بخشی از مقاله
چکیده
صنعت عظیم نفت در طول تاریخ نه چندان طولانی خود، در این مرز و بوم، تحولات عظیم و شگرفی در ارکان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن ایجاد کرده است. لیکن به رغم نقش مهم این صنعت در توسعه کشور، توسعه فعالیت های آن در مناطق میزبان آثار اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مثبت و منفی فراوانی بر جوامع محلی اطراف داشته است. در این میان شهروندانی که در این مناطق زندگی می کنند به صورت مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر انواع موانع و مشکلات خاص این مناطق قرار دارند که از بسیاری لحاظ حقوق شهروندی آنها را نشانه می رود.
منطقه پارس یکی از مناطقی است که با ورود صنعت، کیفیت زندگی در آن تحت تأثیر قرار گرفته و شاخصه هایی چون رفاه و برخورداری از امکانات و تسهیلات مناسب زندگی و دیگر شاخصه های مهم در حقوق شهروندی در این منطقه زیر سوال رفته است. به طور کلی نتایج نشان داد که تهدیداتی چون آلودگی محیط زیست، گسترش آسیب های اجتماعی ناشی از حضور گسترده غیر بومیان، مشکلات مسکن، تورم، کمبود امکانات بهداشتی – رفاهی و به طور کلی پایین آمدن کیفیت زندگی گریبان گیر شهروندان این منطقه شده است.
-1 مقدمه
صنعت نفت از موثرترین و بزرگترین صنایع در جهان و به ویژه ایران است. صنعت نفت و گاز، صنعتی جهانی است که فعالیتهایش در هر نقطه از جهان و در هر گونه آب و هوا، از قطب گرفته تا بیابان، از جنگلهای حاره ای تا بیشهزارهای معتدل و در دل دریاها انجام میپذیرد. بخش نفت در اقتصاد ایران سالهای زیادی است که عمده درآمد ملی کشور را تامین میکند و در واقع این بخش در اقتصاد کشور نقش مسلط را ایفا می کند. در این راستا خلیج فارس از مهمترین مخازن انرژی جهان به شمار می آید که در تأمین انرژی آینده جهان، نقشی اساسی بر عهده دارد. نیاز روزافزون کارخانجات صنعتی به نفت و غیر قابل جایگزین بودن آن توسط انرژی های دیگر، به منطقه خلیج فارس جایگاهی خاص بخشیده است.
در واقع صنعت عظیم نفت در طول تاریخ نه چندان طولانی خود، در این مرز و بوم، تحولات عظیم و شگرفی در ارکان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن ایجاد کرده است. لیکن به رغم نقش مهم این صنعت در توسعه کشور، توسعه فعالیت های آن در مناطق میزبان آثار اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مثبت و منفی فراوانی بر جوامع محلی اطراف داشته است. البته، بهرهبرداری از مخازن نفت و گاز هیچگاه بدون اثرات جانبی صورت نگرفته است؛ نشت مواد آلودهکننده، آسیب رساندن به زمینهای اطراف، آتشسوزی و آلودگی آب و هوا در نقاط مختلف مشاهده شدهاند.
-2 بیان مسأله
در مناطق نفت خیز جنوب که محیط کار و زندگی از نظر شرایط جغرافیایی و آب و هوایی با دیگر مناطق کشور متفاوت است فراهم سازی شرایط مناسب برای زندگی شهروندان چه مردم بومی و چه مهاجران اهمیت ویژه ای دارد. بر این اساس مسئله حقوق شهروندان در این مناطق از ابتدای فعالیت صنعت نفت مورد توجه ویژه قرار داشته و به موازات فعالیت های عملیاتی، احداث شهرک های مسکونی، توسعه فضای سبز و ایجاد مراکز فرهنگی و تفریحی در کنار ماموریت محوری تولید در دستور کار قرار داشته و دنبال شده است.
ارائه خدمات شهری و شهروندی در مناطق نفت خیز جنوب در سالیان مختلف ساختارهای متفاوتی داشته و وظیفه آن ایجاد شرایط مطلوب و بالا بردن کیفیت زندگی در راستای احقاق حقوق شهروندی بوده است. اما شهروندانی که در این مناطق زندگی می کنند به صورت مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر انواع موانع و مشکلات خاص این مناطق قرار دارند که از بسیاری لحاظ حقوق شهروندی آنها را نشانه می رود. منطقه پارس به عنوان یک منطقه خاص که دارای ذخایر عظیم انرژی می باشد نیز از این قاعده مستثنی نبوده و شهروندان ساکن در این منطقه همواره با مشکلاتی روبرو بوده اند که در ادامه به بررسی و توضیح بیشتر می پردازیم.
-1-2 منطقه پارس
منطقه ویژه پارس در جنوب ایران است. این منطقه از لحاظ مسکونی اغلب محل سکونت کارگران و کارکنان و خانواده هایشان می باشد. منطقه ویژه انرژی پارس در سال 1377 به منظور استفاده از نفت و گاز حوزه پارس جنوبی و انجام فعالیت در زمینه های نفت و گاز و پتروشیمی تأسیس شد. این منطقه در حاشیه خلیج فارس و در300 کیلومتری شرق بندر بوشهر و 570 کیلومتری غرب بندرعباس واقع است . استقرار منطقه ویژه در عسلویه نه تنها جمعیت کثیری از افراد منطقه و استانهای اطراف - فارس، هرمزگان و ... - را جذب نموده بلکه به دلیل گسترده بودن حوزه عملکردی اش و نیاز به نیروی انسانی فراوان، مهاجرت را از سراسر کشور به عرصه های روستایی و شهری پیرامون منطقه موجب گردیده است.
-2-2 حقوق شهروندی
»حقوق شهروندی« مجموعه حقوقی است برای اتباع کشور در رابطه با مؤسسات عمومی مانند: حقوق اساسی، حق استخدام شدن، حق انتخاب کردن و انتخاب شدن، حق گواهی دادن در مراجع رسمی، حق داوری و مصدق واقع شدن؛ بنابراین واژه مذکور از حقوق سیاسی است - جعفری لنگرودی، . - 1370 :1381
-3-2 انواع حقوق شهروندی
به طور خلاصه حقوق شهروندی به انواع زیر قابل تقسیم است.
الف حقوق مدنی
این حقوق شامل موارد متعددی است، مثل حق آزادی، مصونیت از تعرض، آزادی بیان، مذهب، برابری در برابر قانون، ممنوعیت تبعیض بر اساس جنس، نژاد، منشأ ملی یا زبانی حمایت از شخص در برابر اقدامات غیرقانونی دولت مثل حبس - غیرقانونی - یا کار اجباری.
ب حقوق سیاسی
حقوقی است که برای مشارکت فعالانه در فرایند های آزاد حکومت ضروری است و موارد زیر را در بر می گیرد. حق رأی و امکان تصدی مسؤولیت در سطح حکومت، آزادی گردهمایی و تشکیل انجمن، آزادی دسترسی به اطلاعات و امکان فعالیت های سیاسی.
ج حقوق اقتصادی اجتماعی
حقوق اقتصادی اجتماعی، که از آن به »عضویت کامل در عرصه ی اجتماعی جامعه« نیز تعبیر شده است، موارد زیر را در بر می گیرد: حق مالکیت، حق کارکردن، برابری در فرصت های شغلی، حق بهره مندی از خدمات اجتماعی بهداشتی، بهره مندی از تأمین اجتماعی و استاندارد زندگی متناسب برای شخص و حمایت از شخص در مواقع بیکاری، پیری و از کار افتادگی - خوئینی، . - 59 :1386
د حقوق فرهنگی
حفاظت از فرهنگ و زبان اقلیت ها، حق دست یابی به فرهنگ و زبان اکثریت، حق داشتن سنت ها و شیوه های زندگی متفاوت، حق داشتن ارتباطات فرهنگی و بین المللی، احترام به تفاوت های قومی و فرهنگی و برابری در آموزش از مهم ترین حقوق فرهنگی است - گلدوزیان،56 :1385 تا . - 70
