بخشی از مقاله
چکیده
بحران آب یکی از مسائل اساسی مناطق خشک و نیمه خشک و معضل توسعه پایدار در ایران است. این وضعیت در سالهای اخیر به دلیل چالشهای زیست محیطی فراوانی مانند گرمشدن زمین، پدیده خشکسالی، کاهش منابع طبیعی حادتر شده است. از طرفی دیگر، تجربه نشان داده است که علم به تنهایی نمیتواند مشکلات آبی را حل کند و برای اجرای موفق لازم است از عقاید، نگرشها و نیات رفتاری مردم نسبت به صرفهجویی آب برای طراحی بهتر سیاستها و استراتژیهایی که نگرش مردم را به سمت صرفهجویی آب سوق دهد، استفاده گردد.
دانشگاهها نیز نقش مهمی در تربیت نیروهای متخصص با فراهم نمودن بستر مناسب برای ارائه آموزشهای نوین علمی و عملی در راستای توسعه پایدار دارند. از آنجا که دانشگاه سبز رویکردی سه بعدی میباشد، در این تحقیق از سه بعد کاهش هزینه، ترویج رفتار سبز و تربیت نسل سبز برای شناسایی عوامل موثر بر مدیریت بهینه مصرف آب با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - استفاده گردید. نتایج نشان داد معیارهای نهادینه کردن فرهنگ صرفه جویی با استفاده از آموزه های دینی اسلام در خصوص اهمیت صرفه جویی در آب، ارتباط سبز با صنعت با تربیت کارآموز سبز و بکارگیری تجهیزات کم مصرف آب بیشترین وزن ها را در بین معیارها به خود اختصاص دادند.
-1 مقدمه
امروزه نقش آب از یک ماده حیاتی فراتر رفته و به عنوان کالایی اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است، به گونهای که اهمیت و کاربرد آن در فعالیتهای مختلف اقتصادی، سبب شده که از آن به عنوان کلید توسعه پایدار نام برده شود. کمبود منابع آب از یک سو و عدم مدیریت مناسب در بهرهبرداری موثر از این منابع از سوی دیگر، مشکلات اصلی پیشروی توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور محسوب میشود.
توزیع غیر یکنواخت آب در طول مکان و زمان، وجود بیشترین تقاضای آب در زمان وقوع کمترین بارندگی، عدم توازن بین عرضه و تقاضای آب و خصوصاً افزایش تقاضای آب به دلیل محدودیت منابع آبی و در بعضی مکانها کاهش آن با تنزل کیفیت آب سفرههای زیرزمینی به دلیل برداشت بیش از حد مجاز، پیشروی آبهای شور، دفع غیر صحیح فاضلابهای خانگی و پسابهای صنعتی، بالابودن هزینههای تأمین آب جدید با رقابت شدید بین گروههای مصرفکننده آب به دلیل کمبودن منابع آبی، استفاده ناکارآمد از آب، اتلاف زیاد آب در بخش کشاورزی و بالابودن آب به حساب نیامده در بخش شهری، و مکانیزم قیمتگذاری ناکارآمد از جمله مشکلات آبی کشور میباشد که مدیریت منابع آب کشور را پیچیده کرده است.
یکی از اهداف بلند مدت مدیریت راهبردی آب کشور، تعادل برقرارکردن بین تقاضای آب و منابع آب موجود با کمترین هزینه ممکن میباشد .[1] برای پاسخگوئی به نیاز روز افزون تقاضای آب در کشور، توسعه منابع آبی جدید شامل بهرهبرداری بهینه از منابع آبی باقیمانده، استفاده مجدد از فاضلاب، شیرین کردن آبهای شور و افزایش تولید منابع موجود، در نظر گرفتن راهبردهای صزفهجویی آب در بخشهای مختلف اقتصادی و توسعه روشهای مدیریت کارآمد جدید را میتوان نام برد.
گزینههای مختلفی برای مدیریت تقاضای مصرف آب از جمله سیاست قیمتگذاری مناسب، جیرهبندی، استفاده از قطعات کاهنده مصرف آب و غیره وجود دارد، اما تجربه نشان داده که علم به تنهایی نمیتواند مشکلات آبی را حل کند. برای اجرای موفق اقدامات مدیریت تقاضا لازم است از عقاید، نگرشها و نیات رفتاری مردم نسبت به صرفهجویی آب اطلاع حاصل شود تا سیاستها و استراتژیهایی که نگرش مردم را به سمت صرفهجویی آب سوق دهد و همکاری آنها را در زمینه اجرای اقدامات مدیریت تقاضا افزایش میدهد، بهتر طراحی شود.
رشد و توسعه زمانی ارزشمند است که تخریب محیط زیست شامل هوا، زمین، آب و منابع پایه را به همراه نداشته باشد. دانشگاهها نیز نقش مهمی در تربیت نیروهای متخصص ایفا میکنند، لذا یکی از وظایف مهم دانشگاهها فراهم نمودن بستر مناسب برای ارائه آموزشهای نوین علمی و عملی در راستای توسعه پایدار است. برخی از مطالعات انجام شده در خصوص مدیریت مصرف آب در ایران به شرح زیر می باشند: سالمی در سال - 1381در تحقیقی شهر فریمان در استان خراسان را به عنوان پایلوت انتخاب و آمار و اطلاعات مورد نیاز به طور مستقیم بدست آورد .
این اطلاعات عمدتا شامل مقدار مصرف و نحوه تغییرات نشت آب در شبکه و امثالهم می باشد . در اندازه گیریهای صورت گرفته پس از تجزیه و تحلیل جهت تعیین متوسط مصرف سرانه شهر ، مقدار نشت و آب به حساب نیامده در شبکه ضرایب ماکزیمم ساعتی و روزانه و پارامترهای مهم طراحی مشخص گردیده اند . به کمک اطلاعات بدست آمده و با استفاده از نرم افزار EPANET2 کالیبراسیون شبکه صورت پذیرفته و به وسیله مدل بهینه سازی غیرخطی اشاره شده طرح بهینه شبکه موجود تعیین و نتایج حاصله با روشهای سنتی طراحی مقایسه گردیده است . نتایج بدست آمده علاوه بر قابلیت نسبتا مناسب روش بهینه سازی بر مزیت روشهای طراحی به کمک بهینه سازی نسبت به روشهای سنتی تاکید می کند.[2]
صالحنیا و همکاران در سال 1386در تحقیقی به این نتیجه رسیدند که متوسط سرانه مصرف 135 لیتر در شبانه روز بوده و این سرانه از دوره اول تا دوره سوم سیر صعودی و از دوره چهارم تا دوره ششم سیر نزولی داشته است. همچنین بیشترین درصد مشترکان - 70.35 درصد با 50 درصد کل مصرف - مصرفی بین 5 تا 22.5 مترمکعب در ماه و کمترین درصد مشترکان - 0.51 درصد با مصرف 6.85 درصد کل مصرف - مصرفی بیش از 655 مترمکعب را به خود اختصاص داده اند. نتایج ترکیبی تعرفه ها و مقادیر مصرف آب شرب نشان دهنده عدم تطابق بین الگوی مصرف جامعه آماری با الگوی مصرف پیشنهادی و تعرفه های وضع شده از طرف دولت است.
این عدم تطابق باعث شده نه تنها تعرفه های موجود ابزاری برای کنترل مصرف آب شرب نباشند، بلکه تعرفه بسیار پایین در نظر گرفته شده برای بلوک های ابتدایی - که اکثرا مشترکان در محدوده انی بلوک ها هستند - اولا خسارت بسیار بالایی را به شرکت های آب و فاضلاب کشور تحمیل کند و ثانیا مشترکان را به مصرف بیشتر آب ترغیب نماید که با اهداف و سیاست های قیمت گذاری سازگاری ندارد.[3]
تابش و ذبیحی در سال 1387 نشان دادند که اضافه شدن قیود کیفی باعث می شود که علاوه بر تحلیل هیدرولیکی به تحلیل کیفی شبکه نیز پرداخته شود که این امر بار محاسباتی مسأله را زیادتر می کند . برای بهینه سازی از روش الگوریتم ژنتیک که روشی نوین و پرقدرت و کارآمد است، استفاده شده است . برای تحلیل کیفی نیز از روش TDM استفاده شده است . در این مقاله با ذکر مثال سعی شده است که اثر در نظر گرفتن قیود کیفی با حالتی که این قیود در نظر گرفته نمی شود، مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد.[4]
مظلوم و یزدانداد در سال 1388 نشان دادند که بیشترین مصرف آب در ابتدا مربوط به فعالیتهای آشپزی - شستشوی ظروف و لباس سپس استحمام می باشد بقیه فعالیتها در رتبه های بعدی قرار می گیرند . تمایل مصرف کنندگان برای کاهش مصرف آب برحسب اولویت انتخاب آنان مربوط به فعالیتهای شستشوی ماشین و حیاط - آبیاری باغچه - حما م-سپس آشپزی و شستشوی ظروف و لباس می باشد . همچنین بر اساس نظر سنجی صورت گرفته راهکارهای بهینه سازی مصرف خانگی آب به ترتیب مربوط به بخشهای فرهنگ سازی، تبلیغات و اطلاع رسانی، بهبود و اصلاح وسایل انتقال آب، تشویق و تنبیه مشترکین و افزایش قیمت می باشد.[5]
مهتابی و همکاران در سال 1392در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که هر دو روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و تاپسیس در اولویت بندی گزینه های دفن، روش های مناسبی هستند. نتیجه گیری: به دلیل اینکه در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، وزن دهی به گزینه ها با مقایسه زوجی گزینه ها نسبت به هدف صورت می گیرد و همچنین گزینه ها نسبت به تک تک معیارها مورد مقایسه زوجی، ارزیابی و امتیازدهی قرار می گیرند، این روش در این پژوهش از کارایی مناسبی برخوردار است و نتایج نهایی از دقت و اطمینان بالاتری برخوردار است .[6] هدف از مقاله حاضر، بررسی و ارزیابی معیارهای موثر بر مدیریت مصرف آب با رویکرد دانشگاه سبز با استفاده از نظرات کارشناسان در زمینه مدیریت آب با بهرهگیری از تکنیکهای تصمیمگیری چند معیاره - AHP - میباشد.
-2 متن اصلی مقاله
-1-2 منطقه مورد مطالعه:
دانشگاه بیرجند، قطب علمی و یکی از قدیمی ترین دانشگاههای شرق کشور، در شهر بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی واقع است. شهر بیرجند در میان دره گسترده¬ای در جنوب خراسان در 32 درجه و 53 دقیقه عرض شمالی و 59 درجه و 13 دقیقه طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. این شهر در حوضه¬اینسبتاً خشک در 40 کیلومتری شرق لوت وتقریباً در مرکز دشت بیرجند قرار گرفته است.
