بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر به بررسی تعیین تاثیر مداخله آموزشی بر نگرش و خودکنترلی نسبت به مواد مخدردر بین دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان دزفول در سال تحصیلی 95 می پردازد. جامعه آماري این پژوهش شامل کلیه دانشآموزان دختر و پسر مشغول به تحصیل در دبیرستان هاي شهر دزفول در سال تحصیلی 1395-96 است. روش پژوهش حاضر از نوع مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه است که در آن اثر آموزش پیشگیري از اعتیاد بر روي نگرش و آگاهی به مواد مخدر دانش-آموزان دبیرستانی شهرستان دزفول مورد بررسی قرار گرفت.
در این پژوهش، انتخاب آزمودنیها و جایگزینی آنها در گروهاي آزمایش و گواه به صورت تصادفی بوده و در آن با ارائه متغیر مستقل یعنی آموزش پیشگیري از اعتیاد به گروه آزمایش و عدم ارائه آن به گروه گواه، تاثیر آن بر متغیر وابسته، یعنی نگرش و آگاهی به مواد مخدر بررسی گردید. حجم نهایی نمونه ها 120 نفر است که به ترتیب 60 دختر 30 - نفر در گروه کنترل و 30 نفر در گروه مداخله - و 60 پسر 30 نفر در گروه کنترل و 30 نفر در گروه مداخله - را شامل میشود.
با توجه به نتایج حاصل از تحلیل کواریانس، مداخله آموزشی نگرش به اثرات روانی دانشآموزان را تغییر داده است. و با توجه به نتایج حاصل از تحلیل کواریانس، مداخله آموزشی نگرش به اثرات اجتماعی دانشآموزان را تغییر داده است. و با توجه به نتایج حاصل از تحلیل کواریانس، مداخله آموزشی نگرش به اثرات بدنی دانشآموزان را تغییر داده است.
-1 مقدمه
مسئله اعتیاد در جهان امروز از مسائل مهم اجتماعی است که در بیشتر کشورها بهصورت مشکل عمدهاي مطرح شده و کشور ما نیز از این آسیب اجتماعی در امان نمانده است و هر روز در گوشه و کنار کشور شاهد قربانی شدن افرادي در دام مواد اعتیادآور هستیم. بنابراین، اعتیاد به مواد مخدر بهعنوان جديترین مسئله اجتماعی ایران، وجوه مختلف جامعهشناسی، روانشناسی، حقوقی، سیاسی و ...دارد و به اعتقاد تحلیلگران اجتماعی، اعتیاد به این مواد، زمینه ساز بروز بسیاري از آسیب ها و انحرافات اجتماعی است
اعتیاد نوعی بیماري است، زیرا مواد و داروها موجب تغییر ساختار و عملکرد مغز میشوند. اعتیاد یک مشکل جهانی است که تقریبا بیشتر کشورهاي جهان با آن روبه رو هستند. کشور ما هم، به سبب شرایط جغرافیایی، تغییرات اقتصادي و اجتماعی، عوامل فردي و محیطی با این معضل روبه رو است و به سبب نداشتن مداخله هاي پیشگیرانه مناسب، در معرض گسترش و تشدید این بیماري است. زیان هاي ناشی از اعتیاد و هزینههاي مربوط به مراقبت هاي بهداشتی و نداشتن بهرهوري نیروي انسانی متعاقب این بیماري، میلیاردها دلار است. بنابراین کوشش هاي پیشگیرانه از آن، کاملا روشن و یک ضرورت انکارناپذیر است
از سوي دیگر، بر اساس تعریف سازمان ملل متحد در سال 1950 میلادي اعتیاد، مسمومیت حاد یا مزمنی که بهعلت استعمال مداوم یک دارو، اعم از طبیعی یا صنعتی، ایجاد می شود و به حال شخص و اجتماع زیان بخش است. برآورد ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوري در فروردین 1392 از میزان شیوع اعتیاد در ایران، یک میلیون و 325 هزار نفر بوده است و گفته می شود حدود 700 هزار مصرف کننده تفننی را نیز می توان به این رقم اضافه کرد.
بنابراین مواجه با این مساله مستلزم شناخت ابعاد دقیق آن است و در پژوهش حاضر تلاش خواهد شد تا با استفاده از آموزش پیشگیري از اعتیاد وضعیت نگرش و آگاهی به اعتیاد مورد بررسی قرار بگیرد.
-2 اهداف پژوهش
1-2 هدف کلی پژوهش
تعیین تاثیر مداخله آموزشی بر نگرش و خودکنترلی نسبت به مواد مخدردر بین دانش آموزان پسر و دختر مقطع متوسطه شهرستان دزفول.
-2-2 اهداف فرعی پژوهش
تعیین تاثیر مداخله آموزشی بر علاقه به مصرف در گروه مداخله نسبت به گروه گواه. تعیین تاثیر مداخله آموزشی نگرش به خطرات در گروه مداخله نسبت به گروه گواه. تعیین تاثیر مداخله آموزشی نگرش به اثرات روانی در گروه مداخله نسبت به گروه گواه. تعیین تاثیر مداخله آموزشی نگرش به اثرات اجتماعی در گروه مداخله نسبت به گروه گواه. تعیین تاثیر مداخله آموزشی نگرش به اثرات بدنی در گروه مداخله نسبت به گروه گواه.
-3 فرضیات پژوهش
-3-1 فرضیه کلی پژوهش
تعیین تاثیر مداخله آموزشی بر نگرش و خودکنترلی نسبت به مواد مخدردر بین دانش آموزان پسر و دختر مقطع متوسطه شهرستان دزفول.
-3-2 فرضیههاي فرعی پژوهش
-3-2-1 مداخله آموزشی علاقه به مصرف را در گروه مداخله نسبت به گروه گواه کاهش میدهد.
-3-2-2 مداخله آموزشی نگرش به خطرات را در گروه مداخله نسبت به گروه گواه تغییر میدهد.
-3-2-3 مداخله آموزشی نگرش به اثرات روانی را در گروه مداخله نسبت به گروه گواه تغییر میدهد.
-3-2-4 مداخله آموزشی نگرش به اثرات اجتماعی را در گروه مداخله نسبت به گروه گواه تغییر میدهد.
-3-2-5 مداخله آموزشی نگرش به اثرات بدنی را در گروه مداخله نسبت به گروه گواه تغییر میدهد.
-4 روش تحقیق
روش پژوهش حاضر از نوع مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه است که در آن اثر آموزش پیشگیري از اعتیاد بر روي نگرش و آگاهی به مواد مخدر دانشآموزان دبیرستانی شهرستان دزفول مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش، انتخاب آزمودنیها و جایگزینی آنها در گروهاي آزمایش و گواه به صورت تصادفی بوده و در آن با ارائه متغیر مستقل یعنی آموزش پیشگیري از اعتیاد به گروه آزمایش و عدم ارائه آن به گروه گواه، تاثیر آن بر متغیر وابسته، یعنی نگرش و آگاهی به مواد مخدر بررسی گردید
4-1 جامعه آماري تحقیق
جامعه این پژوهش شامل کلیه دانشآموزان دختر و پسر مشغول به تحصیل در دبیرستانهاي شهر دزفول در سال تحصیلی 95 است.
4-2 نمونه آماري و روش نمونه گیري
با توجه به جامعه آماري مذکور ابتدا از بین مناطق آموزش و پرورش مورد نظر دو منطقه پرخطر انتخاب شدند و سپس از بین مدرسههاي هر منطقه دو دبیرستان به صورت تصادفی انتخاب شد. سپس از بین دو دبیرستان هر منطقه به صورت تصادفی یک دبیرستان به عنوان گروه آزمایش و دیگري به عنوان گروه گواه انتخاب و در هر دبیرستان دو کلاس به شکل تصادفی به عنوان نمونه نهایی انتخاب شد. حجم نهایی نمونه ها 120 نفر است که به ترتیب 60 دختر 30 - نفر در گروه کنترل و 30 نفر در گروه مداخله - و 60 پسر 30 نفر در گروه کنترل و 30 نفر در گروه مداخله - را شامل میشود.
-4-3 ابزار پژوهش
الف - پرسشنامه نگرش سنج مواد مخدر. این پرسشنامه داراي 50 گویه سه گزینهاي است که روي 6108 دانش آموزان ایرانی سال سوم راهنمایی و مقطع متوسطه هنجاریابی شده است. از این پرسشنامه پنج عامل شامل؛ علاقه به مصرف، نگرش به خطرات، نگرش به اثرات فیزیولوژیکی، نگرش به اثرات روانی و نگرش به اثرات اجتماعی استخراج شده است. پایایی مقیاسها با استفاده از آزمون آلفاي کرونباخ محاسبه شده است و حداقل پایایی در مقیاس اثرات فیزیولوژیکی مواد مخدر - α= 0/77 - و حداکثر آن در مقیاس علاقه به مصرف مواد مخدر - α= 0/86 - گزارش شده است.
ب - پرسشنامه خود کنترلی. فرم کوتاه این پرسشنامه داراي 13 عبارت است و یک نمره کلی بهدست میآورد. این آزمون یک ابزار خودگزارشی است و در طیف لیکرت نمره گذاري میشود. یکی از تقسیم بنديهاي صورت گرفته براي مقیاس خود کنترلی فرم کوتاه شامل دو خرده مقیاس خود کنترلی منع کننده یا بازدارنده و خود کنترلی اولیه است.
-4-4 روش اجراي پژوهش
در این روش علاوه بر تحقیقات کتابخانه اي که در مرحله اول انجام گرفت از تحقیقات میدانی نیز بهره برده شد. در ابتدا اهداف تحقیق توسط محقق به گروه هاي هدف توضیح داده و یک مصاحبه دموگرافیک براي کسب اطلاعات از آزمودنیها گرفته شد تا تمایل آن ها براي شرکت در تحقیق ارزیابی شود. سپس پرسشنامه ها با یک فاصله زمانی کوتاه به آنان داده شد و کسانی که مایل به تکمیل پرسشنامه بودند گزینه هاي موردنظر را علامت زدند. پرسشنامه هاي تکمیل شده جمع آوري و سپس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. در این پژوهش مداخله پیشگیري از مصرف و سوء مصرف مواد مخدر به عنوان متغیر مستقل، و تغییر حاصل شده در نگرش، آمادگی براي مصرف مواد مخدر و نهایتا رفتار مصرف مواد مخدر دانشآموزان به عنوان متغیر وابسته لحاظ شد.
