بخشی از مقاله
چکیده
کیفیت هر نظام آموزشی در نهایت به کیفیت معلمان آن جامعه وابسته است و هیچ کشوري نمیتواند از سطح معلماتش بالاتر رود. بنابراین در جهان امروز، تعلیم و تربیت معلم از نظر منافع ملی جزء منافع سطح اول محسوب میشود.با توجه به تاثیرات مختلفی که معلمان در ابعاد مختلف میتوانند بر دانشاموزان داشته باشند، توجه به شایستگیهایی که معلمان باید خود را با ان تجهیز کنند از اهمیت بسیار زیادي برخوردار است. لذا با توجه به اهمیت موضوع و نقش سند برنامه درسی ملی در سیاستهاي آموزش و پرورش، این تحقیق به منظور بررسی تحول در نظام تربیت معلم از طریق اسناد بالادستی، از طریق تعیین میزان درگیري محتواي برنامه درسی ملی با مولفه هاي شایستگی حرفه اي معلمان انجام شده است.
مواد و روش ها: این تحقیق شامل تحلیل کمی و کیفی برنامه درسی ملی آموزش و پرورش بر اساس پنج مؤلفه شایستگی - دانش، مهارت، نگرشها و ارزش ها، توانایی و ویژگیهاي شخصیتی -مطابق با مدل اسپنسر می باشد. در این بررسی، از روش تحلیل محتوا و آنتروپی شانون براي بررسی محتواي سند استفاده شده است.
نتایج: با توجه به نتایج به دست آمده می توان نتیجه گرفت که در سند برنامه درسی ملی بیشترین توجه به مؤلفه مهارت و کمترین توجه به مولفه توانایی شده است.
نتیجه گیري: به نظر می رسد که براي دستیابی به اهداف برنامه درسی ملی، لازم است تا سیاستگذاران آموزشی و برنامهریزان درسی در ویراستهاي آتی برنامه درسی ملی به مؤلفههاي کمتر توجه شده به عنوان حلقهاي مفقوده، عنایت بیشتري داشته باشند.
مقدمه و بیان مساله
یکی از اقدامات زیربنایی که باعث کارآمدي سازمانها میشود توسعهي کیفی مداوم سرمایهي انسانی از طریق آموزش و بهسازي است - یونسکو،. - 1990 سازمان آموزش و پرورش نیز به عنوان یکی از سازمانهاي کلیدي جوامع به علت ارتباط دیالکتیکی که با سایر سازمانها دارد نقش بسیار مهمی در رفع نیازهاي ملی دارد. بنابراین تربیت و آموزش نیروي انسانی در سازمان آموزش و پرورش داراي اهمیت خاص و حیاتی است - نصراصفهانی، 1375ص - 32 آموزش و پرورش از عناصر و اجزاي مختلفی تشکیل شده است یکی از این عناصر مهم معلمان هستند.
با توجه به اینکه امروزه تربیت معلم از شکل سنتی خود خارج شده و به صورت یک فرایندي پیوسته و ماندگار که هم دربردارنده یاد¬دادن و هم ورزیده ساختن- چه پیش از خدمت و چه حین خدمت- جلوه¬گر شده است سزاوار قوي¬ترین و بیشترین توجهات است - فولن2؛ - 1993 حاصل و نتیجه تلقی تربیت معلم به عنوان یک فرایند منتج به این باور شده است که کیفیت هر نظام آموزشی در نهایت به کیفیت معلمان آن جامعه وابسته است و هیچ کشوري نمی تواند از سطح معلماتش بالاتر رود - همان - بنابراین در جهان امروز، تعلیم و تربیت معلم از نظر منافع ملی جزء منافع سطح اول محسوب میشود - سرکار آرانی، 1389ص. - 9
در نظام اموزشی ایران اموزش معلمان به دو صورت صورت می گیرد-1 اموزش رسمی -2 اموزش غیررسمی. نتایج پژوهش¬هاي مختلف قشونی - - 1391، دانش پژوه و فرزاد - - 1385، دانش پژوه - - 1382 ،کامرون3 - 2012 - ، سوگارنسکی - 2000 - 4نشان داده است که دوره¬هاي آموزش رسمی یا با نیازهاي افراد انطباقی ندارند و یا از نارسایی¬هاي جدي برخوردارند. و همچنین نتایج پژوهش هاي مختلف حسینی - - 1392، اکبري - - 1392، اورنگی - - 1390، عربلو - - 1390، حسینی نوذري - - 1390 ، - تانر5، - 2011، - راجر6 ، - - 2006بکیر7 ، - 2004 نشان داده است که دوره هاي اموزشی ضمن خدمت معلمان – به عنوان یکی از اشکال آموزش غیررسمی- علیرغم هزینه¬هاي مصروفه زیاد و فراگیربودن، این دوره¬ها تاثیر چندانی در بهبود عملکرد معلمان نداشته است.
با توجه تغییرات شتابنده در جهان امروز و ناقص و ناکافی بودن اموزشهاي رسمی و غیررسمی پژوهشگران متعددي از جمله سینگلا و همکاران - 2005 - 8 واشیست - 2002 - 9 معتقد هستند که سیستمهاي آموزشی موجود در برآوردن نیازهاي آموزشی محدودیت دارند و نیازمند بازنگري اساسی در این زمینه هستند. آنها معتقدند از طریق نظام آموزشی مبتنی بر شایستگی10 نیاز به بازنگري سیستمهاي آموزشی پوشش داده میشود. براساس این رویکرد، نقش آموزش در سازمان¬ها تغییر یافته و آموزش¬هاي سازمانی به جاي تمرکز بر یاددهی دانش و اطلاعات به سمت تولید و تسهیم دانش و خلق مزیت براي سازمان از طریق توسعه کارکنان توانمند و خلق مهارتهاي ویژه در کارکنان حرکت کرده است.
- سانر11 ؛. - 2002 این موضوع در نظام آموزش و پرورش ایران نیز در برخی گزاره هاي ارزشی نظام تعلیم و تربیبت رسمی عمومی سند تحول بنیادین آموزش æ پرورش از جمله بند 24 - زمینه سازي کسب شایستگی هاي عام حرفه اي - و بند 5 - کسب شایستگی هاي پایه - مورد تاکید قرار گرفته است - سند تحول بنیادین آموزش و پرورش؛1390ص. - 56 علاوه بر این نتایج تحقیقات عابدي - - 1384، دانش پژوه و فرزاد - - 1385، شریعتمداري - 1389 - نشان داده است که توجه به شایستگی معلمان اثربخش و شناسایی این شایستگی ها از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است.در آموزش مبتنی بر رویکرد شایستگی، ابتدا نوع شایستگی مورد نظر که نیاز است کارکنان در یک سازمان داشته باشند مشخص می شود و بعد از آن به تدوین برنامه آموزشی مورد نیاز براي دست یابی به این شایستگی پرداخته می شود. بنابراین با برنامه ریزي بر اساس این رویکرد مشخص می شود که هر فردي به چه نوع آموزش و یا چه مدت زمانی به آموزش نیاز دارد و از اتلاف وقت کارکنان و ارائه آموزشهاي غیر ضروري و در نهایت هزینه هاي اضافی جلوگیري به عمل می آید.
با توجه به اینکه امروزه ضرورت ایجاد تحول بنیادین در آموزش و پرورش کشور در عالیترین سطوح مورد تأکید قرارگرفته است و بر این اساس شاهد تدوین اسناد و سیاستگذاريهاي زیر بنایی و بسیار مهمی از جمله »سند چشمانداز بیستساله«، »سند نقشه جامع علمی کشور«، »سند تحول بنیادین نظام تعلیم و تربیت« و »برنامه درسی ملی« هستیم و با توجه به اینکه این اسناد بالادستی نقشه راه و قطب نماي حرکت نهادهاي فرهنگی و آموزشی کشور محسوب میشوند، مرور این اسناد و قوانین از اهمیت بسیار زیادي برخوردار است که فهم شود آیا مشکلات و مسائل مربوط به منابع انسانی به دلیل نبود قانون و جایگاه نازل آن در اسناد æ مصوبات است یا بیتوجهی و ضعف کارکردي نظامها و سازمانهاي ذيربط؟ تا با بررسی عالمانه آسیبها و شناخت دقیقتر دردها به درمان آن مبادرت کرد.
علاوه بر این، نگاهی گذرا به این اسناد - با توجه به موارد فوق - نشاندهنده آن است که در بعد نظري æ از منظر قانونگذاري جایگاه رفیع و شایستهاي براي منابع انسانی در آموزش و پرورش در نظر گرفته شده است؛ لذا به دلیل تأثیرگذاري بر ذهن و رفتار خیل عظیمی از کودکان و نوجوانان کشور نه تنها باید مهم قلمداد شود، بلکه باید از طریق بررسی محتوایی مشخص نمود که اولاً تا چه اندازه از مؤلفههاي مربوط به شایستگی در این اسناد مورد تأکید قرار گرفتهاند و ثانیاً این اسناد بر کدام یک از مؤلفههاي مربوط به شایستگی بیشترین تأکید را دارند. لذا با توجه به اهمیت این مقوله و نیز تاکیدات مقام معظم رهبري بر اسنادبالادستی و جایگاه انها در نظام آموزشی کشور که ما را بی نیاز استفاده از اسناد هاي تدوین شده توسط یونسکواز قبیل سند 203 میکنند و تاکیداتی که معطظم له بر لزوم اجرایی شدن این اسناد و نیز اهمیت و جایگاه معلمان در جامعه که آنان را سازنده نسل آینده می دانند - سخنرانی مقام معظم رهبري در جمع معلمان؛ - 1396 دارند ، پژوهش حاضر درصدد است تا مشخص کند تا چه اندازه در سند برنامه درسی ملی آموزش و پرورش به عنوان یکی از اسناد بالادستی مهم اموزش و پرورش به شایستگی حرفهاي معلمان پرداخته و تاکید شده است؛ تا از این
