مقاله شناسایی مولفه های بام سبز در دانشگاه ها برای تعیین الگوی معماری دانشگاه سبز

بخشی از مقاله

چکیده

مشکلات ناشی از آلودگی های محیط زیست و نابودی گونه های جانوری لزوم حرکت جامعه ی بشری به سمت توسعه پایدار را هرروز پررنگ تر می کند. یکی از راهکار های موثر درجهت دست یابی به اهداف توسعه پایدار، دانشگاه سبز است که معرف نوعی سرمایه گذاری در منابع انسانی است. در جهت تحقق بخشیدن به اهداف توسعه پایدار، ساخت یک جامعه سالم و پرداختن به آن نقش حیاتی دارد.

بام سبز در دانشگاه اولین گام بسوی پایداری است که این تحقیق درتلاش به بحث و بررسی ابعاد پایداری در دانشگاه می پردازد و فرصت هایی را برای آشنایی با دانشگاه سبز و بهره گیری از آن را فراهم می کند و تمرکز آن بر شناسایی مولفه های اصلی بام سبز می باشد. در این تحقیق ابتدا براساس اسناد و مطالعات کتابخانه ای به بررسی دانشگاه سبز، علت نیاز به بام سبز، مزایای آن و دلایل اجرای آن بر ساختمان های آموزشی درتئوری ها و تمرین های پایداری پرداخته شد. سپس با نتایج به دست آمده ازتحلیل و بررسی اطلاعات، به ارائه مولفه های اصلی بام سبز جهت توسعه سبزینگی در دانشگاه پرداخته شد.

-1 مقدمه

رشد جمعیت و به دنبال آن افزایش تقاضا برای مصرف انرژی، آلودگی های زیست محیطی روز افزون را در پی دارد. به بیان دیگر افزایش آلودگی های زیست محیطی تابعی از افزایش جمعیت است. آلوده کننده های محیط بسیار متنوع هستند و امروزه هیچ یک از منابع طبیعی مورد استفاده آدمی از گزند آلوده کننده ها دور نمانده اند. همه این آلودگی ها باعث تغییرات جوی، گرمایش زمین و تاثیرات غیر قابل جبران بر زیست کره هستند.

بحران موجود محیط زیست به حدی است که بشر امروز را به فکر واداشته و دیگر نمی تواند با بی توجهی گذشته خود نسبت به محیط زیست ادامه داده و نیاز به اقدام فوری برای رسیدن به سطح مقبولی از سلامت را شدیدا احساس می کند. ازطرفی دستیابی به محیط زیست سالم در هر کشوری با آگاهی های عمومی آن جامعه ارتباط دارد و آموزش در راستای اهداف توسعه پایدار می تواند نقش مهمی در اصلاح دید افراد جامعه و بکارگیری این مبانی در زندگی و فعالیت های تخصصی آنها داشته باشد.[2] اهداف اصلی آموزش، بالا بردن سطح تعقل، دانش و اخلاق در افراد و افزایش سطح مسئولیت پذیری آنها در جامعه است.

آموزش عالی نقش مهمی را چه در عرصه تحقیق و چه در عرصه تربیت متخصصان و مدیران و فرهنگ سازی دارد.[3] دانشگاه به عنوان یک مجموعه مهم آموزشی می تواند بخش مهمی از بار مسئولیت و برنامه ریزی برای اتخاذ مناسبترین استراتژی ها در اجرای برنامه های دوستدار محیط زیست و استفاده از منابع تجدید پذیر و پایدار به دوش بکشد و به سمت حمایت از انرژی های پاک و حفظ محیط زیست حرکت کند.

حضور چند ساله دانشجویان در مقاطع دانشگاهی، فرصت طلایی و دست نیافتنی برای تغییر در دانش، نگرش و رفتار آنها و نهایتا جامعه فراهم می کند. دانشگاه ها میتوانند اجزا و محتویات توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست را برای کسانی که در موقعیت مدیریتی قرار دارند طراحی و سازماندهی کنند. این مهم امکان پذیر نیست مگر اینکه نگرش و آگاهی های اساتید و دانشجویان نسبت به این مقوله مهم افزایش یابد و حساسیت های لازم در این زمینه بوجود آید.[3]

همانطور که اشاره شد، اولین گام در جهت فرهنگ سازی آموزش است. لزوم آشنایی همه افراد با مفاهیم و اصول محیط زیست احساس می شود. بنابراین باید یک برنامه جامع و کامل به منظور آموزش مبانی محیط زیست برای همه افراد خصوصا دانشجویان تدوین گردد . امروزه اکثر دانشگاه های مختلف جهان اقداماتی در زمینه کنترل و کاهش آلودگی های زیست محیطی انجام می دهند که باعث شده این دانشگاه ها درزمره سبزترین دانشگاه ها قرار گیرد و می تواند زمینه ای برای برنامه ریزی های اثر بخش زیست محیطی فراهم کند.

مفهوم دانشگاه سبز در جهان مفهومی گنگ و نا آشنا برای دانشگاه های مطرح جهان نیست و نزدیک به چند دهه است که در دانشگاه های تراز اول سعی می شود استاندارد های محیط زیست در فضا های دانشگاهی پیاده شود. اما به دنبال گرم شدن زمین و افزایش گاز های گلخانه ای در جهان بخصوص در ده سال اخیر جامعه جهانی و بخصوص دانشگاهیان در حفظ محیط زیست فضای دانشگاهی اهمیت بیشتری می دهند.[4]

همانطور که اشاره کردیم در اغلب دانشگاه های مطرح جهان، احترام به محیط زیست دانشگاهی و مصرف بهینه انرژی به عنوان الگوی رفتاری مناسب در بین دانشجویان جا افتاده است. در دانشگاه سبز تلاش می شود تا حد امکان از سوخت های فسیلی استفاده نشود و غذای دانشجویان از محصولات ارگانیک واقع در زمین های زراعی دانشگاه تامین شود.

در بسیاری از دانشگاه های واقع در کشور های در حال توسعه عمده امکانات و خدمات صرف ارتقای علمی دانشگاه و تدریس دانشجویان می شود. از طرفی به دلیل درگیر بودن این دانشگاه ها با مسائل مالی و ضعف امکانات آموزشی، تلاش برای رسیدن به اهداف دانشگاه سبز به عنوان هدف اصلی در این دانشگاه ها مطرح نمی شود.[5]

-2 روش تحقیق

روش تحقیق در پژوهش حاضر بصورت توصیفی- تحلیلی و روش تحلیل داده ها به صورت کیفی مقایسه ای و روش گردآوری اطلاعات نیز برمبنای مطالعات کتابخانه ای خواهد بود و در این راستا ازکتب، تحقیقات و مقالات نگاشته شده به زبان های فارسی و انگلیسی مرتبط با موضوع استفاده شد.

-3 مرور ادبیات موضوع

در چندسال اخیر دانشمندان در رابطه با موضوع پایداری در دانشگاه ها به یک نتیجه رسیدند که نیاز به یک سیستم گسترده و تغییر و تحول و اعمال سیاست ها بود[6]، بعنوان مثال باورز در سال 1997 به تفکر پایداری در مسیر زندگی اشاره کرد.[7] درحالی که اور در سال 2004 چنین استدلال می کند که حرکت به سمت دانشگاه پایدار باعث تغییرات موثر تمام موسسات، از جمله بر عملیات و بر میزان مصرف منابع تجدیدناپذیر تاثیر دارد[8] .

کنترس در سال 2003 مدعی بود که به منظور دستیابی به پایداری بیشتر، رهبران آموزش عالی باید به بقیه روش های تفکر، یادگیری، آموزش، تحقیق و مدلسازی، بازسازی قوی جوامع فرهنگی پایدار دسترسی داشته باشند.[9] بطور کلی بسیاری از محققان بر این باورند که پایداری دانشگاه باید به عنوان یک برنامه درسی با مدیریت عملیات ساختمانی ادغام شود و همچنین باید با همکاری هیات علمی با مدیران همراه باشد..[6]

کالدره و کلاگستن در سال 2003 لیست ضروری عناصر دانشگاه پایدار ، که شامل برنامه درسی، تحقیق، عملیات، توسعه خدمات و ماموریت های سازمانی و برنامه ریزی می باشد[10] که در میان این عناصر تعامل و همکاری میان رشته های مختلف یک چالش مهم است. بارلت و چیس در سال 2004 استدلال می کنند که در حال حاضر کانون انظباطی باریک نیاز به راه دادن به مطالعات میان رشته ای در ترویج دانشگاه پایدار دارد.[6] علاوه براین، ترکیبات متنوع دانشگاه بیشتر به دستیابی پیچیدگی یک دانشگاه پایدار اشاره می کند .[6] انتقال پایداری به دانش آموزان، والدین، فارغ التحصیلان، هیئت امنا، جوامع محلی و مجالس قانون گذاری لازم و ضروری است.[6]

برنامه های پایداری دانشگاه ها در داخل یک مجموعه و سیستم گسترده توسعه یافته است. برای مثال سازمان غیرانتفاعی طبیعت، که بشدت توسعه پایدار در دانشگاه را تحت تاثیر قرار می دهد، تمرکز آن برچهار جز دانشگاه: آموزش، پرورش، توسعه و    نظارت است.[6] این چهار عنصر بطور گسترده ای در دانشگاه در حال ترویج پایداری در ایالت متحده تصویب شده است.

در سال 2005 دانشگاه های ایالت متحده به ایجاد سازمان ASHHE - انجمن پیشرفت و توسعه در دانشگاه - برای اهداف ساخت و    ساز و هماهنگی تلاش های پایداری از دانشگاه ها پرداختASHHE.[11] یک ردیابی پایداری و سیستم امتیاز دهی ستاره دار می باشد که به بررسی روند نتایج تلاش ها ی پایداری می پردازد. سیستم STARS پیرو مفهوم توسعه پایدار و پیشرفت سازمان ملل با استقبال سه جنبه حفاظت از محیط زیست، توسعه پایدار اقتصادی و عدالت اجتماعی می باشد..[12] اعضا دانشگاه ها به اتخاذ شاخص ها و پیشبرد تلاش های پایداری در نهادهای خود، در زمینه های محیط زیست، اقتصاد و جامعه می باشدASHHE. هم چنین از تلاش های اعضا به ادغام پایداری با آموزش، پرورش و عملیات حمایت میکند. در آوریل 2015، ASHHE ، شامل 714 دانشکده و دانشگاه شد.[13]