بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به شناسایی و اولویت بندی ویژگی های معلم به عنوان انسان کامل از منظر نهج البلاغه در نظام آموزش و پرورش می پردازد. تحقیق حاضر کاربردی و از نوع توصیفی است. جامعه آماری شامل معلمان مدارس ابتدایی شهرستان آمل بالای 15 سال سابقه کار به تعداد 120 نفر می باشد. با استفاده از فرمول کوکران و به صورت تصادفی تعداد 83 نفر به عنوان اعضای نمونه انتخاب شده و سوالات ابزار پرسشنامه بینشان توزیع شد.
روایی پرسشنامه با نظر خبرگان و پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرانباخ بالاتر از 0/7 محاسبه شد و مورد تایید قرار گرفتند. سوالات پرسشنامه شامل مولفه های معلم به عنوان یک انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه است که در بین نمونه آماری توزیع شده و با استفاده از آزمون های آماری به تحلیل پرداخته شد. نتایج حاکی از آن است که از نظر پاسخ دهندگان مولفه ترس از خدا در بالاترین اولویت و مولفه مناجات های شبانه در رتبه آخر قرار دارد.
مقدمه
نهج البلاغه یک شاهکار ادبی در تعلیمات اسلامی است که در آن توجه بهعزّت و کرامت انسان و سلامت عقل و روان از اهمیت بسزایی برخوردار است. سخنان حکمت آمیز این کتاب که با عقل و اندیشه آدمی سروکار دارند حقایق بسیار متعالی و معانی بسیار ژرفی را در مورد شناخت خدا، انسان، و جهان با فصاحت و بلاغت تمام بیان می کنند و آگاهی های ارزشمندی را در هریک از این زمینه ها ارائه می دهند. خطابه ها احساسات راکد انسان را در جهت ستیز با فساد و تباهی و بی عدالتی بر میانگیزند، و موعظه ها انسان را از خواب غفلت بیدار و خطراتی را که می توانند دل و روان آدمی را ضعیف و بیمار کنند یادآور می شوند. بنابراین می توان گفت، که در بسیاری از خطابه ها، حکمت ها، و موعظه های نهج البلاغه توجه خاصی بهعزّت و کرامت انسان، به سلامت عقل و روان، و به پاکی طبیعت و تمایلات آدمی مبذول شده است.
نهج البلاغه که به حق از آن به »اخو القرآن« یاد کرده اند؛ بی شک پس از قرآن کریم، گران قدرترین و جامع ترین میراث ارزشمند جهان اسلام است. مجموعه ای شامل اندیشه و گفتار انسانی کامل و وارسته که در تمام عرصه های زندگی پربار و پربرکت خویش چون خورشید درخشیده و شعاع آن بر همه پرتو افکنده است، حال این خود انسانها هستند که یا از این خورشید بی غروب بهره برده به سعادت دنیا و عقبی برسند یا این که وانهند و به مشقت افتند. نهج البلاغه، منشور انسان سازی، منشور هدایت اجتماعی و سیاسی، دریای معرفت بیکرانه، حاوی مسائل بسیار عمیق خداشناسی، حکمت های عمیق فلسفی، انسان شناسی همه جانبه، جهان بینی عرفانی و سلوک اجتماعی است و در یک کلام نهج البلاغه، منشور چگونه زیستن سعادتمندانه هدفمدار و شرافتمندانه است.
از آنجا که خطبه ها، نامه ها و حکمت های نهج البلاغه از انسانی کامل، جامع، و حقیقت مدار که می توان او را »دیده بان حقیقت« و آزادی نامید، صادر شده، لذا تمام گفتارها و موضع گیری هایش برخاسته از جهان بینی الهی اوست، برهمین اساس می توان از تمام گفتار و رفتارش، اصول اساسی ای را استخراج و استنباط کرد و چراغ راه اندازی زندگی فردی و اجتماعی قرارداد.
از جمله مباحثی که در زمینه انسان وانسان شناسی قابل طرح وپی گیری است روشن نمودن ابعاد فلسفی-عرفانی این وجود پیچیده می باشد. این موضوع را درمنابعی متعدد از جمله نهج البلاغه می توان پی گیری نمود. پی گیری این موضوع در نهج البلاغه دارای اعتبار و ارزش خاصی است, چرا که این مجموعه ازجانب انسانی کامل صادر شده که خود در متن وقایع حضور داشته است.
درجهت تبیین این دو بعد در نهج البلاغه؛ مسائلی چون تعریف انسان و دیدگاههای وجودی نهج البلاغه درباره انسان, عوامل تکامل دهنده وجود انسان و معیارها و مشخصه های انسان کامل باید تجزیه وتحلیل شوند. برای وصول به این مهم ابتدا متن نهج البلاغه کاملا مورد مطالعه وبررسی قرارگرفته و شواهد و عباراتی که دراین زمینه وجود داشته، استخراج شده اند. پس از استخراج مطالب نهج البلاغه دراین زمینه, به کمک شرح های نهج البلاغه و متون فلسفی وعرفانی اصیل به کشف وتفسیر معانی موجود در عبارات حاضر پرداخته شده است.
درنهایت نتایجی که حاصل شده است؛ نتایجی جالب وقابل توجه بوده است. دیدگاهی که نهج البلاغه دربارهتعریف انسان دارد؛ آنست که به علت دوخصلت »پیچیدگی« و »گستردگی« وجودی انسان این موجود قابل تعریف نبوده و ابعاد وجودی او را کاملا نمی توان تعیین نمود. نگرش های وجودی که نهج البلاغه دربارهانسان داراست؛ کاملا مورد تایید تاملات وکاوش های عقلانی می باشد و این حقیقت نشانگر نقطه قوت وتوانایی نهج البلاغه می باشد.
ادبیات تحقیق
ویژگی یک انسان کامل از دیدگاه ابراهام مزلو
مزلو ویژگی ها و خصایص انسان کامل رابه دودسته ویژگی های کلی و ویژگی های خاص تقسیم می کند:
ویژگی های کلی
- آن ها به نوبه خود نیازهای سطوح پایین تر یعنی نیازهای جسمانی، ایمنی، تعلق، محبت و احترام را برآورده ساخته اند و الگوهای بلوغ و پختگی و سلامت می باشند و از توانایی ها و قابلیت های خود حداکثر استفاده را نموده و خویشتن را تحقق بخشیده اند .
- خواستاران تحقق خود، میان سال و سالخورده می باشند. به عقیده مزلو انسان های جوان تر حس هویت نیرومند و مستقل ندارند و به رابطه عاشقانه پایداری نرسیده اند
ویژگی های خاص
- آگاهی و ادراک صحیح از واقعیت ها
- پذیرش خویشتن و دیگران و طبیعت
- خودانگیختگی، سادگی و طبیعی بودن
- توجه به مسائل بیرون از خویشتن - مسئول و متعهد در برابر وظایف و مسائل زندگی -
- گرایش به خلوت و استقلال
- کنش مستقل
- تازگی مداوم تجربه های زندگی - لذت مدام از زندگی و تداوم تحسین آن -
- تجربه های اوج یا عارفانه - جذبه درونی و نگریستن به فراسوی موضوعات -
- نوع دوستی
- روابط فردی و اجتماعی متقابل
- ساختار خوی مردم گرایی - مشی دمکراتیک -
