 1394 - با عنوان " الگوی غذایی و عوامل موثر برآن در بدو ورود کودکان به مدرسه در شهرستان بوشهر" مطالعه کردند و نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که فراوانی مصرف شیر 41/9 درصد روزانه ، 40/9 درصد هفتگی ، 12/6 درصد بندرت بوده است . فراوانی مصرف ماهی 1/6 درصد روزانه ، 71/7 درصد هفتگی ، 16/8 درصد بندرت ، فراوانی مصرف مرغ 1 درصد روزانه ، 83/4 درصد هفتگی 9/9 درصد بندرت ، فراوانی مصرف میوه 96/6 درصد روزانه ،22 درصد هفتگی ، 7/3 درصد بندرت می باشد. بین بسامد مصرف لبنیات ، سالاد ، میوه، آب مبوه ، مرغ ، تخم مرغ و شغل پدر و تحصیلات پدر ومادر ارتباط معنی دار مشاهده شد
طی پژوهش ماری کی فاکس و همکاران - 2010 - با عنوان " الگوی مصرف مواد غذایی کودکان پیش دبستانی کم سن" مطالعه کردن و نتیجه گرفته اند که حدود یک سوم ازکودکان 2 ساله و یک چهارم ازکودکان 3 ساله مصرف شیر کامل حداقل یک بار در روز داشتن. حدود 70 درصد ازکودکان 2 و 3 ساله سبزیجات را به عنوان یک نوع غذای متمایز حداقل یک بار در روز مصرف می کردند. سیب زمینی سرخ کرده و سیب زمینی سرخ شده همراه سبزی معمولا مصرف می شد . تقریبا سه چهارم از کودکان - 73 - میوه را به عنوان یک نوع غذای متمایز حداقل یک بار در روز مصرف می کردند، و 59 درصد مصرف آب میوه های . 100 تازه شایعترین نوع مصرف میوه بود. حدود 85 از کودکان برخی از انواع نوشیدنی های شیرین، دسر، شیرین، شور یا میان وعده در روز مصرف می کردند. درصد مصرف مواد غذایی کودکان 3 ساله از 2 ساله بالاتر بود.
.3 روش تحقیق
پژوهش حاضر از نظر هدف و ماهیت، کاربردی است و بر اساس نوع داده های جمع آوری و تحلیل شده، تحقیقی کمی است و از لحاظ نوع برخورد با مسأله مورد بررسی و ورود به آن مطالعه ای میدانی است.
اصول این تحقیق مثل تحقیق بنیادی است و در اینجا نیز افراد بصورت تصادفی انتخاب می شوند و نتایج حاصل از گروه به جامعه ای که نمونه از آن انتخاب شده است تعمیم داده می شود .
تکنیک مورد استفاده در این پژوهش توصیفیBپیمایشی می باشد. در مطالعه میدانی، برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. پیش از آغاز پیمایش، پرسشنامه ی ابتدایی مورد آزمون اولیه قرار گرفت و با استفاده از نتایج به دست آمده، نقایص موجود برطرف و پرسشنامه نهایی تنظیم شد.
جامعه آماری این مطالعه کلیه ی کودکان 4 تا 6 سال پیش دبستانیهای شهر ایلام است و از روش نمونه گیری جدول مورگان شد که بر اساس آن تعداد 280 - نفر - که معرف جامعه آماری تشخیص داده و مطالعه شدند.
.4 نتایج
بر اساس اطلاعات پرسشنامه بیشترین تعداد دانش آموزان دختر و پسر در این شهرستان را سن 6 سال را تشکیل داده است و همچنین تعداد پسران 6 ساله بیشتر از دختران 6 ساله است اما برعکس تعداد دختران 5 ساله بیش از پسران 5 سال می باشد.
میانگین قد و وزن دانش آموزان پیش دبستانی دختر و پسر نزدیک به هم و اختلاف زیادی ندارند و به ترتیب تقریبا برابر 111.71 سانتی متر و 21.06 کیلوگرم هستند در مورد تعداد فرزندان خانوادهی دانش آموزان پیش دبستانی دختر و پسر میتوان گفت بیشتر آنها را تک فرزنده سپس 3 فرزند و در نهایت تقریبا به طور مساوی 2 فرزنده و بیش از 3 فرزند را تشکیل داده است. که به طور کلی میزان سواد پدر و مادر در اکثر این دانش آموزان در سطح دیپلم و لیسانس است و همچنین سطح سواد پدرها بیشتر از مادران بوده و در تعداد کمی از موارد سطح تحصیلات تکمیلی در این خانواده ها دیده شده است.
نوع شغل پدرها و مادران دانش آموزان پیش دبستانی دختر و پسر در سه گروه کارمند وآزاد و بیکار دسته بندی شد که بر اساس اطلاعات مستخرج از پرسشنامه بیسترین درشد شغل پدران آزاد و مادران کارمند و این در حالی است که در بین پدران هیچ بیکاری وجود نداشت در صورتی که تعداد چشمگیری از مادران بیکار یا خانه دار بودند و در بین آنها کمتر مشاغل آزاد وجود داشت. پس از دسته بندی اطلاعات مستخرج از پرسشنامه و تعیین درصد پاسخگویی افراد میانگین آنها را در قالب دو جدول جدول - 1- 4 و 2-4 آورده شد. این بخش از نتایج مهمترین بخش به شمار میرود که در ادامه با توجه به پرسشهای اصلی پژوهش به انها پاسخ داده می شود.
-1الگوی مصرف مواد غذایی در بین کودکان پیش دبستانی های شهر ایلام چگونه است؟
در پاسخ این سوال مهم به طور میانگین میزان مصرف کل دانش آموزان دختر و پسر در بازه های مختلف زمانی در هفته در دو گروه غذاهای ارزش غذایی مطلوب و کمتر مطلوب دسته بندی و در نمودارهای 1-4 و 2-4 قابل مشاهده است.
نزدیک به 30 درصد از دانش آموزان بیش از 6 بار درهفته گرایش به انواع ساندویچ ها - سوسیس،کالباس،همبرگر - و نوشیدنیها - نوشابه،آبمیوه،دلسترو... - داشته در صورتی که درصد بسیار کمی به تعداد یک بار در هفته گرایش به مصرف سبزیجات و حبوبات نشان داده اند، همچنین درصد قابل توجهی از آنها - نزدیک به - %60 گرایش به مصرف تنقلات - چیپس و پفک و آدامس - و فرآورده های قنادی - کیک و کلوچه و بیسکوییت و شیرینی - به مدت 6-5 بار در هفته داشته اند.
