بخشی از مقاله
چکیده
راستگویی دنیا به معنای عدم کتمان دنیا از بیان حقایق و ویژگیهای آن موجب میشود که انسان متدین بتواند چون راهنما و ناصحی دلسوز از آن بهره گیرد آنگاه از این فرصت کوتاه حیات دنیوی استفاده نموده و در صدد توشه برداشتن حداکثری از آن باشد. هر توشه-ای که وی را به هدف اصلی از خلقت نزدیک کند. پس انسان متدین با درک پیوستگی میان دنیا و آخرت و به دور از افراط و تفریطها در پی اصلا ح توأمان امور اخروی و دنیوی خویش بر اساس دو شاخصه اصلی است: یکی ارجحیت دین بر دنیا در صورت تعارض میان امور دنیوی و دستورات دینی و شرعی و دیگری برنامهریزی در اوقات شبانه روز و عدم اتلاف سرمایه عمر. راهکار اجرایی کردن چنین زندگیای زهد به معنای عدم وابستگی به دنیا و جلوههای دنیوی است.
واژههای کلیدی: انسان متدین، دنیا، آخرت، زهد
مقدمه
در این مقاله برآنیم تا به بررسی رابطهی انسان متدین با دنیا بپردازیم، چنین انسانی برای بهرهمندی از دنیا نیاز به توجه به برخی از ویژگیهای دنیا دارد، ویژگیهای ممدوحی که بهرهمندی از مواهب دنیوی را معنا میبخشد و در سایهی توجه به این ویژگیهاست که او میتواند میان دین و دنیا رابطهی تعادلی ایجاد نماید و به اصلاح امور دینی و دنیوی خود بپردازد.از طرف دیگر باید راهکار ایجاد این تعادل معرفی گردد پس با سیر در نهجالبلاغه به تبین آن خواهیم پرداخت.
-1 توجه به چند ویژگی دنیا با الهام از نهجالبلاغه
- دنیا سرای صدق و راستی
معمولاً اگر به کسی گفته شود که چرا دنیا را هدف قرار داده و از خدا و معنویات به دور افتادهای خود را برحق میداند و خیال میکند که در حقیقت دنیا گناهکار است، بهدلیل اینکه او را به خود متوجه کرده و فریبش داده است و از اینرو در پاسخ میگوید: دنیا مرا مغرور کرده است و اساساً دنیا، فریبکار و گول زننده است. قرآن کریم نیز به این مناسبت میفرمایند:تْهُمُوَ...»غَرﱠالْحَیاهُ الدﱡنْیا...1« و چون ممکن است در آخرت هم موقعی که به انسان گناهکار گفته شود که چه چیز باعث غرور تو شد که این همه گناه مرتکب شدی بگوید: دنیا مرا گول زد که چنین به دام معصیت افتادم. پس لازم است با دقت در کلام حضرت علی - ع - به تبیین این موضوعپرداخت که آیا حقیتتاًدنیا فریبنده است یا اینکه انسان است که مغرور زرق و برق دنیا میشود و دنیا ذاتاً صادق و راستگو است.
حضرت علی - ع - گرچه در بسیاری از سخنان خود خطر دنیا را گوشزد میکنند و آنرا مغرور کننده و فریبا معرفی مینماید چنانکه میفرمایند: از زرق و برق دنیا برحذر باشید که غدار مکارفَإِنﱠهَاوفریبندهغَدﱠارَهٌاست:» غَرﱠارَهٌ خَدُوعٌ2«، »همانا - دنیا - حیلهگر و فریبنده و نیرنگباز است.« همچنین در برخی فرازهای دیگر بهطور مستقیم اشاره میفرمایند که دنیا فریبنده است مثلاً در خطبهی 178 میفرمایند:َغُرﱡ الْمُؤَمﱢلَ»لَهَا... وَ الْمُخْلِدَ إِلَیْهَا وَ لَا تَنْفَسُ بِمَنْ وَنافتَغْلِبُسَفِیهمَنْا غَلَبَ عَلَیْهَا3«، ...» ای مردم! دنیا آرزومند و اعتماد دارندهی بهخود را میفریبد و به کسی که به آن شیفته شده بخل نمیورزد و به کسی که بر آن تسلط یابد غلبه خواهد یافت.« لیکن در بعضی دیگر از خطبهها این مطلب - فریبکاری دنیا - توسط حضرت علی - ع - بهگونهای دیگر تبیین شده است ایشان میفرمایند:کَ وَ لَکِنْ بِهَا» اغْتَرَرْتَ وَ لَقَدْ کَاشَفَتْکَ الْعِظَاتِ وَ آذَنَتْکَ ءٍعَلوَیلَهِیَسَوا بِمَا تَعِدُکَ 4«...
»به حق میگویم دنیا تو را نفریفته است، بلکه تو خود فریفتهی دنیایی، دنیا عبرتها را برای تو آشکار و تو را به شادی دعوت کرد، دنیا با دردهایی که در جسم تو میگذارد و با کاهشی که در توانایی تو ایجاد میکند، راستگوتر از آن است که به تو دروغ بگوید و یا مغرورت سازد.چه بسا نصیحت کنندهای از دنیا را متهم کردی و راستگویی را دروغگو پنداشتی! اگر دنیا را از روی شهرهای ویران شده و خانههای درهم فروریخته بشناسی آن را یادآوری دلسوز و اندرز دهندهای گویا مییابی که چونان دوستی مهربان از تباهی و نابودی تو نگران است.«در این فرازها حضرت علی - ع - اشاره میفرمایند که: بهطور تحقیق دنیا گول زننده و گمراه کننده نیست، بلکه این انسان دنیاطلب است که مغرور زرق و برق دنیا گشته است، این سخن امام به سه دلیل اثبات میشود: نخست اینکه » فریب دادن و گول زدن از لوازم خردمند بودن و عقل داشتن است و حال آنکه دنیا دارای درک و عقل نیست. دوم آنکه بهطور کلی دنیا برای آن آفریده نشده است که گمراه
