بخشی از مقاله
چکیده:
این نوشتار درپی بیان تربیت فرهنگی از منظر مقام معظم رهبری و پرورش انسان کامل می باشد. یکی از با اهمیت ترین بخش های اندیشه مقام معظم رهبری - مد ظله العالی - وجوه فرهنگی کشور است .رهبر معظم انقلاب،تاثیر تربیت فرهنگ عمومی و اصلاح آن را به 2بخش: الف تأثیر بلندمدت ب- تأثیر فوری و محسوس تقسیم می فرمایند. اندیشه های فرهنگی مقام معظم رهبری در دو بخش فرهنگ و اهمیت آن و ارتباط بین حکومت و فرهنگ بیان شده اند.
روش شناسی: این نوشتار در دو سطح به روش تحلیل محتوی به بررسی مقوله فرهنگ در اندیشه رهبری می پردازد: یکی فرهنگ و تعریف آن از منظر رهبری و دیگری فرهنگ شهری و نگاه فرهنگی ایشان به شهر
اندیشه های فرهنگی مقام معظم رهبری از 2 طریق یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی و همچنین مجموعه بیانات ایشان در مناسبت های مختلف ایراد شده اند مورد بررسی قرار گرفته است.
از مجموعه بررسی ها نتیجه گرفته شده که دولت نقش حمایتی درمسائل اجتماعی کشور داشته و نظر رهبری در خصوص تربیت فرهنگی و اصلاح آن عاری از افراط وتفریط بوده و دیدگاه معتدل دارند. همچنین نتیجه گرفته میشود که ضعف و ناکارآمدی نظام های سیاسی و اداری یا ناشی از ضعف قوانین است ویا به علت عدم اجرای صحیح آنها حادث می شود و البته پیروی از اندیشه های والای فرهنگی مقام معظم رهبری و رهنمودهای ایشان در خصوص شهر و مدیریت شهری ،موجب ایجاد شهرهای ایرانی و اسلامی که تمامی آسایش و امنیت ساکنان خود را فراهم می آورد خواهد شد. و نتیجتا" اینکه ضرورت ایجاد شهر آرمانی اسلامی رابطه مستقیم با اهداف عالیه اسلام در راستای تربیت و پرورش انسان کامل الهی دارد.
مقدمه:
"... و اما در عرصهی فرهنگ، بنده به معنای واقعیِ کلمه، احساس نگرانی میکنم و حقیقتاً دغدغه دارم. این دغدغه از آن دغدغههایی است که آدمی به خاطر آن، گاهی ممکن است نصفِ شب هم از خواب بیدار شود و به درگاه پروردگار تضرّع کند. من چنین دغدغهای دارم. البته در سخنرانیها، از این دغدغه با مردم نخواهم گفت؛ اما نمیشود که به شما نگویم. شما خودتان دستاندرکاران مسائل فرهنگی هستید و باید از این دغدغهی من خبر داشته باشید.خودِ من هم آدمی بیاطّلاع از مسائل فرهنگی نیستم؛ همانطور که از مسائل کشور نیز هیچگاه بیخبر نبودهاملذاست. که حقیقتاً در باب فرهنگ، احساس نگرانیِ عمیقی دارم.
واضح است که اندیشه مقام معظم رهبری ، کل کشوروملت را در افق های بلند مدت خود به نقاط روشنی هدایت می کند. یکی از مهم ترین بخش های اندیشه مقام معظم رهبری وجوه فرهنگی کل کشور است.در این نوشتار تلاش می شود مقوله فرهنگ در اندیشه رهبری با محوریت -1 فرهنگ و تعریف آن از منظر رهبری -2 فرهنگ شهری و نگاه فرهنگی ایشان به شهر ،مورد بررسی قرار گیرد.
اندیشه های فرهنگی مقام معظم رهبری مجموعه ای از عوامل مختلف نهفته در فرهنگ ایرانی و اسلامی جامعه ایران را نشان می دهد. می فرمایند : » فرهنگ یک سیستم است و دارای انواع و اجزائی است و مهندسی فرهنگ به عنوان یک مهندسی سیستم باید انجام پذیرد. فرهنگ یک جامعه، اساس هویت آن جامعه است... در مهندسی فرهنگ همه انواع فرهنگ باید مهندسی شوند. انواع فرهنگ عبارتند از: فرهنگ ملی، فرهنگ عمومی، فرهنگ تخصصی، فرهنگ سازمانی فرهنگ ملی.« دولت به عنوان تاثیر گذار ترین نهاد سیاسی در جامعه وظایفی را نسبت به مسائل فرهنگی دارد .
افراط و تفریط در مورد نقش فرهنگی دولت ها آسیب مهمی است . ازجمله نکات مورد توجه رهبر معظم انقلاب اسلامی در زمینه مسائل مربوط به فرهنگ مقوله بسیار مهم و تاثیر گذار فرهنگ شهری و مباحث مربوط به اداره امور شهری است.در نگاه رهبر معظم انقلاب شهر اسلامی محیطی معتدل بر پایه عدالت اسلامی است که در آن آرامش روحی و روانی مردم توام با حفظ سلامت جسمی و رفاه مادی شهروندان است. نکات نهفته در بیانات ایشان را می شود به طور خلاصه و به این صورت ذکر کرد:
- حفظ هویت و اصالت شهرها و روستاها - پایبندی به معماری اسلامی و ایرانی - رعایت زیبایی و استحکام بناها - گسترش نمادهای دین و اخلاق - توسعه فضای سبز - توجه به محیط زیست - ترویج فرهنگ نظم و قانون؛ -گسترش نمادهای دین و اخلاق؛ - عدالت و فراگیری در خدمات شهری و نگاه عدالت گستر به محله های محروم؛ - توجه به نیازهای جانبازان و مصدومان جسمی؛ - توجه ویژه به بانوان و جوانان؛ - توجه به گرایش های عقلانی در مدیریت شهری؛یکی دیگر از مهم ترین نشانه های برنامه ریزی موفق در نگاه معظم رهبری ،شمولِ گسترده برنامه برای همه شهروندان فارق از جنسیت آنها است .
ایشان همچنین به ضرورت توانمند سازی گروه های ضعیف جامعه از جمله جانبازان عزیز و معلولین جسمی اشاره می کنند. بر اساس اشاره ای که ایشان در سخنرانی های متعدد در مورد مدیریت شهری ایراد کرده اند عرصه مدیریت شهری در واقع عرصه خدمت صادقانه مدیرانی است که برنامه های کارآمد اجتماعی برای اداره و سامان دادن به فضای شهری دارند. در مورد ویژگی های مدیر و مدیریتی شهری از منظر مقام معظم رهبری می توان در چند مورد به صورت زیر خلاصه کرد:
-همکاری مبتنی بر منطق و قانون؛ دین داری، امانت داری، نگاه علمی، روحیه خدمت رسانی، عدالت خواهی، دوست داری مردم، سلامت اخلاقی و مالی در مدیریت های مختلف ؛ - تسهیل مراجعات مردم و تسریع کارشان، تکریم مردم و اعتماد سازی. نتیجتا"اینکه رهبر معظم انقلاب می فرمایند:"مسأله فرهنگ را باید مسأله اول این کشور به حساب آورد و بدون تردید با پشتیبانی و تقویت بنیههای فرهنگی، پیشرفت این کشور در تمامی زمینهها تضمین خواهد شد. اما اگر فرهنگ کشور اصلاح و پایههای آن مستحکم نشود، به احتمال زیاد برنامهریزی در همه کارها ابتر خواهد بود و به نتایج قطعی آن نمیتوان امیدوار بود.
در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران ، برنامه ریزی و اجرای سیاست های راهبردی در کلیه حوزه های سیاسی و اجتماعی می بایستی در چارچوب قانون اساسی کشور با بهره گیری از ارزشهای والائی که در عمل و کلام رهبر کبیر انقلاب و همچنین اندیشه های مقام معظم رهبری وجود دارد انجام بپذیرد تا مردم و کشور ،هر روز بیش از پیش شاهد پیشرفت و ترقی و توسعه پایدار باشند. اندیشه های مقام معظم رهبری در راستای هدایت کل کشور و ملت می باشد که منجر به ایراد بیانات و تذکراتی از سوی ایشان در مناسبت های مختلف برای مسئولین و دولت مردان شده است تا آنهابتوانند متناسب با مقتضیات سیاسی - اجتماعی ،به اجرای وظایف قانونی شان بپردازند. ایشان می فرمایند :
"این کشور نیازمند یک تصحیح فرهنگی است و علاج مشکلات آن نیز تنها با اصلاح فرهنگی امکانپذیر است. بنابراین باید مسائل فرهنگی با یک دید وسیع و عمیق مورد توجه قرار گیرد و از تعهد اسلامی، روحیه انقلابی و آمادگی ملت ایران به عنوان یک فرصت ارزنده در جهت انجام اصلاحات فرهنگی و اخلاقی استفاده شود. جامعهای که در آینده نزدیک، بیش از دو میلیون دانشجو خواهد داشت باید برای مسائل اخلاقی، سیاسی، فکری و نیز ازدواج آنان چارهاندیشی کند و شورایعالی انقلاب فرهنگی باید به این مسأله از جهات مختلف توجه نماید.
« "فرهنگ عمومی دو بخش دارد : الف تأثیر بلندمدت، یک بخش آن چیزهایی است که خیلی بارز و ظاهر است و جلوی چشم ماست و با سرنوشت یک ملت سر و کار پیدا میکند. اینگونه هم نیست که ارتباطی به آینده و مسیر ملت نداشته باشد؛ بلکه بر روی حرکت ملت و زندگی آنها تأثیر بلندمدت دارد.مثلاً لباس و شکل آن که جزو فرهنگ عمومی است، از مصادیق این بخش است. چه لباسی بپوشیم؟ چگونه بپوشیم؟ زنها و مردهای ما از کدام الگو و پوشش استفاده کنند؟
اینها همه جزو مصادیق و نمونههای بارز فرهنگ عمومی جامعه است. یا فرض بفرمایید شکل معماری در جامعه و نوع خانه های ساخته شده در زمان قدیم و جدید و کیفیت زندگی ساکنان این دو نوع خانه نیز از مصادیق همین بخش است… اینها از موارد فرهنگ عمومی است. بنابراین تأثیر این نوع فرهنگ بر روی سرنوشت ملت، بلندمدت است. بالاخره هرگونه لباس و رفتاری در هر جور نشستن بر سر سفرهیی و هر جور مواجه شدن در حرف زدن تأثیراتی در شکل بخشیدن به شخصیت افراد جامعه دارد و نمیشود منکر این حقیقت شد.
ب- تأثیر فوری و محسوس: نوع دیگری از نمونههای فرهنگ عمومی وجود دارد که تأثیر فوری و محسوس است. اگرچه خودش خیلی محسوس نیست؛ لیکن تأثیراتش بر سرنوشت یک جامعه و مسیر آن، خیلی محسوس است. عمده این نوع فرهنگ، اخلاقیات فردی و اجتماعی مردم یک جامعه است… اگر ملتی خطرپذیر باشد و عافیتطلبی نکند و دنبال راحتی خودش نباشد و حاضر باشد در میدانهایی وارد شود،مسلماً تأثیر خودش را خواهد گذاشت. همچنین اگر ملتی صبور و یا مهماندوست باشد و یا عادت داشته باشد که به بزرگترهای خود احترام بگذارد، خلقیات مثبت اجتماعی خود را نشان داده است. همه اینها به مقوله اخلاص شخصی و اجتماعی مربوط میشود و سرنوشت یک ملت را تغییر میدهد
« یکی از با اهمیت ترین بخش های اندیشه مقام معظم رهبری - مد ظله العالی - وجوه فرهنگی کشور است. اهمیتی که ایشان به اصلاح فرهنگ عمومی میدهند در بیانات ذیل مشهود است:"اگر واقعاً وزارت ارشاد، جز اصلاح فرهنگ عمومی، هیچ کار دیگری نداشته باشد، به نظر بنده، کار کمی را به عهده نگرفته است. البته شما کارهای دیگری هم دارید که مهم است ولی این کار از همه کارها مهمتر و محور همه کارهای دیگر است. کتاب باید برای اصلاح فرهنگ عمومی منتشر شود
. فیلم باید برای اصلاح فرهنگ اسلامی ساخته شود. هنر باید در جهت فرهنگ عمومی هدایت بشود.صدا و سیما باید دائماً برای فرهنگ عمومی کار کند. علما، ائمه جمعه، خطبا و مبلغان جامعه ما روحانیت محترم و معظم، در هر بخشی که هستند، باید برای این مهم تلاش کنند. عده ای تحلیل کنند، عده ای آیات الهی را بخوانند و عدهای هم کلام معصومین را بیان کنند. جهتگیری مطبوعات، اصلاح فرهنگ عمومی باشد. سازمانهایی که مخصوص کار تبلیغ هستند مثل سازمان تبلیغ اسلامی و بخشهایی که تابع اوست، باید در جهت اصلاح فرهنگ عمومی تلاش کنند.
« توجهات ویژه مقام معظم رهبری به فرهنگ در ارتباط مستقیم با ارزش ها و آرمان های اصلی انقلاب اسلامی و برآمده از فرهنگ ایرانی- اسلامی جامعه ایرانی می باشد که هدف نهایی در آن ؛ایجاد زندگی با سربلندی ملی ودر تناسب با معارف دینی مردم مسلمان ایران است. این نوشتار در دو سطح به بررسی مقوله فرهنگ در اندیشه رهبری می پردازد:
-1 فرهنگ و تعریف آن از منظر رهبری
-2 فرهنگ شهری و نگاه فرهنگی ایشان به شهر
